ვთქვათ გალობანი სინანულისანი

გამომცემლობა „კალმოსანი“, 2019

                                     ავტორისაგან

წინამდებარე კრებულში მხოლოდ ის წერილები შევიტანე, რომლებიც ქართული ეროვნული მოძრაობის ისტორიისათვის არის საყურადღებო, ან დღევანდელობისთვისაა აქტუალური. ეს წერილები, რომლებშიც მცირედი კორექტივებისა და დაზუსტებების შეტანა გახდა საჭირო, გამოქვეყნებული იყო პრესის სხვადასხვა ორგანოებში, ხოლო 2008 წლის შემდეგ დათარიღებული წერილები - ინტერნეტში, ბლოგების სახით.

წერილს „ოპოზიციური მოძრაობის დამაფიქრებელი პერსპექტივები“ - პირველად ვაქვეყნებ. იგი, მართალია, დიდი ხნის წინ, ეროვნული მოძრაობის მკვეთრი აღმავლობის გარიჟრაჟზეა დაწერილი, მაგრამ, ვფიქრობ, ახლაც აქტუალურია, რადგან დღეს იმას ვიმკით, რაც მაშინაც და შემდგომ წლებშიც დავთესეთ...

კრებულში შევიტანე აგრეთვე პოლიტიკური იუმორი, რომელიც ასევე პრესის სხვადასხვა ორგანოებში იყო გამოქვეყნებული.

                                 რედაქტორისაგან

ანზორ აბჟანდაძე, შეიძლება ითქვას, ღვთისაგან არის დაჯილდოებული მრავალმხრივი ნიჭით. იგი მრავალი საინტერესო წიგნის - ლექსების კრებულების, რუსთველოლოგიური ნაშრომების, პოეზიისა და პროზის თარგმანების - ავტორია. ამჯერად იგი წარმოგვიდგება, როგორც პუბლიცისტური წერილების კრებულის ავტორი.

კრებულში შესული წერილები მოიცავს პერიოდს გასული საუკუნის 80-ანი წლების დასასრულიდან დღევანდელობამდე, ესე იგი, საქართელოს თანამედროვე ისტორიის ყველაზე მნიშვნელოვან და წინააღმდეგობებით აღსავსე პერიოდს.

ავტორს გაცილებით მეტი პუბლიცისტური წერილი აქვს გამოქვეყნებული, ვიდრე ამ კრებულშია შეტანილი, მაგრამ მას შეურჩევია მხოლოდ ისეთი წერილები, რომლებიც ქართული ეროვნული მოძრაობის ისტორიისათვის არის განსაკუთრებით საყურადღებო, ან დღევანდელობისთვისაა განსაკუთრებით აქტუალური.

მე, როგორც ისტორიკოსი, ცხადია, ერის წინსვლისათვის ისტორიულ მეცნიერებას უდიდეს მნიშვნელობას ვანიჭებ და ეროვნულ საქმიანობაშც საკმაოდ აქტიური მონაწილეობა მაქვს მიღებული, ამიტომ ამ კრებულს ვუყურებ, როგორც მომავალი ისტორიკოსებისათვის საინტერესო  წყაროს, რომელიც გამოირჩევა მოვლენათა თვითმხილველის ობიექტური ანალიზით და მათი კეთილსინდისიერი აღწერით, რომელსაც არც პუბლიცისტური სიმწვავე აკლია, და, თუ გნებავთ, არც სარკაზმი თუ იუმორისტული პასაჟები (თუმცა კრებულში ცალკე თავად არის შესული პოლიტიკური იუმორი).

წერილების ავტორი პოეტისა და პუბლიციატის მახვილი თვალით უყურებს პოლიტიკურ მოვლენებს,  პოლიტიკოსების ფსიქოლოგიურ პორტრეტებს.

არა მგონია, ვინმე სხვა ავტორს ასეთი სერიოზული პოლიტიკური მნიშვნელობა მიენიჭებინოს ცალკეულ პოლიტიკოსთა პიროვნულ ხასიათებისათვის. პიროვნულ ხასიათებში იგი ხედავს პოლიტიკურ მოვლენათა უმნიშვნელოვანეს მასტიმულირებელსა და ზოგჯერ განმსაზღვრელსაც კი. ამ თვალსაზრისით განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი ვრცელი წერილი ბორითის ავარიის შესახებ, რამაც იმსხვერპლა ეროვნული მოძრაობის ორი ზნეობრივი ბურჯი - მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე.

კრებულის თემატიკაც მრავალფეროვანია. ზოგი წერილი თითქოს არაპოლიტიკურ საკითხზეა, მაგრამ ყველა მათგანს პოლიტიკური კონტექსტი ახლავს. ასეთებია, მაგალითად, - „რატომ არ აღვნიშნავთ ვეფხისტყაოსნის 800 წლისთავს“,  „დათვური სამსახური“,  „ქართული პოლიტიკა ასიმილაციის საკითხში“, „გამოსავალია ჰარმონიზირება ბუნებასთან“...

ცალკე მინდა აღვნიშნო პატარა ესეისტური ჩანახატი - „სიამაყე ქართველობით“, რომელიც მან სამხედრო ჟურნალის რედაქციაში მუშაობის დროს აქვს დაწერილი (იგი 1996-98 წლებში თავდაცვის სამინისტროს ჟურნალ „მეომარის“ მთავარი რედაქტორის მოადგილე და პასუხისმგებელი მდივანი იყო). მოვიყვან პატარა ნაწყვეტს ამ ესეიდან:

„სიამაყე ქართველობით - ესაა რაღაც განსაკუთრებული, იდუმალი ხიბლის მქონე თვისება, ჩვენი მარადიული მხნეობის იდუმალი ელექსირი.

სიამაყე ქართველობით - ეს თვისება, მეტწილად, ქვეცნობიერადაა ჩაბუდებულ ქართველ ადამიანში.

იგი, უფრო ხშირად, ექსტრემალურ შემთხვევებში იჩენს თავს, განსაკუთრებით მძაფრად კი - მამულისათვის ბრძოლაში.“

თავის წერილებში ავტორი ცდილობს, იმ უამრავი შეცდომების მიზეზები ახსნას, რაც დაშვებულ იქნა უახლოესი 30 წლის განმავლობაში. შეცდომების გააზრება კი არც თუ ისე უმნიშვნელო საქმეა. ის უნდა გავითვალისწინოთ, თუ გვინდა, რომ სწორი გზით წავიდეთ მომავალში.

მაგრამ, სამწუხაროდ, ისიც უნდა ითქვას, რომ ამ 30 წლის განმავლობაში საქართველოში ყველაზე ნაკლები ანგარიში სწორედ საღ აზრს ეწეოდა. საღი აზრი ყოველთვის რჩებოდა „ხმად მღაღადებლისა უდაბნოსა შინა“. ამას ჩვენი დღევანდელი მძიმე მდგომარეობაც ადასტურებს. სწორედ ამიტომ ამბობს ავტორი ერთ-ერთი წერილის („უკიდურესობათა ტრაგიზმი და დემოკრატიული ღირებულებანი“) დასასრულს: „ამაოდ დავშვრი, საწუხ არს ესე!“

მაგრამ ამ პესიმისტურ, ნახევრადირონიულ განწყობილებას, ალბათ, არადემოკრატიულ გარემოში ჩვენი ქვეყნის ხანგრძლივი ცხოვრების შემდეგ უცბად მოსული თავისუფლებისათვის გარდასახდელი ხარკი განაპირობებს.

მისი წერილების პათოსზე კარგად მეტყველებს კრებულის ლამაზი და მრავლისმეტყველი სახელწოდებაც - „ვთქვათ გალობანი სინანულისანი“.

ახლა რაც შეეხება პოლიტიკურ იუმორს. სიამოვნებით მინდა აღვნიშნო, რომ იგი კრებულს თავისებურ მომხიბვლელობას ანიჭებს და მძიმე თემების შემდეგ შვებით ამოსუნთქვის საშუალებას იძლევა.

და ბოლოს მინდა ვთქვა ავტორის პიროვნულ თვისებებზე.

იგი არა მხოლოდ კარგი შემოქმედია, არამედ გამოირჩევა კეთილშობილებით, უაღრესი თავმდაბლობით, მოყვასისადმი კეთილგანწყობით, მეგობრულობით. მაგრამ განსაკუთრებით პრინციპული და უკომპრომისოა საქვეყნო პრობლემებზე მსჯელობისას, ზოგჯერ ჯიუტიც კი - ამას თავადაც აღიარებს, თუმცა ამ თავის თვისებას ნახევრადხუმრობით უწოდებს „ლომურ სიჯიუტეს“. მიუხედავად ამისა, იგი არასოდეს არ სცილდება დემოკრატიის ჯებირებს, სხვათა აზრებისადმი კეთილგანწყობის ჩარჩოებს. ამიტომ მისი სიჯიუტე, საბოლოო ჯამში, სასარგებლოცაა.

ვფიქრობ, ეს კრებული ქართული პუბლიცისტური ლიტერატურის საინტერესო შენაძენია.

                                                               

                                                                               ჯუმბერ კოპალიანი

                                                                    ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი

          ოპოზიციური მოძრაობის დამაფიქრებელი   

                                პერსპექტივები

(1988 წლის ნოემბერში მთავრობის სახლის წინ მიმდინარე მოვლენების გამო)

კიდევ დიდხანს დარჩება განსჯისა და დავის საგნად 22-29 ნოემბერს მთავრობის სახლის წინ მიმდინარე მოვლენები.

იქ, იმ დღეებში, თითქმის ყოველდღიურად ვხედავდით ეროვნული გრძნობებით აღტკინებული ხალხის უზარმაზარ მასას. ტარდებოდა მიტინგები, იყო მგზნებარე გამოსვლები, იმართებოდა ქუჩაში მსვლელობები.

როდესაც ასეთ აზვირთებულ მასას ვუყურებთ ხოლმე, თავისთავად იბადება კითხვები: ვის დაძახილზე შეიყარა ხალხი? ვის მოწოდებებს მიჰყვება? რა მიზანი ამოძრავებთ მათ ხელმძღვანელებს ამ გარკვეულ მომენტში და საერთოდაც?

მარტო ორატორთა გამოსვლები, ცხადია, ამ კითხვებზე ამომწურავ პასუხებს ვერ იძლევა. ამისათვის ყველაფრის ღრმად გაანალიზებაა საჭირო.

ფაქტია, რომ დღეს საქართველოში არსებობს ოპოზიციური მოძრაობა, რომლის აღმავლობას ძლიერი ბიძგი მისცა დემოკრატიისა და საჯაროობის ნელმა, მაგრამ საიმედო პროცესმა. ეს მოძრაობა ჩვენში მკვეთრად გამოხატული ეროვნული ხასიათის მქონეა. შეიძლება ითქვას, რომ ამ ოპოზიციურ მოძრაობაში წამყვან როლს ასრულებენ არაფორმალური გაერთიანებები, რომელთაც გარკვეული პროგრამები, მიზნები და მისწრაფებები აქვთ, რაც, რა თქმა უნდა, მათ პრაქტიკულ საქმიანობაში ვლინდება. მათ აქვთ თავიანთი გამოცემები ჟურნალ-გაზეთების სახით, რომლებიც, გასაგები მიზეზების გამო, შეზღუდული ტირაჟებით გამოდის და მოსახლეობის მცირე ნაწილამდე თუ  აღწევს. ამდენად, ალბათ, არ შევცდებით, თუ ვიტყვით, რომ ამ დღეებში მთავრობის სახლის წინ შეგროვილ უზარმაზარ მასაში ცოტა ვინმე თუ იყო ბოლომდე გარკვეული ამ მოძრაობის ჭეშმარიტ სახესა და ხასიათში, უმეტესობას კი, ალბათ, საერთოდ წარმოდგენაც არ ჰქონდათ ამაზე.

მაინც რა ხდებოდა იმ დღეებში?

როგორც ცნობილია, რამდენიმე არაფორმალურმა გაერთიანებამ საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს სესიის დღისათვის, 23 ნოემბრისათვის, დაგეგმა საპროტესტო მიტინგის ჩატარება მთავრობის სახლის წინ. წინა საღამოს კი (22 ნოემბერს) ერთ-ერთმა არაფორმალურმა გაერთიანებამ - „ეროვნულ-დემოკრატიულმა პარტიამ“, რომელიც დამოუკიდებლად მოქმედებდა, მოშიმშილეთა დიდი ჯგუფი დასვა მთავრობის სახლის წინა კიბეებზე. შემდგომ დღეებში ყოველივე ამას მოჰყვა გრანდიოზული, უაღრესი ემოციური დატვირთვის მქონე მიტინგები 29 ნოემბრამდე. განსაკუთრებით შთამბეჭდავი იყო ბოლო დღე, როდესაც შიმშილობის აქციის ერთ-ერთმა ორგანიზატორმა საზეიმოდ გამოაცხადა: „კრემლმა უკან დაიხია! ჩვენი მოთხოვნები დაკმაყოფილებულია!“ ამან უაზარმაზარი ეფექტი მოახდინა: იგრიალმა ტაშმა, ატყდა აღფრთოვანებული ყვირილი, მაღლა აფრინდნენ ქუდები... ეს მართლაც დიდებული სანახაობა იყო, მაგრამ...

მასობრივი ექსტაზის ამ წუთებში, ალბათ, ბევრი არავინ დაფიქრებულა, რაში დაიხია უკან „კრემლმა“, მოშიმშილეთა რა მოთხოვნები დააკმაყოფილა. ორგანიზატორებმა ამის დაკონკრეტებას თავი აარიდეს. თავი აარიდეს, რადგან, როგორც ჩანს, კონკრეტული სათქმელი არაფერი ჰქონდათ, ხოლო მიტინგი და საერთოდ შიმშილობის აქცია უნდა დამთავრებულიყო (მოშიმშილეთა შორის უკვე აუტანელი სიტუაცია იყო შექმნილი, რადგან თავიდან დამჯდარ რამდენიმე ათეულ მოშიმშილეს შემდეგ შეუერთდა რამდენიმე ასეული, სავსებით მოუმზადებელი ადამიანი, ზოგიერთი არაჯანმრთელიც კი), თანაც აქცია უნდა დამთავრებულიყო ლამაზად, აპოთეოზით.

კრემლმა ნაწილობრივ მართლაც უკან დაიხია (იგულისხმება 108 და 119 მუხლებში ცვლილებების შეტანა), მაგრამ ეს იმ მიტინგზე (29 დეკემბერს) არავითარ სიახლეს არ წარმოადგენდა, რადგან უკვე ორი დღის წინ იყო ცნობილი, და, რაც მთავარია, მოშიმშილეებს (უფრო სწორად, ამ აქციის ორგანიზატორებს), როგორც თავად განაცხადეს, არ აკმაყოფილებდათ (ვისაც აკმაყოფილებდა, ისინი საქართველოს მოღალატეებად გამოცხადდა!), მეტიც, კრემლის ეს უკანდახევა ჯერ არც კი იყო სესიაზე დამტკიცებული, იგი მხოლოდ 1 დეკემბერს, ამ დამაგვირგვინებელი მიტინგიდან ორი დღის შემდეგ დამტკიცდა!

ერთი სიტყვით, მოშიმშილეთა მოთხოვნებსა და მოქმედებებში მრავალი წინააღმდეგობრივი მომენტი შეინიშნებოდა:

თუკი მოშიმშილეებმა გამარჯვებად მიიჩნიეს კანონპროექტის ორ მუხლში ცვლილებების შეტანა, მაშინ მათ შიმშილობის აქცია უნდა შეეწყვიტათ ორი დღით ადრე, ე. ი. მაშინ, როდესაც ამ ცვლილებების შესახებ გამოცხადდა.

თუ მოშიმშილეებს ეეჭვებოდათ, რომ ამ შეცვლილ მუხლებს სესია არ დაამტკიცებდა, მაშინ მათ შიმშილობა უნდა გაეგრძელებინათ მინიმუმ სესიის დამთავრებამდე, ე. ი. 1 დეკემბრამდე, და შემდეგ გაეგრძელებინათ, ან არ გაეგრძელებინათ, ცხადია, სესიის გადაწყვეტილების შესაბამისად.

თუ საქართველოს უმაღლესი საბჭოს სესიაზე უნდოდათ ზემოქმედების მოხდენა, მაშინ შიმშილობა უნდა დაეწყოთ ამ სესიის დაწყებამდე.

თუ მოშიმშილეებმა გამარჯვებად მიიჩნიეს ორი მუხლში შესატანი ცვლილება, მაშინ გაუგებარია, რატომ არ მოეწონათ მათ საქართველოს უმაღლესი საბჭოს სესიის გადაწყვეტილება, რომელიც უფრო მეტს მოითხოვდა, და რატომ გამოაცხადეს ერის მოღალატეებად ისინი, ვინც იგი მოიწონა, კერძოდ ბ-ნი აკაკი ბაქრაძე?

ეს წინააღმდეგობანი გვაფიქრებინებს, რომ აქციის ორგანიზატორთა მთავარი მიზანი ან სხვა რამ გახლდათ, ან ელემენტარული შეცდომები დაუშვეს თავიანთ მოთხოვნებსა და მოქმედებებში.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, შიმშილობის ერთკვირიანი აქცია შთამბეჭდავი, მაგრამ ყალბი აპოთეოზით დამთავრდა: „კრემლმა უკან დაიხია! ჩვენი მოთხოვნები დაკმაყოფილებულია!“ ამან კი უზარმაზარი ეფექტი მოახდინა.

რა თქმა უნდა, შეიძლება მივუტევოთ აქციის ორგანიზატორებს ასეთი „ლამაზი“ ტყუილის თქმა (ამის მეტი რა გვინახავს 70 წლის მანძილზე!), მაგრამ საქმე მარტო ეს არაა. მთავარია იმის გაანალიზება, რა სტრატეგიისა და ტაქტიკის ელემენტია ეს ტყუილი, რა ძალებმა ჩაატარეს ეს აქცია, რას ემსახურებოდა იგი და საით მივდივართ ჩვენ.

წინასწარ უნდა ხაზგასმით  აღვნიშნოთ, რომ ყველამ დაინახა და აღიარა შიმშილობის აქციის წარმმართველთა დიდი ენერგია, ორგანიზებულობა, გაბედულება და სიტუაციის გამოყენების შესაშური უნარი.

აშკარად ჩანდა, რომ სერიოზულ ძალასთან გვქონდა საქმე.

რა ძალა იყო ეს?

სანამ ამაზე ჩემს აზრს გამოვთქვამდე, მოვიყვან ნაწყვეტებს 2 დეკემბერს გაზეთ „თბილისში“ გამოქვეყნებული წერილიდან „ერთიანობა“, რომლის ავტორია გია ნოდია. წერილი ეძღვნება 22-29 დეკემბრის მოვლენების განხილვას. ავტორი მსჯელობს დღევანდელ ოპოზიციურ მოძრაობაზე საქართველოში და წერს:

„არადემოკრატიული საზოგადოება ოპოზიციასაც არადემოკრატიულს წარმოშობს... კაცობრიობის ისტორიას არაერთი შემთხვევა ახსოვს, როცა თავისუფლების დროშას ამოფარებული ოპოზიცია თავისი სულისკვეთებით მთავრობაზე გაცილებით უფრო ანტიდემოკრატიული აღმოჩენილა, ხოლო გამარჯვების შემთხვევაში უფრო ტოტალიტარული წყობა დაუმყარებია, ვიდრე ის, რომლისგანაც ხალხი „გაანთავისუფლა“. რეპრესიული რეჟიმი თავის „ამობრუნებულ“ ტყუპისცალს ბადებს. დღევანდელი ოპოზიციონერები მონუსხულებივით იმეორებენ აზროვნების იმ წესს, რომელმაც 20-30-იანი წლების სახელმწიფო ტერორამდე მიგვიყვანა. ახლადგამომცხვარი ლიდერები ზუსტად ისევე მიაკერებენ „საქართველოს მოღალატის“ იარლიყს ყველას, ვინც მათ უკანასკნელ მითითებას ნახევარ სანტიმეტრზე მეტად გადაუხვევს, როგორც ოცდაათიან წლებში „ხალხის მტრად“ ცხადდებოდა ის, ვინც ბელადს დროზე არ დაუკრავდა ტაშს. განსხვავება მხოლოდ გამოცხადებულ მიზნებშია... საკუთარი მეტოქეების ერის მტრებად გამოცხადება ტოტალიტარული მოძრაობის ყველაზე დამახასიათებელი ნიშანია. სტალინისეულ „ხალხის მტერსა“ და ახალ იარლიყს - „საქართველოს მოღალატეს“ შორის ჩემი აზრით არავითარი განსხვავება არ არის.“

აქ, ჩემი აზრით, ყველაფერი სწორია,მაგრამ ერთი რამ არაა ნათქვამი. საქმე ისაა, რომ დღევანდელ ოპოზიციურ მოძრაობაში მხოლოდ ანტიდემოკრატიული ძალები არ არიან. მასში დემოკრატიული ძალებიცაა. მაგრამ თუ უფრო ანტიდემოკრატიული ძალები ჩანან, ამას თავისი მიზეზები აქვს, ძალზე მნიშვნელოვანი მიზეზები.

ვინც ყურადღებით გადახედავს ამ ერთი წლის განმავლობაში ოპოზიციური ძალების მიერ გამოცემულ არაფორმალურ ჟურნალ-გაზეთებს და მათ პრაქტიკულ პოლიტიკურ საქმიანობასაც გაადევნებს თვალს,  თვალნათლივ დარწმუნდება, რომ დღევანდელი ოპოზიციური მოძრაობა ორ მიმართულებად იყოფა - დემოკრატიულად და არადემოკრატიულად (თუმცა ყველა დემოკრატიულობაზე დებს თავს!). საქართველოში ასეთივე ვითარება იყო 1917 წლის რევოლუციის წინა წლებში. ასეთივე ვითარება მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში არსებობდა და არსებობს დღესაც.

ისტორიული გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ არადემოკრატიული ძალები უფრო ენერგიულები არიან, ვიდრე დემოკრატიული ძალები. ეს კანონზომიერიცაა, თუ გავითვალისწინებთ დემოკრატიულისა და არადემოკრატიულის ბუნებას.

დემოკრატი ყოველთვის აღიარებს - და იცავს კიდეც ამ პრინციპს, - რომ ყველას აქვს უფლება, მისგან განსხვავებული აზრი ჰქონდეს. დემოკრატს, რა თქმა უნდა, თავისი კონკრეტული მიზანი აქვს, თავის კონკრეტულ აზრს მიიჩნევს სწორად და სამართლიანად, მაგრამ თავისი მიზნის მისაღწევად არ იყენებს იმ გზებსა და საშუალებებს, რაც სხვათა კანონიერ უფლებებს შეზღუდავდა. ის ყოველთვის აოკებს თავის ენერგიას იქ, სადაც ეს სხვათა კანონიერი უფლების შეზღუდვას გამოიწვევს. ამის გამოა, რომ დემოკრატიული ბუნების მქონე ადამიანი, თავისთავად რაგინდ ენერგიული არ უნდა იყოს, მაინც ნაკლებ ენერგიულად მოქმედებს. მისი ენერგიის დამამუხრუჭებელია სინდისი და კანონი.

არადემოკრატთან ყველაფერი ეს პირიქითაა. იგი არავის კანონიერ უფლებას არ ცნობს, თუმცა ამას არ აღიარებს და კარგადაც იცის, რომ ეს დანაშაულია. იგი მთელ თავის ენერგიას სრულად მიმართავს თავისი მიზნისაკენ და თავის მოქმედებებს საფუძვლად უდებს დემაგოგიურ დევიზს: „მიზანი ამართლებს საშუალებას“. მის ენერგიას, ფაქტობრივად, აღარაფერი ამუხრუჭებს. ამიტომაც ადვილი გასაგებია, რატომაა არადემოკრატიული ბუნების ადამიანი ენერგიული და აქტიური.

ახლა ამის გათვალისწინებით შევხედოთ 22-29 დეკემბრის მოვლენებს.

როგორც ცნობილია, შიმშილობის აქცია ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ინიციატივითა და ორგანიზებით ჩატარდა. ეს პარტია ჩამოყალიბდა პირველი არაფორმალური პოლიტიკური გაერთიანების ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებიდან გამოყოფილი ნაწილის - 1V დასის ბაზაზე. მისი ლიდერია გია ჭანტურია. მისი საპროგრამო წერილი „ახალი ძალა“გამოქვეყნდა მეოთხე დასელთა არაფორმალურ ჟურნალ „მოამბის“ მე-6 ნომერში. ამ წერილიდან თვალნათლივ ჩანს, როგორი მიმართულებისაა ეს არაფორმალური გაერთიანება - დემოკრატიულის თუ არადემოკრატიულის.

მოვიყვან ნაწყვეტებს ამ საპროგრამო წერილიდან (თუმცა აჯობებდა, ვიმეორებ, იგი მთლიანად გამოქვეყნებულიყო ოფიციალურ პრესაში!):

„70 წლის განმავლობაში ეროვნული მოძრაობა თუკი არსებობდა, ის მხოლოდ სტიქიურ, არაორგანიზებულ ხასიათს ატარებდა... ან კი როგორ შეიძლება ეროვნული მოძრაობა... ჩვენში ყოფილიყო, როდესაც ქართული პატრიოტიზმი პოლიტიკურ მიმდინარეობად არასდროს ჩამოყალიბებულა...

მრავალი ქართველი პატრიოტი ჯერ მარტო იმიტომ ვერ გახდებოდა ეროვნული პოლიტიკოსი, რომ ყალბი, პლაკატური სიკეთით იყო დაბრმავებული და ეროვნულ ინტერესებზე მაღლა ამ უკანასკნელს აყენებდა.

ნიკოლო მაკიაველი წერს:

„როდესაც საქმე სამშობლოს ინტერესებს ეხება, თავი უნდა შევიკავოთ იმაზე მსჯელობისაგან, სამართლიანია ესა და ეს გადაწყვეტილება თუ უსამართლო, ლმობიერია თუ სასტიკი, საქებია თუ საძრახისი; ანგარიში არ უნდა გავიწიოთ არავითარ თვალსაზრისს და მივიღოთ მხოლოდ ის გადაწყვეტილება, რომელიც ხელს უწყობს მისი არსებობისა და თავისუფლების შენარჩუნებას.“

გია ჭანტურია აგრძელებს:

„ეს, რა თქმა უნდა, სრულებით არ ნიშნავს მორალის უარყოფას და ეროვნული პოლიტიკის, როგორც უზნეობის აპოლოგიას. უბრალოდ, დიდს, ყველაზე მთავარს ემორჩილება შედარებით მეორეხარისხოვანი და ეს ქრისტიანულიცაა და გონივრულიც. „თეთრხელება“ და ყბედ ადამიანებს არაფერი კარგი არ გაუკეთებია ერისათვის, ხოლო საკუთარი უნიათობით ბევრი რამ წაუხდენიათ. (1918-21 წწ ქართველი „პოლიტიკოსების“ გახსენებაც კმარა).

...ჩვენ დავიწყებული გვქონდა, რომ საჭიროა პერმანენტული, ყოველდღიური ბრძოლა...

დღეს ასპარეზზე ახალი ძალა გამოვიდა... მეოთხე დასი არ ელოდება მომენტსა და კონკრეტულ სიტუაციას, ის თავად იბრძვის ამ სიტუაციის შესაქმნელად, იბრძვის ყოველდღე, მთელი ძალღონითა და ენერგიით.“

შემდეგ ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის თავმჯდომარე გია ჭანტურია მსჯელობს იმაზე, თუ ვის უნდა დაეყრდნოს ეს პოლიტიკური ორგანიზაცია:

„გლეხს? მუშას? ინტელიგენტს? ჩვენ ვიტყვით: არც ერთს...

ხალხმა უნდა იმოქმედოს... არა დამოუკიდებლად, არამედ ბელადთა, ანუ, როგორც ხშირად წერს მაძინი, ახალგაზრდების ხელმძღვანელობით.

მაძინის ლექსიკონში „ახალგაზრდობა“ იმდენად არა ასაკობრივი ცნებაა, რამდენადაც მორალური, ხოლო საბოლოო ჯამში, სოციალური“ (კიროვი, ჯუზეპე მაძინის ცხოვრებას).

მაძინისეული ახალგაზრდა საქმისათვის ყოველნაირად შეუცვლელია: „უმჯობესია თამამი იყო, ვიდრე ფრთხილი და წინდახედული, რადგან ბედისწერა ქალია, და მის მოსათვინიერებლად არ უნდა იშურებდე მუჯლუგუნებსა და წიხლებს. ვინც არ იშურებს, უფრო ადვილად იურვებს მას, ვიდრე ფრთხილი და მოკრძალებული კაცი. ამიტომ ბედისწერა, ქალისა არ იყოს, ყოველთვის სიჭაბუკეს ამჯობინებს, რადგანაც სიჭაბუკე უფრო თამამია, დაურიდალი და უფრო თავდაჯერებულად მბრძანებლობს მასზე“ (მაკიაველი, მთავარი).“

მე კომენტარს არ გავუკეთებ ამ ნაწყვეტებს. ვინც ადამიანებზე კარგი წარმოდგენისაა, ალბათ, ზემოხსენებული სტატიის ავტორსა და მის მიმდევრებზე ცუდს არ იფიქრებს, უბრალოდ, მიიჩნევს, რომ ისინი დაბნეულები არიან ზნეობის საკითხში (მეტიღა გინდათ? მორალი მეორეხარისხოვან რამედ უნდა მივიჩნიოთ და ეს ქრისტიანულიცაა და გონივრულიცო!). სწორედ ამ დაბნეულობიდან მოდის, როგორც ჩანს, მათი არადემოკრატიული პოზიციაც. ძალზე სასურველია, მათ დროზე მოიშორონ ეს ზნეობრივი დაბნეულობა, რომელიც არც მათ მოუტანს საბოლოოდ სიკეთეს და არც ქვეყანას. კაცობრიობის ისტორია გვიჩვენებს, რომ უზნეო საშუალებებით ზნეობრივი საქმე არ კეთდება. (ჩემთვის საპირისპირო მაგალითებიც მოუყვანიათ, მაგრამ გაანალიზების შემდეგ აღმოჩენილა, რომ ან საშუალება იყო ზნეობრივი, ან შედეგი არაზნეობრივი).

ასეა თუ ისე, აშკარაა, რომ დღეს ეს პარტია არადემოკრატიულ პოზიციაზე დგას (არადა თავის თავს „დემოკრატიულს“ უწოდებს! გავიხსენოთ კომუნისტური ქვეყნები, რომლებშიც დემოკრატიის ნასახი არაა, მაგრამ თავის თავს „სახალხო-დემოკრატიულს“ უწოდებენ!). ხსენებული საპროგრამო წერილის მიხედვით (რომ აღარაფერი ვთქვათ კონკრეტულ დამოკიდებულებაზე ზოგიერთი სხვა არაფორმალური გაერთიანების მიმართ) ეს პარტია აკმაყოფილებს ყველა იმ პირობას, რაც არადემოკრატის დამახასიათებელია. ამდენად, გასაგებია, თუ რატომ გამოავლინა მან იმ დღეებში ასე დიდი ენერგია, ორგანიზებულობა, გაბედულება და სიტუაციის შექმნისა და გამოყენების შესაშური უნარი, ე. ი. ყველაფერი ის, რაც, საერთოდ, გამარჯვებისთვისაა აუცილებელი.თუ გავიხსენებთ დემოკრატისა და არადემოკრატის დამახასიათებელ თვისებებს, შეიძლება დავასკვნათ:

დემოკრატის არაენერგიულობა, „უხერხემლობა“ მისი ნაკლოვანება კი არა, ღირსებაა. მაგრამ, ვაი რომ, ეს ღირსება გამარჯვებისთვის ნაკლებ გამოსადეგია.

არადემოკრატის ენერგიულობის მიზეზი კი მისი ზნეობრივი ნაკლოვანებიდან მომდინარეობს, მაგრამ, ვაი რომ, გამარჯვებისთვის გამოსადეგი სწორედ ეს ნაკლოვანებებია.

მაშ, სადაა საშველი? გზა ორია: ან დემოკრატებმა უნდა მოიშორონ მათთვის დამახასიათებელი კარგი თვისებები, ან არადემოკრატიულმა ძალებმა უნდა დაიცხრონ თავიანთი არადემოკრატიული ვნებანი და შეიგნონ, რომ გამარჯვების მიუხედავად, ისტორიას მათთვის საბოლოოდ ყოველთვის სასტიკი განაჩენი გამოაქვს და თავის სანაგვეზე ჰყრის.

თუ საქართველოში დღევანდელი ოპოზიციური ძალების არადემოკრატიულმა ნაწილმა ეს ვერ შეიგნო (და, როგორც ჩანს, მათ ძალზე უჭირთ ამის შეგნება), მაშინ ჩვენ იმის მოწმენი გავხდებით, რომ როდესაც საქართველოს დამოუკიდებლობა მიღწეული იქნება, შინაპოლიტიკურ ბრძოლაში სწორედ ისინი - არადემოკრატიული ძალები გაიმარჯვებენ (ეყოფათ ენერგია ამისათვის!), რომლებიც სტალინურ-ჰიტლერულის მსგავს ტერორს გააჩაღებენ (ამ ვარაუდის საფუძველს იძლევა მათგან თუნდაც ოდნავ განსხვავებული აზრის მქონეთა მიმართ „საქართველოს მოღალატის“ იარლიყის მიკერება, აქედან კი მათ დასჯამდე ერთი ნაბიჯია), და კიდევ დიდხანს ვერ ვეღირსებით დემოკრატიულ ყოფას.

ცხადია, ეს საშიშროება აგვცილდება, თუკი ოპოზიციური ძალები ერთმანეთთან დემოკრატიულ, ცივილიზებული საზოგადოების შესაფერის ურთიერთობას დაამყარებენ და კოორდინირებულად, ურთიერთ შეთანხმებით იმოქმედებენ.

მაშინ ის ენერგია, რომელიც დღეს ოპოზიციურ ძალებს შორის თავდასხმებს და თავდასხმების მოგერიებას ხმარდება, მართლაც რომ ეროვნული საქმისათვის იქნება გამოყენებული.

ერთი სიტყვით, გამოსავალი არსებობს, მაგრამ... ავმაღლდებით კი აქამდე?

1988, დეკემბერი

ბორითის ავარია და შტრიხები თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური

                             პორტრეტისათვის

მცირე განმარტება: ბორითის ავარია, ალბათ ყოველთვის იქნება ინტერესის საგანი, დღესაც და მომავალშიც. რაც შეეხება თამარ ჩხეიძეს, ის ამ წერილის დაწერის მომენტში (1994 წ), ასე თუ ისე, პოლიტიკურად აქტიური პიროვნება იყო (ყოველ შემთხვევაში - პარლამენტარი), ამჟამად კი ის ასეთი აღარაა, და მისი პოლიტიკური პორტრეტი, რომელიც ამ წერილშია დახატული, მხოლოდ ეროვნული მოძრაობის ისტორიის კვლევის თვალსაზრისითაა, ასე თუ ისე, საინტერესო.

                                        ნაწილი 1

ბორითის ავარიამ, რომელმაც შეიწირა საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ორი უთვალსაჩინოესი ლიდერი და ზნეობრივი ბურჯი მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე, მეტისმეტად ტრაგიკული კვალი დააჩინა საქართველოს ეროვნულ მოძრაობას, მის პოლიტიკურ გეზს. საქართველოსთვის იგი გაცილებით საბედისწერო იყო, ვიდრე, მაგალითად, ამერიკისათვის ჯონ კენედის მკვლელობა, რომლის გამოძიება, სხვათა შორის, დღესაც გრძელდება (განსხვავებით საქართველოსაგან). მაგრამ რამდენადაც წინამდებარე წერილს მხოლოდ ის მიზანი აქვს, რომ თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტი წარმოაჩინოს, ბორითის ავარიასაც მხოლოდ ამ თვალსაზრისით ვეხები, რადგან ბორითის ავარიამ და მის შემდგომ განვლილმა წლებმა ყველაზე უკეთ და რელიეფურად გამოკვეთა თამარ ჩხეიძის ზნეობრივი სახე, მისი პოლიტიკური პორტრეტი.

ჯერ მინდა, ორიოდე სიტყვით ზოგადად დავახასიათო თამარ ჩხეიძე, როგორც პიროვნება და პოლიტიკოსი.

თამარ ჩხეიძეზე, როგორც საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ერთ-ერთ გახმაურებულ ფიგურაზე, საქართველოში არაერთგვაროვანი, ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრია დამკვიდრებული. მისი ურთიერთგამომრიცხავი შეფასებები, ცხადია, ობიექტურ მონაცემებს ეყრდნობა, მაგრამ დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ რაზე აკეთებენ აქცენტს - მის დადებით თუ უარყოფით თვისებებზე. ცალმხრივი, ტენდენციური მიდგომა, რა თქმა უნდა, ჭეშმარიტებამდე ვერ მიგვიყვანს. საჭიროა ობიექტურად იქნას გაანალიზებული მისი პოლიტიკური საქმიანობა მის პიროვნულ თვისებებთან კავშირში. ამ კავშირს ყველა ხედავს, ოღონდ ამას სხვადასხვაგვარ მნიშვნელობას ანიჭებს...

თამარ ჩხეიძისათვის დამახასიათებელია (ამას ყველა აღიარებს) არადემოკრატიული ბუნება, განსხვავებული აზრის შეუწყნარებლობა, უხეში, არაეთიკური დამოკიდებულება განსხვავებული აზრის მქონე პიროვნებებისადმი (განურჩევლად იმისა, ვინ არიან ისინი - მეგობრები, ოპონენტები, თვით მისი მხრივ საპატივცემლო ადამიანები), ყოველგვარ ზღვარს გადასული ჭირვეულობა და პატივმოყვარეობა და ა.შ. ძნელი წარმოსადგენი არაა, რომ ამ თვისებების მქონე ადამიანს როგორი უარყოფითი განწყობილებისა და სულიერი დისკომფორტის შეტანა შეუძლია იმ წრეში, სადაც ის მოქმედებს. საერთოდ, ასეთი უარყოფითი თვისებები მით უფრო ტრაგიკული და მძიმე შედეგების მომტანია, რაც უფრო დიდია ასეთი პიროვნების მოქმედების მასშტაბი.

ეს უარყოფითი თვისებები რომ არა, თამარ ჩხეიძისაგან ალბათ ურიგო პოლიტიკოსი არ დადგებოდა, ყოველ შემთხვევაში, ამის საფუძველს იძლევა მისი გარკვეული ნიჭიერება, მიზანსწრაფულობა, გაბედულება და, რაც მთავარია, პოლიტიკისადმი ფანატიკური სიყვარული. შევჩერდეთ ამ უკანასკნელზე.

თამარ ჩხეიძეს თავისი ცხოვრების ერთადერთ აზრად მიაჩნია პოლიტიკური საქმიანობა. შეიძლება ითქვას, პოლიტიკა მისთვის თვითმიზანს წარმოადგენს. პოლიტიკა აინტერესებს პოლიტიკისათვის და არა ადამიანისათვის, ხალხისათვის. სხვათა შორის, სწორედ ამის შედეგია, რბილად რომ ვთქვათ, მისი ზნეობრივი დაბნეულობაც..

იგი ყველაფერზე მაღლა პოლიტიკას აყენებს, თვით მეგობრობაზეც, სიყვარულზეც კი. ამის გამოა მისი ხშირი, დაუზოგავი კონფლიქტები მცირე პოლიტიკური უთანხმოების გამოც კი უახლოეს მეგობრებთან, რაც ხშირად სამუდამო განშორებით, უფრო მეტიც, მტრობითაც კი მთავრდება. აქ ის ნამდვილად გულწრფელია. მას ვერ წარმოუდგენია, რომ არავითარი პოლიტიკური პოზიცია არ ღირს იმად, რომ თუნდაც ორ მეგობარს შორის ჩატყდეს ხიდი, გაუარესდეს დამოკიდებულება. არადა, ეს არათუ დემოკრატიის, არამედ პოლიტიკის ჭეშმარიტი მიზნის უგულებელყოფაა და არა ერთგულება. მაგრამ ამას ვერ გაიგებს პოლიტიკაზე ფანატიკურად შეყვარებული ადამიანი, რადგან ფანატიზმის არსია ასეთი.

თამარ ჩხეიძისათვის უცხოა, უფრო სწორად, არაარსებითია, მეორეხარისხოვანია ჩვეულებრივი ადამიანური გრძნობები, თუ გნებავთ, ადამიანური სისუსტეები. ამიტომ ღიზიანდება სხვებზე, რომლებიც მასავით პოლიტიკას არ აყენებენ ყველაფერზე წინ, რომლებიც, ვთქვათ, რაიმე პოლიტიკურ აქციაში მონაწილეობის ნაცვლად მეგობრის ქორწილში ან შეყვარებულთან პაემანზე მიდიან, ნათესავის დაკრძალვას ესწრებიან, მამისთვის ექიმი მოჰყავთ და ა.შ. გასაგებია მისი ასეთი პოლიტიკური მაქსიმალიზმი, მაგრამ მას ავიწყდება (ფანატიზმი ავიწყებს), რომ ასეთია რეალური ადამიანი, ასეთია ცხოვრების რეალობა და ამას ანგარიში უნდა გაეწიოს. სწორედ ესაა პოლიტიკური რეალიზმი, რისგანაც მოწყვეტა არა მხოლოდ პოლიტიკური მარცხის წინაპირობაა, არამედ დანაშაულიც - იმ ხალხის, იმ ადამიანების ღალატი, რომელთა წინამძღოლობის პრეტენზიაც ასეთ პოლიტიკოსს აქვს.

საერთოდ, უარყოფითი პიროვნული ხასიათის მქონე პოლიტიკოსთა მოღვაწეობა, რასაკვირველია, არც ისე საშიშია ნორმალური, დაწყობილი, სტაბილური ქვეყნისათვის. მაგრამ ჩვენში, სადაც პოლიტიკური სიტუაცია უაღრესად დაძაბულია, სადაც უფსკრულზე გაბმულ ბეწვის ხიდებზე დავდივართ, სადაც ყოველ ნაბიჯზე შეიძლება ნაღმს გადააწყდე, სადაც უკიდურესი სიფრთხილე და ათასჯერ გაზომილი მოქმედებაა საჭირო, სადაც მოუზომავმა, დაუფიქრებელმა სიტყვამ შეიძლება ცეცხლზე ნავთი დაასხას, - ადვილი წარმოსადგენია, რა შედეგები შეიძლება მოიტანოს ასეთი თვისებების მქონე პოლიტიკოსთა აქტიურმა მოღვაწეობამ. ადვილი წარმოსადგენია-მეთქი, ვამბობ, მაგრამ რაღა წარმოდგენა ამას უნდა - სამწუხაროდ, ყველაფერი სახეზეა, ყველაფერს პრაქტიკულად ვხედავთ.

ამგვარ პოლიტიკოსთა უშუალო მიზეზით წარმოშობილი შინააშლილობა გამოიყენა ჩვენმა ყოველი ჯურის მტერმა. რატომაც არ გამოიყენებდა? მტერი იმისი მტერია, შენი უგნურება გამოიყენოს და მოგერიოს. არაფერი საკვირველი და საოცარი ამაში არ არის. საკვირველი და საოცარი ისაა, რომ პოლიტიკოსს უწოდებ თავს და ასეთი მარტივი ჭეშმარიტება არ გესმის...

●

საქართველოს თანამდროვე პოლიტიკური ცხოვრების ერთ-ერთი საბედისწერო მომენტი იყო ბორითის ავტოავარია. ეს შემთხვევა ჯერ კიდევ არ განხილულა ჯეროვნად, არ გაანალიზებულა. გამოძიებაც ზედაპირულად და არაობიექტურად ჩატარდა. დრო იყო ძალზე არეული. ჭირისუფლებმაც დიდი კეთილშობილება და სულგრძელობა გამოიჩინეს...

არადა, ეროვნულ მოძრაობას გამოეთიშა ორი დიდი ფიგურა.

ზვიად გამსახურდია, მისთვის ჩვეული მეთოდით, ავარიის მოწყობას აბრალებდა რევაზ ჩხეიძეს, ჩხეიძეების ოჯახს (მამა-შვილს), რომლებმაც, მისი თქმით, „სუკ-ის დავალებით“ მოაწყვეს ეს ავარია. ზვიადის მიმდევარი „კარვის ქალები“ პირდაპირ თამარ ჩხეიძეს სდებდნენ ბრალს ავარიის სპეციალურად მოხდენაში. ეს ბრალდებები, ცხადია, ყოვლად აბსურდული და ყოველგვარ ლოგიკას მოკლებული იყო, იმდენად აბსურდული, რომ თამარ ჩხეიძეს საშუალება მისცა, სრულიად ადვილად ემტკიცებინა, რომ მის მიმართ არაობიექტურ დამოკიდებულებას ჰქონდა ადგილი, რომ ავარიის გამოძიებას ტენდენციურად წარმართავდნენ და პოლიტიკური ანგარიშსწორებისათვის გამოიყენებდნენ. ამდენად, ზვიად გამსახურდიას ცილისმწამებლურმა, აბსურდულმა გამოხდომებმა, ფაქტობრივად, იხსნა თამარ ჩხეიძე. მან ადვილად შეძლო ავარიის საკითხისათვის პოლიტიკური ელფერი მიეცა, პოლიტიკური დევნის დამაჯერებელი სურათი დაეხატა.

თამარ ჩხეიძეც სუკ-ს აბრალებდა ავარიის მოწყობას, ოღონდ ზვიად გამსახურდიას უშუალო ჩარევით თუ მის სასარგებლოდ.

ასეა თუ ისე, რაც მთავარია, ავარიები მხოლოდ ვინმეს მოწყობით არ ხდება. ავარიები უმეტესად შემთხვევით ხდება, მეტწილად გაუთვალისწინებელი საავარიო სიტუაციის მიზეზით.

რა თქმა უნდა, უაღრესად პრინციპული მნიშვნელობა აქვს იმის გარკვევას, ბორითის ავარია მოწყობილი იყო თუ შემთხვევითი.

წინასწარ ვიტყვი: ბორითის ავარია მოწყობილი არ იყო. იგი სხვა მიზეზით მოხდა.

წინასწარ ვიტყვი იმასაც, რომ შემთხვევითი ავარიის შედეგად, როდესაც მძღოლს ახლობელი ადამიანები ეღუპება, სრულიად არ მიმაჩნია, რომ მძღოლი უნდა დაისაჯოს. არც ერთ მძღოლს არ სურს ავარია, მით უფრო ახლობლების დაღუპვა. ეს ყოველი მძღოლისათვის ენითაუწერელი ტრაგედიაა. არ ვიცი და არც მაინტერესებს, როგორ სჯიან, ან საერთოდ სჯიან თუ არა ასეთ მძღოლებს. მე ამის მორალური მხარე მაინტერესებს მხოლოდ. ახლობლების დაღუპვაზე მეტი სასჯელი არ არსებობს იმ მძღოლისათვის, რომლის მიზეზითაც ისინი დაიღუპნენ. ცხადია, მძღოლის დანაშაული (და, ალბათ, სასჯელი) იმის მიხედვით განისაზღვრება, რა წესები დაარღვია მან, ჰქონდა თუ არა იმ მომენტში მართვის უნარი, იყო თუ არა ნასვამი, დაარღვია თუ არა მოძრაობის წესები, წესრიგში ჰქონდა თუ არა მანქანა და ა.შ. ალბათ, სასჯელსაც ამის მიხედვით უსადაგებენ. მაგრამ, ვიმეორებ, ვერავითარი სასჯელი ვერ შეედრება ასეთი მძღოლის სულიერ ტრავმას, პიროვნულ ტრაგედიას.

ბორითის ავარია მე ამჯერად თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური თუ სულიერი პორტრეტის წარმოსაჩენად მაინტერესებს და არა იმისათვის, რომ მისი დასჯის საკითხი დავაყენო.

რას ეფუძნება ჩემი არგუმენტები, რომ ავარია შემთხვევით მოხდა?

თუ იმდროინდელ პოლიტიკურ ვითარებას გავითვალისწინებთ, სრულიად ბუნებრივია დავუშვათ, რომ მანქანაში მყოფი სამი პოლიტიკური ფიგურის თავიდან მოშორებით ნამდვილად იყვნენ დაინტერესებულნი. ამას თუნდაც ავარიისშემდგომი მოვლენები ადასტურებს (საკმაოდ დაგვიანებული რეაგირება ხელისუფლების მხრიდან დაშავებულთა გადასარჩენად; მერაბ კოსტავას გვამის ექსპერტიზაზე უარის თქმა ზვიად გამსახურდიას მიერ; ზურაბ ჭავჭავაძისათვის რეანიმაციის განყოფილებაში ბოტკინის დაავადების შეყრა სისხლის გადასხმის შედეგად და ა.შ. ყველაფრის ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს). მაგრამ ეს სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ ავარია მაინცდამაინც მოწყობილი იყო: ავარიის შემდგომი მოვლენების თავიანთ სასარგებლოდ წარმართვა გაცილებით ადვილად შეეძლოთ ამ ადამიანთა თავიდან მოშორების მსურველებს, ვიდრე თვით ავარიის მოწყობა იმ სახით, როგორც ის მოხდა.

ავარია მოხდა ისეთ სიტუაციაში, რომ ავარიის შანსიც და მანქანაში მსხდომთა დაღუპვის შანსიც პრაქტიკულად ნულის ტოლი იყო, თუკი მძღოლს მართვის უნარი ექნებოდა.

დავუკვირდეთ:

ავარია მოხდა გზის სწორ მონაკვეთზე, მანქანების არაინტენსიური მოძრაობის დროს (ერთადერთი შემხვედრი მსუბუქი მანქანა).

თამარ ჩხეიძეს არ ახსოვს, რამ გადაურბინა წინ მანქანას, - ძაღლმა, ხბომ თუ საბურავმა. დაჯახების თავიდან აცილების მიზნით მან მკვეთრად მოუხვია და დაამუხრუჭა, რამაც გამოიწვია მანქანის რამდენჯერმე გადაყირავება, რის შემდეგ იგი დაეჯახა შემხვედრ მსუბუქ მანქანას.

ახლა განვსაჯოთ, ამგვარი საავარიო სიტუაციის შექმნაში რამდენად შესაძლებელია სუკ-ის ხელი ერიოს.

სუკ-ს, ვინ იცის, რამდენი საშინელი ავარია და ტერორისტული აქტი მოუწყვია, მისი გამოცდილება უზარმაზარია, მაგრამ ამ შემთხვევაში მისი ხელი აქ ნამდვილად არ ჩანს, იმდენად უმნიშვნელო იყო ალბათობა ავარიის „წარმატებით“ დამთავრების თვალსაზრისით.

თუკი ავარია სუკ-მა მოაწყო, გამოდის, რომ სუკ-ის ვინმე წარმომადგენელი ჩასაფრებული იყო გზის პირას და მანქანის მოახლოების დროს მანქანის წინ გამოუშვა ძაღლი თუ ხბო, ან საბურავი გამოაგორა.

მაგრამ აქ წამოიჭრება კითხვა: რა გარანტია იყო, რომ ძაღლი თუ ხბო მაინცდამაინც მანქანას გადაურბენდა წინ და გზის გასწვრივ არ გაიქცეოდა?

საბურავისათვის, ცხადია, შეიძლებოდა პირდაპირ მიეცათ გეზი.

მაგრამ მოდით, დავუშვათ, რომ ძაღლი თუ ხბო გაწვრთვნილი იყო და აუცილებლად შეასრულებდა სუკ-ის დავალებას - მანქანას წინ გადაურბენდა.

კი ბატონო! მაგრამ მანქანის წინ ძაღლის თუ ხბოს გადარბენა, ან საბურავის გამოგორება რა ისეთი საბედისწერო საავარიო სიტუაციის შემქმნელია? განა სუკ-ს ავარიის მოსაწყობად მეტი „არსენალი“ არ გააჩნია? ანდა, განა მძღოლმა ასეთ ელემენტარულ საავარიო სიტუაციას თავი ვერ უნდა გაართვას?

ამ სიტუაციაში ავარია მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება მომხდარიყო, თუ მანქანა ძალზე დიდი, დაუშვებელი სიჩქარით მოდიოდა, ან მძღოლი იყო გამოთიშული.

რაში შეიძლება გამოხატულიყო ამ ორივე შემთხვევაში სუკ-ის როლი?

თუ მანქანა დიდი სიჩქარით მოდიოდა, აქ, ცხადია, სუკ-ი არაფერ შუაშია და აშკარად მძღოლია დამნაშავე.

თუ მძღოლი გამოთიშული იყო, მაშინ ისაა გასარკვევი, რის გამო იყო გამოთიშული.

არსებობს აზრი, რომ შეიძლებოდა მძღოლი სუკ-ს გამოეთიშა შორიდან „დასხივებით“. (ასეთი აზრი გამოთქვა იმ ხანებში გაზეთმა „მამულმა“, რომლის რედაქტორი მაშინ ტარიელ ჭანტურია იყო).

ეს აზრიც, რა თქმა უნდა, გასათვალისწინებელია, მაგრამ თუ ყველაფერს კარგად გავაანალიზებთ, დავრწმუნდებით, რომ ამ შემთხვევას აქ ადგილი არ ჰქონია.

ჯერ ერთი, სუკ-ს რომ შორიდან გამოთიშვის მეთოდი გამოეყენებინა, იგი ამას მოაწყობდა არა გზის სწორ მონაკვეთზე, არამედ სადმე მოსახვევში, ხრამის პირას (ასეთი ადგილი ამ გზაზე უამრავია), რათა გამოთიშულ მძღოლს მოსახვევი ვერ შეენიშნა და მანქანა პირდაპირ ხრამში გადაჩეხილიყო, რაც მანქანაში მსხდომი სამივე ადამიანის დაღუპვის რეალურ შესაძლებლობას შექმნიდა, და არც ძაღლი, ხბო თუ საბურავი იქნებოდა საჭირო საავარიო სიტუაციის შესაქმნელად.

მეორეც, ავარიის მომენტში მძღოლი მთლად გამოთიშული არ ყოფილა, რადგან რაღაცის შემჩნევა, სწრაფად მოხვევა და დამუხრუჭება შეძლო. რომელ სუკ-ს შეეძლო წარმოედგინა, რომ მძღოლი მაინცდამაინც ასეთ, ყველაზე უარეს რეაქციას მისცემდა და ასეთი კატასტროფული ავარიის მოხდენას „მოახერხებდა“?

მესამეც, დავუშვათ, რომ სუკ-მა ასეთი წარმოუდგენელი რამის წარმოდგენაც შეძლო, მაგრამ ის როგორღა უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ ავარიის მომენტში მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე ჩაძინებულნი იქნებოდნენ? არადა, ისინი რომ ჩაძინებულნი არ ყოფილიყვნენ, მანქანის გადაყირავებისას ალბათ მოასწრებდნენ რაიმესთვის ხელის ჩაჭიდებას და მთელი სიმძიმით არ მიენარცხებოდნენ ჭერსა და იატაკს, და, შესაბამისად, არც მძიმე ტრავმებს მიიღებდნენ.

ერთი სიტყვით, ყოველივე ზემოთქმულის გათვალისწინებით სრულიად დაუჯერებელია ის აზრი, რომ თამარ ჩხეიძე შორიდან „დასხივებით“ გამოთიშა სუკ-მა.

არადა, ავარიის მომენტში თამარ ჩხეიძე ნამდვილად რაღაცნაირად გამოთიშული იყო. ამას ადასტურებს თუნდაც ის, რომ მას კარგად არ ახსოვს, რამ გადაურბინა წინ - ძაღლმა, ხბომ თუ საბურავმა (რომ აღარაფერი ვთქვათ მოუხერხებელ, არასწორ რეაქციაზე).

რას შეეძლო, იგი ასე გამოეთიშა?

ბუნებრივად მივდივართ იმ დასკვნამდე, რომ იგი შეეძლო გამოეთიშა ჩვეულებრივ, ადამიანურ, „მამა-პაპურ“ მყისიერ ჩათვლემას (ჩათვლემა ხომ სიფხიზლისა და ძილის საზღვარზეა).

ეს არც თუ ისე იშვიათი მოვლენაა მძღოლების პრაქტიკაში. (თამარ ჩხეიძეს შეუძლია ეს აზრი შეამოწმოს თუნდაც მისსავე თანარაზმელ, ექიმ თემურ ლომაიასთან, რომელიც ჩათვლემის თავიდან ასაცილებლად საჭესთან ჯდომისას განუწყვეტლივ ლაპარაკობს, ან, თუ მოსაუბრე არ ჰყავს, მღერის... თამარ ჩხეიძესაც იმ მომენტში მოსაუბრე არ ჰყავდა - მერაბი და ზურაბი ჩაძინებულნი იყვნენ, სიმღერა კი მან არ იცის... ეს - ხუმრობით, თუმცა რა გვეხუმრება!..)

ახლა ის ვიკითხოთ, რატომ უნდა მორეოდა თამარ ჩხეიძეს თვლემა? იყო თუ არა ამისათვის რაიმე ობიექტური წინაპირობა?

ვაი რომ, იყო!

საქმე ის გახლავთ, რომ თამარ ჩხეიძეს წინა ღამით ერთი წუთითაც არ დაუძინია!..

ახლა ისიც ვიკითხოთ: რატომ არ დაუძინია? იქნებ რაღაც ისეთი გადაუდებელი პოლიტიკური საქმე ჰქონდა, რომ დაძინება არ შეიძლებოდა?

ვაი რომ, არა! სრულიად არავითარი!

აი, სწორედ აქ გახლავთ, როგორც იტყვიან, ძაღლის თავი დამარხული!

მისი უძილობის მიზეზი გახლდათ თამარ ჩხეიძისათვის დამახასიათებელი უარყოფითი პიროვნული თვისებები - ავადმყოფური ჭირვეულობა, პატივმოყვარეობა, სიჯიუტე, თავისნათქვამობა, სხვათა სურვილების უგულებელყოფის ხარჯზე საკუთარი სურვილის შესრულების მძაფრი, ავადმყოფური მოთხოვნილება...

ეს თვისებები, ცხადია, პოლიტიკოსისათვის სრულიად მიუღებელი და დამღუპველია, მაგრამ, ვაი რომ, ამ შემთხვევაში სწორედ ეს თვისებები გახდა უშუალო მიზეზი ბორითის საშინელი ტრაგედიისა.

სანამ მკითხველს მოვუთხრობდე, რა მოხდა ავარიის წინა ღამეს, რა იყო მიზეზი, რომ თამარ ჩხეიძეს მთელი ღამე არ დაუძინია, წინასწარ შევნიშნავ, რომ, როგორც არ უნდა გაამართლოს თავისი იმღამინდელი უძილობა თამარ ჩხეიძემ, მას უნდა გამოეჩინა იმდენი წინდახედულება, უფრო სწორად, პასუხისმგებლობა (მაშ, რიღასი პოლიტიკოსია!), და დილით საჭესთან არ უნდა დამჯდარიყო გამოძინების, დასვენების გარეშე (მას ხომ ეროვნული მოძრაობის ორი გამოჩენილი ლიდერი მოჰყავდა!), რადგან გრძელ გზაზე შეიძლება თვლემა მოერიოს დასვენებულ, გამოცდილ მძღოლსაც, არათუ მთელი ღამის უძინარ და ნერვიულობით დაღლილ ცუდ მძღოლს. (ცუდი მძღოლი რომ იყო, ეს ყველასათვის ცნობილია, ვისაც მისი მძღოლობა უნახავს. ამასვე მოწმობს ის ფაქტიც, რომ მას რამდენჯერმე მოუვიდა ავარია, თუმცა ყოველთვის ადვილად გადარჩა. არ დამავიწყდება თბილისიდან ქუთაისში წასვლის წინ ზურაბ ჭავჭავაძის ნახევრად ხუმრობით ნათქვამი: თამრიკოს რომ საჭეზე ვსვამ, თვითმკვლელობაზე მივდივარო; საჭეზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში ვაჯენ, როდესაც ვერ ვხედავ, როგორ მიჰყავსო, ე.ი. ან როცა მთვრალი ვარ, ან როცა მძინავსო. ეს იყო ზურაბ ჭავჭავაძის ყველაზე დიდი შეცდომა. იგი საერთოდ თამარ ჩხეიძესთან ერთ მანქანაში არ უნდა დამჯდარიყო. ამას, ცხადია, გადატანითი მნიშვნელობითაც ვამბობ. ზურაბ ჭავჭავაძე, რა თქმა უნდა, აპირებდა ამ შეცდომის გამოსწორებას, მაგრამ, სამწუხაროდ, არ დასცალდა).

დიახ, თამარ ჩხეიძემ ვერც წინდახედულება გამოიჩინა და ვერც პასუხისმგებლობა, როდესაც დილით საჭესთან დაჯდა გამოძინების, დასვენების გარეშე. შეიძლება ითქვას, ეს უპასუხისმგებლობაა თამარ ჩხეიძის რეალური დანაშაული, თუმცა ამჯერად მის ამ უპასუხისმგებლობას მხოლოდ პოლიტიკური თვალსაზრისით ვეხები. მას, რა თქმა უნდა, გააჩნია პასუხისმგებლობის გრძნობა, მაგრამ პიროვნული უარყოფითი თვისებები იწვევენ მის უპასუხისმგებლო ქმედებებს. ამის ნათელი დადასტურებაა ავარიის წინა ღამის მოვლენები.

გადავალ მათ აღწერაზე.

ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების გამგეობის წევრები 12 ოქტომბერს ქუთაისის საზოგადოებრიობასთან შესახვედრად იყვნენ მიწვეულნი. რადგან ასეთი შეხვედრების სული და გული ყოველთვის ზურაბ ჭავჭავაძე იყო, თამარ ჩხეიძის დაჟინებული მოთხოვნით (რბილად რომ ვთქვათ) ზურაბი, მიუხედავად იმისა, რომ ახალი ნაავადმყოფარი იყო და ჯერ კიდევ არ იყო გამოშუშებული, მაინც დათანხმდა ქუთაისში წასვლაზე. ჩვენთან ერთად ქუთაისში წამოვიდა მერაბ კოსტავა, რათა შეხვედროდა წმინდა ილია მართლის ქუთაისის განყოფილების წარმომადგენლებს, რომლებიც ქუთაისში შიმშილობის აქციას მართავდნენ საბჭოთა არმიაში სამხედრო სამსახურის საპროტესტოდ.

გზაში, ქუთაისამდე დაახლოებით 30 კმ დაშორებით, ბენზინი გაგვითავდა. იმ ხანებში ბენზინის შოვნა რატომღაც ჭირდა, ამიტომ მთელი საათი მოგვიწია დგომამ. ბოლოს მერაბ კოსტავას ნაცნობმა ავტოინსპექტორმა გვიშოვა ბენზინი. ქუთაისში დაგვიანებით ჩავედით. შეკრებილი ხალხი უკვე დაშლილიყო. ხელახლა შეკრებამაც კარგახანს გასტანა. შეხვედრის შემდეგ მასპინძლებმა რესტორანში მიგვიწვიეს. უკვე საკმაოდ გვიანი იყო. ცხადია, არავითარი კრიმინალი არაა იმაში, რომ მაგიდაზე სასმელი მოიტანეს.

თამარ ჩხეიძემ ზურაბ ჭავჭავაძეს ადრევე მოსთხოვა, რომ თბილისში იმ დღესვე დაბრუნებულიყვნენ. მიზეზი მეტისმეტად ბანალური იყო - თამარ ჩხეიძეს არ უყვარდა სხვის სახლში ღამის გათევა. ვერც სხვების ქეიფის ყურებას იტანდა.

მაგრამ აქ საქმეში ჩაერია ობიექტური გარემოება - ბენზინი არ გვქონდა. ერთ-ერთი მასპინძელი მის საშოვნელად წავიდა, მაგრამ საკმაოდ გვიან იყო და ვერ იშოვა. თამარ ჩხეიძე ცოტათი შეზარხოშებულ ზურაბს შეუჩნდა, რომ თვითონ წასულიყო და ეშოვა ბენზინი. ზურაბმა უპასუხა, რომ რახან მასპინძლებმა ვერ იშოვეს, თვითონ მით უმეტეს ვერ იშოვიდა. თამარმა კატეგორიულად მოსთხოვა, რომ ერთი მისი ნაცნობი მოენახა. ზურაბმა აუხსნა, რომ ის კაცი ძალიან შორეული ნაცნობი იყო, მისამართიც კი არ იცოდა და კიდეც რომ სცოდნოდა, უხერხული იყო ასეთ უდროო დროს მისი შეწუხება, და ისიც საკითხავია, იშოვიდა თუ არა ბენზინს. თამარ ჩხეიძემ საყვედურები დაუწყო, რომ მას ქეიფი უნდოდა და ამიტომ არ ცდილობდა ბენზინის შოვნას. ამაზე საკმაოდ მძაფრად შელაპარაკდნენ. მასპინძლები უხერხულ მდგომარეობაში ჩავარდნენ და კვლავ გაგზავნეს კაცი ბენზინისათვის. ისიც ხელცარიელი დაბრუნდა. დაძაბულობა თანდათან იზრდებოდა. თამარი წამდაუწუმ გაანჩხლებული საყვედურობდა, რომ ბენზინი სასწრაფოდ ეშოვნა სადმე, რადგან აქ ღამის გათევა არ სურდა. სუფრაზე ყველას ხასიათი წაუხდა.

მონახეს მერაბ კოსტავა და მას სთხოვეს, იქნებ მის ხალხს ეშოვა ბენზინი. მერაბმაც, როგორც იტყვიან, დაატრიალა თავისი ხალხი, მაგრამ არაფერი გამოვიდა. თამარ ჩხეიძე სულ უფრო და უფრო ანჩხლდებოდა, ასევე სულ უფრო და უფრო ჰკარგავდა მოთმინებას ზურაბი. ღამის 2 საათისათვის ქალაქის ცენტრში თამარ ჩხეიძის გააფთრებული წივილ-კივილი და ლანძღვა-გინება ისმოდა. მას ვერაფრით აოკებდნენ. ეს იყო უაღრესად სამარცხვინო სანახაობა.

მე ვეღარ ავიტანე ამ საზიზღრობის ყურება და მოშორებით მდგარ მანქანაში ჩავჯექი. ცოტა ხნის შემდეგ ზურაბიც მოვიდა და საშინლად გაღიზიანებულმა და წონასწორობიდან გამოსულმა, როგორც იტყვიან, „მრავალსართულიანი“ გინება გაუშვა, - აწი მაგასთან ერთად სადმე წამსვლელისო...

მე წინადადება წამოვაყენე, იქნებ როგორმე დაგვეყოლიებინა თამარი, რომ ჩემი დის ოჯახში წამოსულიყო (ჩემს დისშვილს იცნობდა) და იქ დალოდებოდა, თუ ბენზინს იშოვიდნენ. გააფთრებული თამარი ძლივს დაითანხმეს ამაზე. მერაბ კოსტავა სადღაც იყო გასული. მის ხალხს დავუტოვეთ მისამართი და ზურაბმა თამარის მანქანით მიგვიყვანა ჩემი დის სახლთან. როგორც კი მე და თამარი ბინაში შევედით, ზურაბი უმალვე გატრიალდა უკან, მეორე მანქანაში ჩაჯდა და გიზო თავაძესთან ერთად წავიდა (გიზო თავაძე ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ქუთაისის განყოფილების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო). თამარი საწოლზე ჩამოჯდა და ტირილი დაიწყო. დაწოლაზე უარი განაცხადა. იჯდა და იცდიდა. დაახლოებით ორი საათის შემდეგ მერაბ კოსტავამ დაიძახა. თამარი სასწრაფოდ გაიჭრა გარეთ და მერაბს გაჰყვა. ღამის 4 საათი იქნებოდა.

ახლა თვით თამარ ჩხეიძისა და ჩვენი ქუთაისელი მეგობრების მონათხრობის მიხედვით გავაგრძელებ ამ ამბის გადმოცემას.

თამარ ჩხეიძის გასვლის შემდეგ ჩემი დის ბინიდან ის და მერაბ კოსტავა წასულან მერაბ გვაზავასთან (ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ქუთაისის განყოფილების ერთ-ერთ ხელმძღვანელთან. თამარმა იცოდა მისი მისამართი), მაგრამ იგი შინ არ დახვედრიათ. გიზო თავაძის მისამართი არ იცოდნენ. გათენებამდე უცდიათ მერაბ გვაზავას სახლთან, მის დაბრუნებამდე. აღმოჩნდა, რომ თურმე ზურაბი და მერაბ გვაზავა გიზო თავაძის ბინაში ყოფილან. თამარ ჩხეიძის ზღვარს გადასული ჭირვეულობით გაღიზიანებული და წონასწორობიდან გამოსული ზურაბი ბოღმის მოსაკლავად თურმე დილამდე სვამდა მათთან ერთად. ასე მიუგნიათ ზურაბისათვის. გაუღვიძებიათ. ზურაბს უთხოვია, მის გარეშე წასულიყვნენ თბილისში, ცოტა წაძინებისა და დასვენების შემდეგ თვითმფრინავით წამოვალო, უთქვამს. თამარი არ მოშვებია და დაახლოებით დილის 9 საათისათვის გამოსულან ქუთაისიდან. (ჩემთან არ გამოუვლიათ, რადგან იცოდნენ, რომ ქუთაისში ვრჩებოდი). ზურაბს, ცხადია, მანქანის მართვის თავი არ ჰქონდა. ის და მერაბი ჩაძინებულნიც კი ყოფილან ავარიის მომენტში.

ერთი სიტყვით, თამარ ჩხეიძეს იმ ღამით ერთი წუთითაც არ დაუძინია მისივე უსაზღვრო ჭირვეულობის მიზეზით! სხვის სახლში ღამის გათევა არ სურდა, სურვილიც ვერ შეუსრულეს, თუმცა ბევრს ეცადნენ. ობიექტურ მიზეზსაც - რომ ბენზინი ვერავინ იშოვა - არ გაუწია მან არავითარი ანგარიში!

ყველაზე საყურადღებო და ნიშანდობლივი ამ ამბავში მაინც ის არის, რომ თამარ ჩხეიძეს თანდაყოლილი (თუ შემდეგ შეძენილი) პატივმოყვარეობის გამო არ შეუძლია საკუთარი, თუნდაც წვრილმანი სურვილების დათმობა, თუნდაც ამან უკიდურესად მწვავე კონფლიქტის სახე მიიღოს თავისივე მეგობრებთან და თანამებრძოლებთან. ამ შემთხვევაშიც ასე მოხდა, - დაღლილ, ნაავადმყოფარ, ამდენი ცილისწამებით ნერვებდაწყვეტილ ზურაბს უნდა მიეტოვებინა სასიამოვნო სიტუაცია, ანგარიში არ გაეწია მაგიდის წევრებისათვის, რომლებიც დიდ პატივს სცემდნენ ზურაბს, უნდა შეწუხებულიყო თვითონაც (თანაც უაზროდ) და უნდა შეეწუხებინა ისინიც, ვისაც ბენზინისათვის მიადგებოდა (ან ვის უნდა მიდგომოდა? ან თუ მიადგებოდა, უშოვნიდნენ კი?). და ეს ყველაფერი იმიტომ, რომ თამარ ჩხეიძე არ შეწუხებულიყო სხვის ოჯახში ღამის გათევით. რა ისეთ სიძნელეს წარმოადგენდა თამარ ჩხეიძისათვის სხვის ოჯახში ღამის გათევა? იგი ხომ ორ წელიწადს ათევდა ღამეს არათუ სხვის სახლში, არამედ ციხეშიც კი! მაგრამ მისთვის, ცხადია, მთავარი იყო არა ის, რომ სხვის ოჯახში მოუწევდა ღამის გათევა, არამედ ის, რომ სურვილს არ უსრულებდნენ!!! აი, ეს არის პატივმოყვარეობა, თორემ ნებისმიერ უცნაურ სურვილს შეიძლება გაუგოს კაცმა.

თამარ ჩხეიძემ ახლა შეიძლება თქვას - არა, სხვა მიზეზი იყოო (მოიგონებს რამეს), მაგრამ სულერთია, - მეგობრებთან დამოკიდებულების პრინციპი ხომ იგივე რჩება!

რა კავშირშია ყოველივე ეს პოლიტიკასთან? - შეიძლება იკითხოს ვინმემ.

თუნდაც იმ კავშირშია, რომ ყოველივე ეს გახდა მიზეზი (სულერთია - პირდაპირი თუ არაპირდაპირი) ეროვნული მოძრაობის უდიდესი დანაკლისისა, ორი დიდი მამულიშვილის დაღუპვისა.

მაგრამ თუნდაც ეს ტრაგიკული შემთხვევა არ მომხდარიყო, მთავარი აქ მაინც სხვაა - ესაა ნორმალურ ადამიანურ ურთიერთობათა მწვავე დეფიციტი ჩვენს ეროვნულ მოძრაობაში, ჩვენს პოლიტიკურ არენაზე, რაც „უხასიათო“ პოლიტიკოსების მიერაა შექმნილი. ცხადია, რაც უფრო „უხასიათოა“ პოლიტიკოსი, მით უფრო დიდია მისი „ღვაწლიც“ ამ თვალსაზრისით.

თამარ ჩხეიძის მიერ გამოწვეული ის სკანდალი და კონფლიქტი, რაც ავარიის წინა ღამით ქუთაისში მოხდა, უბრალო ყოფითმა პრობლემამ გამოიწვია. ახლა მკითხველმა წარმოიდგინოს, რა კონფლიქტების გამოწვევა შეეძლო თამარ ჩხეიძეს პოლიტიკურ საკითხებში უთანხმოებისას (მისი ცხოვრების მთავარი მიზანი ხომ პოლიტიკაა), ეროვნული მოძრაობის ტაქტიკურ გზებში მისგან განსხვავებულ შეხედულებებთან შეჯახებისას. სწორედ ამგვარმა უგვანმა ურთიერთობებმა გამოიწვია ეროვნულ მოძრაობაში ესოდენ ტრაგიკული განხეთქილებანი, დაპირისპირებანი, რაც ბოლოს იარაღის გამოყენებამდე, სამოქალაქო ომამდე, სისხლისღვრამდე მივიდა. ვინ იცის, რამდენი ოჯახი გააუბედურა, რამდენი ახალგაზრდა ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა ამ „უხასიათო“ პოლიტიკოსთა „ურთიერთობების გარკვევამ“. ეს ყველაფერი ძალზე მოხერხებულად და ჭკვიანურად გამოიყენა ჩვენმა სხვადასხვა ჯურის მტერმა...

შესაძლოა, პოლიტიკოსს ეპატიოს, როცა ვერ განჭვრეტს, თუ რა ტრაგიკული შედეგი შეიძლება მოჰყვეს თავისივე „უხასიათობის“ გამო მთელი ღამის უძილობის შემდეგ გრძელ გზაზე მანქანის მართვას, მაგრამ ის კი ნამდვილად არ ეპატიება, როცა ვერ განჭვრეტს, თუ რამდენი მსხვერპლი და სისხლისღვრა, რამდენი ნგრევა და უბედურება შეიძლება გამოიწვიოს მის და მის მსგავსთა „უხასიათობებმა“ პოლიტიკურ ცხოვრებაში, დიდი პოლიტიკური გარდატეხების გრძელსა და რთულ გზაზე...

                                         ნაწილი 2

ზოგიერთებს მიაჩნიათ, რომ არ ღირს იმ ძველი ამბების გახსენება. მე მესმის მათი. მაგრამ ისინი ანგარიშს არ უწევენ შემდეგ გარემოებებს:

თამარ ჩხეიძე დღესაც განაგრძობს აქტიურ პოლიტიკურ საქმიანობას და გარკვეულ გავლენასაც ახდენს რიგ პოლიტიკურ ძალებზე. ამიტომ აუცილებელია, რომ მის ზნეობრივ სახეს, მის პოლიტიკურ პორტრეტს კარგად იცნობდეს ხალხი, ამომრჩეველი, რომელიც ირჩევს ადამიანებს, რომლებმაც საქართველოს ბედი უნდა გადაწყვიტონ.

ბორითის ავარია სწორედ იმიტომ გავიხსენეთ, რომ ამ ტრაგედიამ, უფრო სწორად, მის შემდეგ განვლილმა ხუთმა წელმა, უაღრესად აშკარად და თვალსაჩინოდ გამოკვეთა თამარ ჩხეიძის ზნეობრივი სახე, პოლიტიკური პორტრეტი, და, სამწუხაროდ, არც თუ ისე დადებითად. ამის წარმოდგენა თავიდან ნამდვილად არავის შეეძლო!..

ნორმალური პიროვნება, რომელსაც თავისი მანქანით ავარიის გამო ახლობელი ადამიანები დაეღუპება, ბუნებრივია, დიდი ხნის განმავლობაში განიცდის მწუხარებას და სინანულს, ხშირად მთელი სიცოცხლის მანძილზეც კი.

სწორედ ასეთი სავარაუდო მწუხარება და და სინანული ჰქონდათ მხედველობაში ყველა იმას, ვინც თამარ ჩხეიძეს ეფერებოდა, თავზე ხელს უსვამდა, მასთან ავარიის ხსენებასაც კი ერიდებოდა, გული არ ეტკინოსო.

განსაკუთრებული სიფრთხილითა და ლმობიერებით ეპყრობოდა მას ზურაბ ჭავჭავაძის მამა - ბ-ნი ნიკო ჭავჭავაძე (შეიძლება ითქვას, გადაჭარბებული სიფრთხილითა და ლმობიერებით).

როგორ უპასუხა თამარ ჩხეიძემ საერთოდ მისადმი ასეთ ადამიანურ დამოკიდებულებას?

როგორ უპასუხა მან კონკრეტულად ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძის - ზურაბ ჭავჭავაძის მამის (გასაგები მიზეზების გამო განსაკუთრებით ანგარიშგასაწევი პიროვნების) ასეთ კეთილშობილურ, ლმობიერ, ადამიანური სითბოთი და თანაგრძნობით სავსე დამოკიდებულებას?

ჯერ ამ მეორე კითხვას ვუპასუხოთ.

დაუჯერებელია, მაგრამ ფაქტია: ალბათ არავისგან არ მიუღია ბ-ნ ნიკოს იმდენი და იმგვარი შეურაცხყოფა, რაც მას თამარ ჩხეიძემ მიაყენა.

მე უდიდეს ბოდიშს მოვუხდი ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს, რადგან მასზე მიხდება ლაპარაკი, მაგრამ ეს აუცილებელია თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტის დახატვისათვის, მისი ზნეობრივი სახის წარმოჩენისათვის. ამიტომ თუნდაც ძალიან გამიწყრეს და გამინაწყენდეს ბ-ნი ნიკო, მე მაინც უნდა ვთქვა სათქმელი. მომავალი არჩევნებისას მაინც უნდა გაითვალისწინოს ამომრჩეველმა ყველაფერი.

პირველი დიდი და მოულოდნელი შეურაცხყოფა ბ-ნმა ნიკომ თამარ ჩხეიძისაგან 1990 წლის პირველი მრავალპარტიული არჩევნების წინ მიიღო. ეს ძალიან საყურადღებო ეპიზოდია თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტის წარმოჩენის თვალსაზრისით, თუნდაც დღევანდელი ვითარების გათვალისწინებით.

საქმე ასე იყო. ბ-ნ ვახტანგ ძაბირაძის ინიციატივით (მაშინ იგი ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების გამგეობის წევრიც იყო და რესპუბლიკური პარტიის თავმჯდომარეც) ინტელიგენციის რამდენიმე გამოჩენილმა წარმომადგენელმა განცხადება გააკეთა მომავალ არჩევნებთან დაკავშირებით.

განცხადებას ხელი მოაწერეს ალექსანდრე ჯავახიშვილმა, ლანა ღოღობერიძემ, ელდარ შენგელაიამ და ნიკო ჭავჭავაძემ. ბ-ნმა ვახტანგმა განცხადება დარბაზის სხდომაზე წაიკითხა. სხდომას ბ-ნი ნიკოც ესწრებოდა და თამარ ჩხეიძეც. ისინი ახლოს ისხდნენ ერთმანეთთან. თამარ ჩხეიძემ წინ დაიდო ეს განცხადება, ყურადღებით წაიკითხა, არ მოეწონა იგი და რამდენჯერმე აღშფოთებით თქვა - ეს რა ნაძირლობააო! დიახ, სწორედ ნაძირლობად შეაფასა ეს განცხადება! არადა, ხედავდა, რომ განცხადებას ბ-ნი ნიკოც აწერდა ხელს!

ბ-ნი ნიკო, საერთოდ, ყოველთვის ცდილობდა თამარ ჩხეიძის თავხედური გამოხდომისათის ყური აერიდებინა, საყვედური არ ეთქვა მისთვის, ფრთხილობდა, თამარ ჩხეიძეს სხვანაირად არ მიეღო მისგან, როგორც ზურაბ ჭავჭავაძის მამისაგან ნათქვამი საყვედური. პირიქით, საყვედურის ნაცვლად მიეფერებოდა ხოლმე. ეს რამდენჯერმე თავად აღიარა ბ-ნმა ნიკომ. ეს არცაა გასაკვირი - იგი ხომ უკეთილშობილესი ადამიანია!

ბ-ნი ნიკო ამჯერადაც ასე მოიქცა, არაფერი უპასუხა მას, თუმცა აშკარად შეეტყო, რომ ძალიან შეურაცხყოფილად და დამცირებულად იგრძნო თავი.

განცხადება მეორე დღეს უნდა გამოქვეყნებულიყო, უკვე მიტანილი იყო გაზეთის რედაქციაში. ბ-ნი ნიკო, როგორც შემდეგ გახდა ცნობილი, დაუკავშირდა რედაქციას და თავისი ხელმოწერა ამოაღებინა.

შემდგომში თამარ ჩხეიძე „თავს იმართლებდა“, -„ნაძირლობა“ ბ-ნი ნიკოს მისამართით კი არა, განცხადების მისამართით ვთქვიო. დიდი შეღავათია, არა? ჭეშმარიტად „ბრძნული“ თავის მართლებაა! არა გვგონია, თამარ ჩხეიძეს დიდად ესიამოვნოს, მის რაიმე განცხადებას რომ „ნაძირლობა“ უწოდონ და თავი იმართლო, „ნაძირლობა“ თამარ ჩხეიძის მიმართ კი არა, მისი განცხადების მიმართ ვიხმარეთო.

თუ რას წარმოადგენდა ის განცხადება, იყო თუ არა ის „ნაძირლობა“, ამას თვითონ განსჯის მკითხველი, რადგან მის ტექსტს ქვემოთ მოვიყვან. მაგრამ რა მიუღებელიც არ უნდა ყოფილიყო ის განცხადება, განა მასზე აზრის გამოთქმა სხვაგვარად არ შეიძლებოდა? ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს, ან თუნდაც სხვა ხელმომწერს, თამარ ჩხეიძისაგან ასეთი რამ ეკადრებოდა? ვთქვათ, მართლაც მიუღებელი განცხადება იყო, განა თამარ ჩხეიძეს არ შეეძლო ბ-ნი ნიკოსათვის ასე მიემართა: „ბ-ნო ნიკო, ეს განცხადება პოლიტიკურად გაუმართლებელია და ძალიან გთხოვთ, თქვენი ხელმოწერა ამოიღეთო“. განა ბ-ნი ნიკო ისეთი ვინმეა, რომ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ინტერესები არ გაეთვალისწინებინა და თავისი ხელმოწერა არ ამოეღო, თუ ამის საჭიროებას ნორმალური სიტყვებით დაუსაბუთებდნენ?

ცხადია, განცხადების „ნაძირლობად“ შეფასება ყოვლად გაუმართლებელი და შეურაცხმყოფელი იქნებოდა ნებისმიერი ხელმომწერის მიმართ, მაგრამ როცა თამარ ჩხეიძე ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს (კიდევ ვიმეორებ - ზურაბ ჭავჭავაძის მამას!) ასე მიმართავს, რით უნდა ავხსნათ ეს? იგი ან შეგნებულად შეურაცხყოფს ამ ადამიანს (ე.ი. უზნეო და უზრდელია), ან ვერ ხვდება, რომ ეს შეურაცხყოფა და უზნეო საქციელია (ე.ი. ფსიქიურად არასრულყოფილია, გარკვეული დოზით შეურაცხადია). გინდ ასე იყოს და გინდ ისე, ეს პოლიტიკოსისათვის დიდი მინუსია (რბილად რომ ვთქვათ).

მკითხველს, რომელიც თამარ ჩხეიძეს, როგორც პოლიტიკოსს, გარკვეულად კეთილი თვალით უყურებს, ალბათ ეჭვი შეეპარება, იქნებ მართლაც მიუღებელი განცხადება იყოო. თამარ ჩხეიძის საქციელი იმდენად განსაცვიფრებელია, რომ სრულიად მართალი იქნება მკითხველი, ასეთი ეჭვი დაებადოს.

ავტორიტეტების ნაკლებად მწამს, მაგრამ ის ფაქტი, რომ განცხადება ბ-ნ ვახტანგ ძაბირაძის მიერ იყო ორგანიზებული და მას ხელს აწერდნენ ინტელიგენციის ზემოთხსენებული გამოჩენილი წარმომადგენლები, თავისთავად მეტყველებს იმაზე, რომ განცხადება მაინც და მაინც „ნაძირლობა“ არ უნდა ყოფილიყო.

მაგრამ იქნებ თამარ ჩხეიძე ისეთ თვალშეუდგამ სიმაღლეზე დგას, რომ ყველაფერი, რაც მას არ მოსწონს, მართლაც ნაძირლობაა?

ყველაფერი რომ ნათელი გახდეს, ახლა იმ ავადხსენებული განცხადების შესახებ გიამბობთ და მის ტექსტსაც გაგაცნობთ.

1990 წლის 30 აგვისტოს რუსთაველის საზოგადოების იმჟამინდელმა პრეზიდენტმა ბ-ნმა აკაკი ბაქრაძემ გამოაქვეყნა განცხადება, რომელშიც გამოთქმული იყო იდეა კომუნისტური პარტიის წინააღმდეგ უზენაესი საბჭოს არჩევნებისათვის ყველა ოპოზიციური ძალის ერთ ბლოკად გაერთიანების შესახებ. ამას, ცხადია, საფუძვლიანად ასაბუთებდა. ბ-ნ ვახტანგ ძაბირაძის მიერ ორგანიზებული ზემოთხსენებული განცხადებაც ბ-ნი აკაკის ამ იდეის მხარდასაჭერად იყო გამიზნული. აი, ისიც:

„საქართველოს მოქალაქენო!

30 აგვისტოს „ახალგაზრდა ივერიელში“ გამოქვეყნდა სრულიად საქართველოს რუსთაველის საზოგადოების მიმართვა ერთიანი ოპოზიციური საარჩევნო ბლოკის შესაქმნელად.

ჩვენ მივესალმებით რუსთაველის საზოგადოების მოწოდებას ოპოზიციური ძალების ერთიანობისაკენ და ვითვალისწინებთ რა რეალურ პოლიტიკურ სიტუაციას, მოვუწოდებთ ყველა დემოკრატიულ პოლიტიკურ ორგანიზაციას და პარტიას - მოვახდინოთ ჩვენი ძალების კოორდინაცია, გავერთიანდეთ დემოკრატიული, სამართლებრივი, თავისუფალი საქართველოს შესაქმნელად.

ჩვენ მივმართავთ საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ყველა ამომრჩეველს განურჩევლად ეროვნებისა და სარწმუნოებისა, მივმართავთ იმათაც, ვინც დღეს კომპარტიის წევრია, შეიგნოს, რომ მისი სამშობლოს ბედი ბეწვზე ჰკიდია, რომ დემოკრატიისათვის ბრძოლა მხოლოდ დემოკრატიული მეთოდებით შეიძლება, რომ მხოლოდ პიროვნულ ამბიციებზე მაღლა მდგომი, ეროვნულ და საკაცობრიო ღირებულებათა დამცველი ზნეობრივი, კომპეტენტური უზენაესი საბჭო შესძლებს საქართველოს ისტორიის ეს უძნელესი მონაკვეთი აქციოს გარდამავალ პერიოდად უუფლებობიდან სახელმწიფოებრივ დამოუკიდებლობამდე, რომ მხოლოდ -

დემოკრატიული პოლიტიკური წყობილება,

პიროვნული თავისუფლება,

რელიგიური და ეროვნული შემწყნარებლობა,

სამოქალაქო, სამეურნეო და შემოქმედებითი თავისუფლება -

არის როგორც ქვეყნის, ასევე ყოველი პიროვნების ღირსებისა და თავისუფლების გარანტი.

ღრმად გვწამს, რომ საქართველო, რომელმაც მრავალ ჭირ-ვარამს გაუძლო და დღემდე მოვიდა, კიდევ ერთხელ დაამტკიცებს თავის გონიერებას, მხარს დაუჭერს ჭეშმარიტად დემოკრატიულ ოპოზიციას და აირჩევს ღირსეულ უზენაეს საბჭოს, რომელიც ამ სამართლიან, დემოკრატიულ და ჰუმანურ პრინციპებს რეალობად აქცევს.

                    ალექსანდრე ჯავახიშვილი, ლანა   

                    ღოღობერიძე, ელდარ შენგელაია

                                 1 სექტემბერი, 1990 წ.“

აი, ამ განცხადებას აწერდა ხელს ბ-ნი ნიკო ჭავჭავაძეც. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მან თავისი ხელმოწერა გაზეთში გამოქვეყების წინ ამოიღო.

ახლა გულზე ხელი დაიდოს ყოველმა პატიოსანმა მკითხველმა და თქვას - რა არის ნაძირლობა ამ განცხადებაში? განა მართლაც ნაძირალა არ უნდა იყოს ადამიანი, რომ ეს განცხადება „ნაძირლობად“ შეაფასოს, და, მით უმეტეს, ბ-ნი ნიკოს მისამართით?

ქ-ნმა თამარმა მაშინ ეს განცხადება „ნაძირლობად“ იმიტომ შეაფასა, რომ ზვიად გამსახურდიასთან ერთად ერთ ბლოკში ყოფნა არ უნდოდა. ამაში მართლაც არის ლოგიკა - ბოლოს და ბოლოს, ზვიად გამსახურდია იყო ის პიროვნება, რომელიც ზურაბ ჭავჭავაძეს უმსგავსი ცილისწამებებით სიცოცხლე გაუმწარა და მაშინაც კი ესროდა ლაფს, როდესაც იგი სიკვდილს ებრძოდა. მაგრამ, ჯერ ერთი, პოლიტიკური რეალობის თვალსაზრისით საქართველოს კეთილდღეობისათვის იმჟამად სწორედ რომ ერთიანი ბლოკის შექმნა სჯობდა (როგორც მალე აღმოჩნდა), რადგან უზენაეს საბჭოში გაცილებით მეტი მოხვდებოდა ზვიად გამსახურდიასთან ოპოზიციაში მყოფი შედარებით ჯანსაღი ეროვნული ძალები, ვიდრე ცალ-ცალკე პარტიებად მონაწილეობით მოხვდა. აღარაფერს ვამბობ იმ პარტიებზე, რომლებიც ბოიკოტს უცხადებდნენ არჩევნებს. აი, სწორედ თამარ ჩხეიძისა და ბოიკოტისტების „ბრძნული“ პოლიტიკის წყალობა იყო, ზვიად გამსახურდიამ ასე ადვილად რომ მიაღწია უზენაეს საბჭოში სასურველ უმრავლესობას, რისი გამოყენებითაც ყოველგვარი, თუნდაც ოდნავ განსხვავებული აზრიც კი ჩაჰკლა, თავისი ყოფილი მეგობრებიც კი („მრგვალი მაგიდის“ თითქმის ნახევარი) გადაიმტერა და მერე მის ჩამოგდებას ამდენი სისხლი და ნგრევა მოჰყვა. თუნდაც საშუალო დონის პოლიტიკოსს ყოველივე ამის გათვლა არ უნდა გასჭირვებოდა.

მეორეც, მაშინ თუ ეთაკილებოდა ქ-ნ თამარს ზვიად გამსახურდიასა და მისი მომხრეების გვერდით დგომა, დღეს რატომღაა მათთან „ჩახუტებული“? ცხადია, პოლიტიკური მიზნით -შევარდნაძის წინააღმდეგ!  აი, ისევ პოლიტიკა ზნეობაზე წინ! აი, ასეთი „პრინციპული“ გახლავთ თამარ ჩხეიძე!

დიახ, ის განცხადება თურმე „ნაძირლობა“ არ ყოფილა! ბ-ნი ნიკო ჭავჭავაძე აგრე ადვილად არ ცდება ხოლმე! ხოლო თამარ ჩხეიძე იმ განცხადების შეფასებაშიც ბრიყვულად შეცდა (ეს არაა დიდი ცოდვა - ვინ აღარ ცდება!), და, რაც მთავარია, ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს, რომელიც არ შემცდარა, უზნეოდაც მოექცა! დიახ, ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს - ზურაბ ჭავჭავაძის მამას - ვის წინაშეც თამარ ჩხეიძე მიწამდე თავდახრილი უნდა დადიოდეს!..

თამარ ჩხეიძის თანარაზმელებმა რამდენჯერმე მისაყვედურეს ამ ეპიზოდის გახსენების გამო. აქაოდა, ნიკო ჭავჭავაძის ავტორიტეტს ეფარებიო, მას შენი დაცვა არ სჭირდებაო, მერე რა მოხდა, „ნაძირლობა“ რომ იხმარა მის მიმართ თამარ ჩხეიძემ, სამაგიეროდ, კარგი პოლიტიკოსიაო.

ვუპასუხებ ჩემს ოპონენტებს.

ეს ეპიზოდი იმწამსვე ამოიწურებოდა, თამარ ჩხეიძეს რომ ბოდიში მოეხადა ბ-ნი ნიკოსთვის, ან თამარ ჩხეიძის თანარაზმელებს მათი „ბელადის“ საქციელი თუნდაც რბილად დაეგმოთ. მაგრამ მსგავსი არაფერი მომხდარა, პირიქით - თავადვე ღიზიანდებიან, როდესაც ამ ეპიზოდს ვიხსენებთ.

მე კი ამ ეპიზოდზე იმიტომ ვამახვილებ ყურადღებას, რომ მასში ყველაზე უკეთ, ყველაზე ნათლად, ყველაზე არაორაზროვნად ჩანს თამარ ჩხეიძის ზნეობრივი სიდუხჭირე, ან, თუ გნებავთ, ფსიქიური არასრულფასოვნება. როცა რაიმეს დასაბუთება უნდათ, სწორედ ასეთ არაორაზროვან, ცალსახად აღსაქმელ შემთხვევებს იმოწმებენ  ხოლმე. ნიკო ჭავჭავაძის ავტორიტეტის გამოყენება აქ აბსოლუტურად არაფერ შუაშია, და, რა თქმა უნდა, არც მისი დაცვა, რაც ბ-ნ ნიკოს ნამდვილად არ სჭირდება არც ჩემგან და არც არავისგან.

 რაც შეეხება ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძის მიმართ თამარ ჩხეიძის მიერ „ნაძირლობის“ხმარებას, მავანთა აზრით, თურმე „მერე რა მოხდა, სამაგიეროდ კარგი პოლიტიკოსიაო“, ამის კომენტარს აღარ გავაკეთებ (დაე, მკითხველმა თავად განსაჯოს), რადგან მე ამჯერად მხოლოდ თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტის წარმოჩენა მაინტერესებს და არა მისი თანარაზმელების.

აღარ გავაგრძელებ თამარ ჩხეიძის მიერ ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძის შეურაცხყოფის  ფაქტების დაწვრილებით ჩამოთვლას - ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების მეორე ყრილობაზე თავმჯდომარის პოსტის შემოღებასთან დაკავშირებით; პარლამენტის სხდომაზე მის მიერ გაკეთებული განცხადება ედუარდ შევარდნაძის სახელმწიფოს მეთაურად დასახელებასთან დაკავშირებით; პარლამენტის სხდომებზე მისი იგნორირება და გამიჯვნა (ბ-ნ გურამ ყორანაშვილთან ერთად), და, საერთოდ, მთელი ბოლო წლის განმავლობაში ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების წევრთა შორის მისი პრესტიჟის შელახვის მცდელობა (საზოგადოების გარეთ რას ლაპარაკობენ მასზე, ამის შესახებ აღარას ვამბობ).

მკითხველი ადვილად დამერწმუნება იმაში, რომ, როცა თამარ ჩხეიძე ასე თავხედურად ეპყრობა ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს (რომელიც, ჯერ ერთი, საყოველთაო პატივისცემით შემოსილი პიროვნებაა, და, მეორეც, ზურაბ ჭავჭავაძის მამაა, რაც თამარ ჩხეიძისათვის განსაკუთრებით ანგარიშგასაწევი უნდა იყოს!), რაღა თქმა უნდა, ასევე მოეპყრობა, მით უმეტეს, სხვებსაც. სწორედ მისი თავხედური ქცევების მიზეზით მოარიდა თავი ბევრმა ღირსეულმა პიროვნებამ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში შემოსვლას, ბევრი კი საზოგადოებიდან გავიდა. აღარას ვამბობ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში მომხდარ განხეთქილებებზე, რომლის ერთადერთი მიზეზი თამარ ჩხეიძეა.

ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძესთან მისი დამოკიდებულება სრულიად ნათლად გვიჩვენებს, თუ როგორ ინახავს იგი ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნას.

მაგრამ ზოგიერთი ეჭვიანი მკითხველისათვის შეიძლება ეს არ აღმოჩნდეს საკმარისი.

ფაქტები, რომლებიც ქვემოთ უნდა მოვიყვანო, იმდენად ამაზრზენი და დაუჯერებელია, რომ მეშინია, ვინმემ ცილისწამებად არ ჩამითვალოს.

●

  

იმის ნაცვლად, რომ თავისი დღენი სინანულში გაეტარებინა ორი ბრწყინვალე პიროვნების დაღუპვის გამო მისი დანაშაულებრივი უპასუხისმგებლობის მიზეზით, იგი სწორედ პირიქით მოიქცა. ზურაბ ჭავჭავაძის სახელისა და ხსოვნის პატივისცემის ნაცვლად, თითქოს ჯიბრზე, ყველაფერს მტრობს და აბუჩად იგდებს, რაც ზურაბის სახელს უკავშირდება.

მივყვეთ ფაქტებს.

ბ-ნი ნიკო ჭავჭავაძესთან მისი დამოკიდებულების შესახებ უკვე ვთქვით. იმასღა დავამატებ, რომ თამარ ჩხეიძემ ბ-ნ ნიკოსთან ერთად ფაქტობრივად მოიკვეთა ზურაბის ოჯახის წევრებიც და ახლობლებიც.

თამარ ჩხეიძემ მოიკვეთა და, თავისი ჭკუით, „გააუქმა“ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ყვარლის გაერთიანება (ყვარლის გამგებელს ამ გაერთიანების გაუქმების „ბრძანება“ გაუგზავნა). ეს განყოფილება კი საქართველოში ყველაზე დიდი მოწიწებითა და სიყვარულით ინახავს ზურაბ ჭავჭავაძის სახელს, ყველაზე ერთგულად მიჰყვება მის გზას და, ბოლოს და ბოლოს, მისი წმინდა საფლავის პატრონი და მცველია.

თამარ ჩხეიძემ გააუქმა (რეალურად გააუქმა) ყვარლის გაერთიანების გაზეთი „დურუჯი“, რომლის დაარსებაც ზურაბის სახელთანაა დაკავშირებული და რომელსაც თამარ ჩხეიძის „ივერიასავით“ არასოდეს დავიწყნია ზურაბი.

თამარ ჩხეიძე პოლიტიკური კონიუნქტურის საფუძველზე ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების სახელით (და თავისი „ხელქვეითების“ თანადგომით) თვითნებურად დაუმეგობრდა ყოფილ „მრგვალებს“ (დღევანდელ „მრგვალებსაც“), იმ ადამიანებს, რომლებიც ზურაბ ჭავჭავაძეს მაშინაც კი ლანძღავდნენ, ლაფს ესროდნენ და გულუბრყვილო ბრბოს მასზე ამხედრებდნენ, როდესაც იგი ორთვენახევრის მანძილზე რეანიმაციის განყოფილებაში იწვა სულთმობრძავი (არაა გამორიცხული, ზურაბის სიკვდილის მიზეზიც მათ მიერ გაბრიყვებული რომელიმე უგნური მედიცინის მუშაკი იყო, რომელმაც „ხალხის მტერ“ ავადმყოფისკენ ბოტკინით დაავადებული სისხლი დამშვიდებული „პატრიოტული“ სინდისით გაატარა).

თამარ ჩხეიძემ ფაქტობრივად ჩაკლა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში ზურაბისეული მეგობრული სულისკვეთება, დემოკრატიული სული, ადამიანური ურთიერთობანი, ჯანსაღი სიხალისე... სადაც ეს ყველაფერი შენარჩუნებული იყო, ის გაერთიანება „გააუქმა“; ისინი, რომლებიც ყოველივე ამას ინარჩუნებდნენ, მოიკვეთა და გარიცხა.

თამარ ჩხეიძემ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში ზურაბის დროს მიმდინარე ილიასეული მრავალმხრივი, მჩქეფარე საქმიანობა ვიწროპარტიული ჩხირკედელაობის რელსებზე გადაიყვანა, რითაც, ფაქტობრივად, საზოგადოების წევრთა უმრავლესობა აქტიური საქმიანობისაგან  გამოთიშა და ისინი საკუთარი პოლიტიკური „გათვლებისა“ და პიროვნული მიზნების პასიურ მოწმეებად და შემსრულებლებად აქცია.

თამარ ჩხეიძემ გაამრუდა და გააუკუღმართა ზურაბ ჭავჭავაძისეული გზა არაქართველებთან ურთიერთობის საკითხში, კერძოდ, სრულიად მიივიწყა აფხაზეთის საკითხში ზურაბ ჭავჭავაძის შორსგამიზნული, კეთილშობილური, ცივილიზებული გზა და მთლიანად გაიზიარა ბორის კაკუბავას ლამის ფაშისტური მიდგომა. სხვათა შორის, მინდა გავიხსენო ერთი ნიშანდობლივი ფაქტი ზურაბ ჭავჭავაძის დამოკიდებულების შესახებ ბორის კაკუბავას მიუღებელი შეხედულებებისადმი აფხაზეთის საკითხში. 1989 წლის 25 მარტს სოხუმში ჩატარდა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების დიდი მიტინგი. მიტინგის მსვლელობა, რა თქმა უნდა, გარკვეულად წინასწარ დაიგეგმა. ზურაბ ჭავჭავაძე კატეგორიულად მოითხოვდა, მიტინგზე სიტყვით არ გამოსულიყო ბორის კაკუბავა. როგორც იქნა, დიდი კამათის შემდეგ, თამარ ჩხეიძე დაითანხმა. მაგრამ მიტინგის მსვლელობის დროს თამარ ჩხეიძემ მოულოდნელად დაარღვია შეთანხმება და საკუთარი ინიციატივით სიტყვა მისცა ბორის კაკუბავას...

ერთი სიტყვით, რაც ზურაბის სახელს უკავშირდება, თამარ ჩხეიძე, თითქოს ვისიმე ჯიბრზე, ყველაფერს მტრობს და აბუჩად იგდებს.

ერთადერთი ძაფი, რაც თამარ ჩხეიძეს აკავშირებდა განსვენებული ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნასთან, იყო...

მაგრამ ამაზე ცოტა ქვემოთ.

ჯერ ორიოდე სიტყვა მინდა ვთქვა მკითხველის სავარაუდო რეაქციის შესახებ.

ყოველივე ზემოთქმულს რომ წაიკითხავს, განცვიფრებული მკითხველი უსათუოდ იტყვის: ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნას, კი ბატონო, არ სცემს პატივს თამარ ჩხეიძე, ეს, ბოლოს და ბოლოს, ზნეობის საკითხია. მაგრამ ამდენი რამ თუ შეძლო ამ გაწრიპულმა გოგომ, ამდენ ხალხს თუ მოერია და აჯობა, - ზოგი გარიცხა, ზოგი გააძევა, ზოგი ჩაქოლა, ზოგს ენა ჩააგდებინა, - ის ყოფილა, რაც ყოფილა, ნამდვილი ყარამან ყანთელი და უძლეველი ფალავანიო. პოლიტიკოსობისთვის სწორედ ასეთი ძლიერი პიროვნებაა საჭიროო. ზოგიერთ მკითხველს შეიძლება გარკვეული სიმპათიაც კი გაუჩნდეს თამარ ჩხეიძის მიმართ.

მკითხველის ასეთი სავარაუდო რეაქცია ჩემთვის სრულიად გასაგები იქნება.

მართლაც, არსებობენ ადამიანები, რომლებიც, თანდაყოლილი ბუნებრივი თვისებების წყალობით, ახერხებენ დიდი ზეგავლენის მოხდენას სხვებზე. ისინი მრძანებლური ხასიათის, ძლიერი ნების მქონე ადამიანები არიან. ისინი მისდაუნებურად გამოირჩევიან ხოლმე სხვებისაგან და მეტწილად ხელმძღვანელებად, წინამძღოლებად, ლიდერებად გვევლინებიან.

იმედი უნდა გავუცრუო თამარ ჩხეიძის მიმართ სავარაუდო სიმპატიით განწყობილ მკითხველს: თამარ ჩხეიძე ასეთი ტიპის პიროვნება ნამდვილად არ არის!

მაშ, როგორ აღწევს იგი ამდენ „წარმატებებს“, როგორ „სჯობნის“, როგორ „ერევა“ ამდენ ხალხს? - იკითხავთ თქვენ.

აგიხსნით.

სრულიად მარტივი და პრიმიტიულია მისი „წარმატებების“ საიდუმლო. ესაა ჭირვეული ბავშვის მეთოდი, შეთავსებული პოლიტიკოსის საშუალო უნართან.

გინახავთ, ალბათ, ჭირვეული ბავშვი, რომელიც, როცა რაიმეს არ უსრულებენ, ანჩხლობს, ტირის, ბრაზობს, ამტვრევს ყველაფერს, სცემს ყველას. ვერაფრით ვერ აჩერებენ, ვერაფერს უხერხებენ, და ბოლოს დათმობაზე მიდიან. ხომ არ მოკლავენ! არადა, მისი მშობლები და ოჯახის წევრები სრულიად სერიოზული, სოლიდური და გავლენიანი პირებიც კი შეიძლება იყვნენ. დიახ, ფაქტია, რომ მათ „სჯობნის“ ჭირვეული ბავშვი, „იმარჯვებს“ მათზე, თავის ჭკუაზე დაატარებს მშობლებსა და უფროსებს.

სწორედ ასეთ მეთოდს (როგორც ჩანს, ბავშვობაში „შემუშავებულს“) იყენებს თამარ ჩხეიძე ადამიანებთან ურთიერთობაში, პოლიტიკურ საქმიანობაში. როდესაც სურს თავისი გაიტანოს (ყოველთვის სურს!) და წინააღმდეგობას უწევენ, იგი ანჩხლობს, ილანძღება, იკაწრება, შეურაცხყოფს ოპონენტს... ბევრი ვერ უძლებს ამას და დათმობაზე მიდის. ვინც დათმობაზე არ მიდის, ის ან საერთოდ შორდება მას, ან დაუსრულებელი, ყოველდღიური ჩხუბი აქვს მასთან (ზურაბ ჭავჭავაძე, მერაბ კოსტავა). ჭირვეულობა, ანჩხლობა თამარ ჩხეიძის ნაცადი იარაღია. სამწუხაროდ, ბევრს აშინებს ეს იარაღი.

ამ მეთოდის - ჭირვეულობის, ანჩხლობის გარეშე თამარ ჩხეიძე სრულიად უმწეო და უსუსური იქნებოდა, უკეთეს შემთხვევაში, ერთ უჩინარ პოლიტიკოსად დარჩებოდა.

ჭირვეული, ანჩხლი ბავშვიც, თავისთავად, როგორც ბავშვი, უმწეო და უსუსურია, მაგრამ იგი მაშინვე „ძლიერი“ ხდება, როგორც კი ჭირვეულობას და ანჩხლობას იწყებს, მაშინ იგი „სჯობნის“, „ერევა“ მშობლებს, უფროსებს.

ასეთივე „ძლიერია“ თამარ ჩხეიძეც. მის „სიძლიერესა“ და „გამარჯვებებს“ ზუსტად ისეთივე საფუძველი აქვს, როგორც ჭირვეული, ანჩხლი ბავშვის „სიძლიერესა“ და „გამარჯვებებს. ყოველ შემთხვევაში, ლომის წილი თამარ ჩხეიძესთან სწორედ ამ მეთოდზე მოდის.

მეთოდი მეთოდია, მაგრამ თამარ ჩხეიძის შემთხვევაში უფრო მიუღებელ და ავადმყოფურ მოვლენასთან გვაქვს საქმე, ვიდრე ანჩხლი, ჭირვეული ბავშვის შემთხვევაა. საქმე ისაა, რომ ბავშვმა არ იცის, რომ მისი საქციელი უზნეობაა და ამიტომ იქცევა ასე. თამარ ჩხეიძე კი, როგორც იტყვიან, „დიდი გოგოა“, განათლებულიც ბატონო, უმაღლეს დამთავრებული ისტორიკოსი, პოლიტიკოსობის პრეტენზიის მქონე, „გათვლებისა“ და „ანალიზების“ ოსტატი, პარლამენტარი! და ასეთმა პიროვნებამ ვერ მონახა სხვა უკეთესი გზა გამარჯვებებისა და წარმატებების მისაღწევად გარდა იმისა, რომ ამ ბავშვურ უზნეობა-ჭირვეულობას შეუხამოს თავისი საშუალო დონის პოლიტიკოსის უნარი. ბავშვური მეთოდის გამოყენება, თუნდაც დამატებით ხერხად, ამ ხნის ქალისაგან თავისთავად სიმახინჯეა. თუ ამ მეთოდს იგი შეგნებულად, გაცნობიერებულად იყენებს, ეს, ცხადია, დასაგმობი და უღირსი საქციელია. ხოლო თუ გაუცნობიერებლად იყენებს, მაშინ, ცხადია, რაღაც ფსიქიკურ არასრულფასოვნებასთან გვაქვს საქმე.

ახლა ზემოთ გაწყვეტილი სიტყვა გავაგრძელოთ.

ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნასთან დამაკავშირებელ ერთადერთ ძაფზეღა ვლაპარაკობდით.

დიახ, თამარ ჩხეიძემ ყველა ძაფი გაწყვიტა. ერთადერთი ძაფიღა იყო ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ოფისი.

ვაი, რომ ამაზეც წარსულ დროში უნდა ვილაპარაკოთ.

ღირს ამ საკითხზე დაწვრილებით შეჩერება.

1989 წლის მაისში რუსთაველის საზოგადოების მაშინდელმა პრეზიდენტმა ბ-ნმა აკაკი ბაქრაძემ ზურაბ ჭავჭავაძეს შესთავაზა ერთი ოთახი რუსთაველის საზოგადოების კუთვნილი შენობიდან (ე.წ. კადეტთა კორპუსი) ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების სამუშაო ოთახისათვის - ოფისისათვის. მანამდე საზოგადოებას ოფისი არ ჰქონდა. ზურაბ ჭავჭავაძე სიამოვნებით დათანხმდა. ეს რომ თამარ ჩხეიძემ გაიგო, ქოშები უკუღმა ჰყარა - არავითარ შემთხვევაში, რას იტყვიან, ოთახი მთავრობამ მოგვცაო. დიდი კამათისა და ჭაპანწყვეტის შემდეგ ზურაბმა, როგორც იქნა, თავისი გაიტანა (მართალ კაცს არ ეშინია, რას იტყვიან მასზე!).

სანახევროდ დანგრეული ოთახი ზურაბმა თითქმის თავისი ხელით შეაკეთა, გაჯით შელესა, მოაწყო. შეიძინა მაგიდები, სკამები, სხვა საჭირო ნივთები. საზოგადოებას მართლაც ძალიან წაადგა ეს სამუშაო ოთახი. მუშაობა მთელი ძალითა და ენერგიით წარიმართა. სამუშაო ოთახი საზოგადოების წევრთა საყვარელი თავშესაყარი გახდა. ხშირად მოდიოდა აქ მერაბ კოსტავა. ამ ოთახში იმართებოდა კრებები, სხდომები, მიღებები, შეხვედრები. აქ მოდიოდნენ უცხოელები, ჟურნალისტები. აქ ხდებოდა მოლაპარაკებები სხვადასხვა პარტიებისა და პოლიტიკური ძალების წარმომადგენლებთან, საქართველოში მცხოვრებ თუ სტუმრად მყოფ არაქართველებთან.

დიდი დიპლომატიური უნარის მქონე, ღრმად განათლებული, უაღრესად ჰუმანური და რაინდული ბუნების მატარებელი ზურაბ ჭავჭავაძე ღირსეულად ხვდებოდა ყველას. არასოდეს დამავიწყდება ეს შეხვედრები.

რამდენიმე თვის შემდეგ ძაძებით შეიმოსა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების სამუშაო ოთახი.

საზოგადოების დარბაზმა გადაწყვიტა, ამ ოთახში ზურაბ ჭავჭავაძის მემორიალური  მუზეუმი დაეარსებინათ მომავალში.

შეიძლება ჩვენს  საკითხს მაინც და მაინც არ უკავშირდებოდეს, მაგრამ მაინც მინდა გავიხსენო 1991 წლის 21 სექტემბერი, როდესაც ზვიადისტებმა დაარბიეს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ოფისი. ეს ის ღამე იყო, როდესაც რუსთაველის პროსპექტზე არსებულ ბარიკადებზე იქნა მიტანილი იერიში. სამუშაო ოთახშ იმ ღამით მარტო ვაყავი. დილას, დაახლოებით ექვსის ნახევარზე, ჩვენს ოფისში შემოიჭრა ათიოდე პირი, ექვსი ავტომატიანი, ერთი ქალი. დარბევის სცენების აღწერით არ შევაწყენ მკითხველს თავს, მხოლოდ ერთს აღვნიშნავ: დამრბევებმა ხელი არ ახლეს ზურაბ ჭავჭავაძის პორტრეტებს... ეყოთ ამდენი ჭკუა!.. მათაც კი პატივი სცეს გარდაცვლილ ადამიანს, თანაც პოლიტიკურ ოპონენტს.

(სხვათა შორის, დამრბევებმა მთელი ჩვენი მცირე ქონება წაიღეს - საბეჭდი მანქანები, დიქტოფონი, მეგაფონები... ბევრი ქონება არ გვქონდა... ხელისუფლებისადმი გაგზავნილ განცხადებაში კი აღნიშნული იყო - ჩემი ენერგიული პროტესტის მიუხედავად - თითქოს დამრბევებს წაეღოთ კომპიუტერი, ქსეროქსი, ვიდეოაპარატურა და სხვა!.. აქაოდა, რა გვენაღვლება, მაინც არაფერს დაგვიბრუნებენო, ხოლო თუ დაგვიბრუნებენ, ბარემ ესენიც გამოვტყუოთო. ეს ცრუპენტელა გამომძალველები ახლა თამარ ჩხეიძის გვერდით ბრძანდებიან).

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, შენობა, რომელშიც ჩვენი ოფისი იყო, ეკუთვნის რუსთაველის საზოგადოებას. გადაწყვეტილი იყო შენობის საფუძვლიანი რეკონსტრუქცია.

რუსთაველის საზოგადოების წარმომადგენლებმა მოგვთხოვეს, რომ რეკონსტრუქციასთან დაკავშირებით დაგვეტოვებინა შენობა. იმასაც დაგვპირდნენ, რეკონსტრუქციის შემდეგ დაგაბრუნებთო.

მიუხედავად იმისა, რომ მათი მოთხოვნა სამართლიანი იყო, ჩვენმა წარმომადგენელმა ბ-ნმა ჯუმბერ კოპალიანმა რუსთაველის საზოგადოების ხელმძღვანელობას სთხოვა ამ ოთახის შენარჩუნება, აუხსნა მისი მნიშვნელობა. მისმა დასაბუთებულმა თხოვნამ, შემდეგ კი კატეგორიულმა მოთხოვნამ გასჭრა, მის ავტორიტეტსაც გაუწიეს ანგარიში - რუსთაველის საზოგადოების ხელმძღვანელობა დათმობაზე წავიდა, თუმცა ეს იწვევდა შენობის რეკონსტრუქციის პროექტის მნიშვნელოვან გადამუშავებას. ამ ოთახთან ერთად რეკონსტრუქციის გარეშე დარჩა რამდენიმე ოთახისაგან შემდგარი ფლიგელი, რომელიც, შემდეგში, ასევე ბ-ნ ჯუმბერ კოპალიანის დიდი მცდელობით (მთავრობის თავმჯდომარესთან, ქალაქის მერთან და სხვა დიდი თანამდებობის პირებთან შეხვედრების შემდეგ) მთლიანად ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებას გადმოეცა. (ძალიან კი დაუფასეს ბ-ნ ჯუმბერს ეს ღვაწლი თამარ ჩხეიძემ და მისმა თანარაზმელებმა! აიღეს და გარიცხეს საზოგადოებიდან! თუმცა, არათუ ეს ღვაწლი, არამედ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში მის თავდაუზოგავ მოღვაწეობასაც უსირცხვილოდ გადაუსვეს ხაზი!).

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ოთახის შენარჩუნებასთან დაკავშირებით რუსთაველის საზოგადოების წარმომადგენლებთან დავაში ყველაზე მეტად აქტიურობდა თამარ ჩხეიძე. მაგრამ ბ-ნი ჯუმბერი  (და სხვებიც)  თუ წყნარად, გასაგებად, ადამიანური ენით უხსნიდა მათ, თუ რა ძვირფასი იყო ჩვენთვის ეს ოთახი, თამარ ჩხეიძე მისთვის დამახასიათებელი სიანჩხლით, შეურაცხმყოფელი სიტყვების კორიანტელით „უმტკიცებდა“ მათ, რომ ზურაბის ხელშენახებ ამ ოთახს არავითარ შემთხვევაში არ დათმობდა. ასეთმა სიანჩხლემ კინაღამ საქმეც კი გაგვიფუჭა მაშინ. ისევ ჩვენ -„წყნარებს“- გაგვიწიეს ანგარიში.

გავიდა დრო. ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში მოხდა დიდი განხეთქილება. გამგეობის, დარბაზის და საზოგადოების წევრთა უმრავლესობის (გამგეობის 11 წევრიდან 6, დარბაზის 52 წევრიდან 28) გადაწყვეტილებით დაინიშნა და 1994 წლის 5 თებერვალს (ზურაბ ჭავჭავაძის დაბადების დღეს) ყვარელში ჩატარდა რიგითი მესამე ყრილობა, რომელსაც არ დაესწრნენ თამარ ჩხეიძის მომხრეები. ყრილობის გადაწყვეტილებები, სამწუხაროდ, ხელისუფლებამ არ დააკანონა (იუსტიციის სამინისტროს ხელმძღვანელობამ აღიარა, რომ თავი აარიდეს თამარ ჩხეიძის წივილ-კივილს). საზოგადოების ბეჭედი და სხვა იურიდიული ატრიბუტები დარჩენილი უმცირესობის ხელში დარჩა. მათ გამოიყენეს ეს უპირატესობა და უმრავლესობის დაუკითხავად გაჰყიდეს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ოფისი - ზურაბ ჭავჭავაძის მომავალი მემორიალური ოთახი.

კარგად გრძნობენ, თუ რა უღირსი საქციელი ჩაიდინეს, თამარ ჩხეიძემ და მისი რაზმის წევრებმა თვალთმაქცურად ისე გააფორმეს, თითქოს ოფისი კი არ გაჰყიდეს, არამედ ორწლიანი იჯარით გასცეს.

ეს რომ სრული სიყალბე და საზოგადოებისათვის თვალებში ნაცრის შეყრაა, ამას მოწმობს თუნდაც ის ფაქტი, რომ ოფისი „იჯარით“ მისცეს სააქციო კომერციულ ბანკს „ივერთბანკს“.

საერთოდ, დღემდე მსოფლიოში არსებული პრაქტიკიდან გამომდინარე, შენობას იჯარით იღებს ის, ვისაც გარკვეული დროის მანძილზე იგი აუცილებლად სჭირდება მთლიანად ან ნაწილობრივ შიგ განსათავსებლად. „ივერთ-ბანკს“ კი ისეთი კოხტა და მშვენიერი შენობა აქვს (ვისაც იგი უნახავს, დამერწმუნება), შიგ რომ შეხვალ, გამოსვლა აღარ მოგინდება. რატომ უნდა აეღო იჯარით „ივერთბანკს“ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ნახევრად დანგრეული ოფისი? (ერთადერთი ოთახი, რომელშიც მუშაობა შეიძლებოდა, ზურაბ ჭავჭავაძის ის მემორიალური ოთახი იყო).

თამარ ჩხეიძის მომხრენი ამტკიცებენ, „ივერთბანკი“ გაარემონტებს ჩვენს ოფისს და შემდეგ დაგვიბრუნებსო.

ტყუილის თქმასაც ჭკუა უნდა! თამარ ჩხეიძეს, ეტყობა, ჭკუაც გამოაცალა გაბოროტებამ.

ნუთუ „ივერთბანკის“ ხელმძღვანელობა ისეთი გულუბრყვილოა, ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ოფისი იჯარით აიღოს, სანაცვლოდ სხვა საოფისე ფართი უყიდოს (თუ უქირაოს), შემდეგ ოფისი გაარემონტოს და ორი წლის შემდეგ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებას უთხრას - აჰა, მობრძანდით, ჩაიბარეთ გაკრიალებულ-გაჩახჩახებული ოფისიო.

ასეთი გულუბრყვილო არათუ პრესტიჟული ბანკის მმართველი, არამედ რომელიმე ქეციანი ჯიხურის პატრონიც არ იქნება!

თამარ ჩხეიძე და მისი რაზმელები თვალში ნაცარს გვაყრიან, მაგრამ ფაქტებს სად გაექცევიან?

ფაქტი კი ისაა, რომ „ივერთბანკს“ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების სამუშაო ოთახი მხოლოდ იმისთვის უნდა, რომ შეუერთოს მის ქვემო სართულზე არსებულ თავის მომავალ ოფისს. გასაგებია „ივერთბანკის“ პოზიცია.

ამის მიხვედრას, ცხადია, დიდი გენიოსობა არ უნდა (მხოლოდ თამარ ჩხეიძის მომხრეები „ვერ ხვდებიან“!), მაგრამ საეჭვო რომ არაფერი იყოს, იმასაც ვიტყვი, რომ ბანკის მმართველმა პირველივე შეხვედრაზე გვითხრა: ხელშეკრულებაში იჯარა სწერია, მაგრამ, არ დაგიმალავთ, რა თქმა უნდა, შესყიდვაზე მოვილაპარაკეთო (თანხა არ გვითხრა).

კრიტიკას ვერ უძლებს ის „არგუმენტიც“, რომ თითქოსდა არ შეიძლებოდეს ბანკის ზემო სართულზე სხვა ორგანიზაციის ყოფნა. თვალთმაქცურად რომ გაიძახიან, ოფისი იჯარით ორი წლით გავეცითო, როგორ, ორი წლის შემდეგ დასაშვები გახდება „ბანკის ზემოთ“ ყოფნა?  

ახლა ერთი „მგლისკენაც“ ვთქვათ: თამარ ჩხეიძეს მე ნამდვილად დადებით ქულად ვუთვლი, რომ მასაც სამარცხვინო საქციელად მიაჩნია ოფისის (ზურაბ ჭავჭავაძის მემორიალური ოთახის) გაყიდვა. ეს იქედან ჩანს, რომ ამ სამარცხვინო საქციელის შესანიღბავად მან ეს საწყალობელი და უსუსური რამ მოიფიქრა - ვითომდაც იჯარით გაცემა!..

ახლა ისიც ვიკითხოთ, ჰქონდათ თუ არა იურიდიული უფლება თამარ ჩხეიძეს და მის რაზმელებს ოფისის გაყიდვისა საზოგადოების გამგეობისა და დარბაზის უმრავლესობის თანხმობის გარეშე?

მორალურ უფლებაზე აღარას ვიტყვი - ეს მგლის თავზე სახარების კითხვა იქნება!..

იურიდიული უფლება კი ნამდვილად არ ჰქონდათ,- საზოგადოების ოფისის გასხვისების მომენტში ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება იურიდიულად ისევ ერთიანი იყო (რადგან მესამე ყრილობის გადაწყვეტილებები იურიდიულად არ დააკანონეს), ამიტომ ოფისის გასხვისების თანხმობაზე ხელი უნდა ჰქონოდა მოწერილი გამგეობის წევრების უმრავლესობას (11-დან 6-ს), ანუ თამარ ჩხეიძის მომხრე 5 წევრს და კიდევ თუნდაც ერთ-ერთს თამარ ჩხეიძის მოწინააღმდეგებიდან (ნიკო ჭავჭავაძე - ზურაბ ჭავჭავაძის მამა, გურამ ყორანაშვილი, იოსებ ბანძელაძე, ტარიელ ღვინიაშვილი, რომ არაფერი ვთქვათ საზოგადოებიდან უკანონოდ გარიცხულებზე - ჯუმბერ კოპალიანსა და ამ წერილის ავტორზე). რახან ასე არ იყო, ოფისის გასხვისების ხელშეკრულება, ცხადია, იურიდიულად უკანონოა.

სხვათა შორის, „ივერთბანკის“ მმართველთან შეხვედრისას, როდესაც ჩვენ მას ავუხსენით, რომ თანხმობაზე ხელი არ ჰქონდათ მოწერილი გამგეობის 11 წევრიდან მინიმუმ 6-ს, იქვე „შემოსწრებულმა“ გელა ნიკოლაიშვილმა (თამარ ჩხეიძის რაზმეულის წევრმა, გამგეობაში უკანონოდ, სასწრაფოდ შეყვანილმა) ამაზე განაცხადა, - თქვენ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების წევრები აღარა ხართ და ერთ დროს ჩვენი წევრი ლოთი ქობალიაც კი იყოო. დიახ, ასე თქვა, არ ვცრუობ! ნიკო ჭავჭავაძის (ზურაბ ჭავჭავაძის მამის!!!) მისამართით თქვა ასე (სხვებზე რომ აღარაფერი ვთქვათ).

მართლაცდა, არა აქვს ზოგჯერ საზღვარი ადამიანის ურცხვობას! რას იზამ, იგრძნობა თამარ ჩხეიძის კლასი!..

მაშ ასე, ოფისის გაყიდვით გაწყდა ის უკანასკნელი ძაფი, რომელიც თამარ ჩხეიძეს ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნასთან აკავშირებდა.

მაინც როგორ უნდა აიხსნას თამარ ჩხეიძის საქციელი?

გუშინ თუ გააფთრებით იბრძოდა იმისათვის, რომ ზურაბ ჭავჭავაძის ოთახს თითიც არ დაჰკარებოდა, დღეს ასე ადვილად, ასე გულცივად რატომ შეელია მას?

ორში ერთია: ან თვალთმაქცობდა მაშინ და ზურაბ ჭავჭავაძის სახელით სპეკულირებდა (ერთის მხრივ, ოფისის შენარჩუნებისათვის, მეორეს მხრივ, იმის საჩვენებლად, დახეთ, როგორი პატივისცემით ვინახავ მის ხსოვნასო), ან დღეს შეიცვალა და ზურაბ ჭავჭავაძის სახელი და ხსოვნა მისთვის არარაობად იქცა.

ორივე შემთხვევაში მისი საქციელი ერთი სახელით უნდა შეფასდეს - ამორალური!

თამარ ჩხეიძის რაზმელები მსაყვედურობენ ხოლმე - თამარ ჩხეიძის წინააღმდეგ ზურაბ ჭავჭავაძის სახელით სპეკულაციას ეწევიო; მართალია, სულ ჩხუბობდნენ, მაგრამ მაინც ერთად იყვნენო.

ვუპასუხებ მათ.

საქმე ის გახლავთ, რომ როდესაც ადამიანზე, მის ზნეობრივ სახეზე მსჯელობენ, სწორედ ამგვარ არაორაზროვან, ცალსახად აღსაქმელ შემთხვევებს იმოწმებენ. ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნის მიმართ თამარ ჩხეიძის დამოკიდებულება ყველაზე უკეთ, ყველაზე ნათლად, ყველაზე არაორაზროვნად აჩვენებს თამარ ჩხეიძის ზნეობრივ სახეს. ზურაბ ჭავჭავაძის სახელით სპეკულაცია აქ აბსოლუტურად არაფერ შუაშია. ვინც მართლა ეწევა ასეთ სპეკულაციას, ეს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ოფისის შენარჩუნების (ზურაბის სახელის გამოყენებით) და შემდეგ მისი გაყიდვის ფაქტით ჩანს.

რაც შეეხება იმას, თამარ ჩხეიძე და ზურაბ ჭავჭავაძე სულ ჩხუბობდნენ, მაგრამ მაინც ერთად იყვნენო, ვუპასუხებ მათ:  კი, იყვნენ! მაგრამ იყვნენ სულ რაღაც წელიწადნახევარი, ჩვენ კი, გარიცხულებმა და შერისხულებმა, თამარ ჩხეიძეს თითქმის შვიდი წელი გავუძელით! და ბოლოს მაინც დავშორდით! ზურაბ ჭავჭავაძეს ყელში ჰყავდა ამოსული თამარ ჩხეიძე და ცოტაც რომ დასცლოდა, ნახავდით, როგორ იქნებოდნენ ერთად! კიდევ კარგი, ბევრს ახსოვს ზურაბ ჭავჭავაძის აზრი ამის შესახებ.

 ერთხელ კიდევ დავუბრუნდეთ ბორითის ავარიას და თამარ ჩხეიძის დამოკიდებულებას ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნის მიმართ.

 ზემოთაც ვთქვი, - იმის ნაცვლად, რომ თავისი დღენი სინანულში გაელია, თამარ ჩხეიძე სრულიად პირიქით მოიქცა. თითქოს სატანა შეუჯდა და არ იცის, რას აკეთებინებსო, ისე იქცევა.  ზურაბ ჭავჭავაძის სახელისა და ხსოვნის პატივისცემის ნაცვლად, თითქოსდა ჯიბრზე, ყველაფერს მტრობს და აბუჩად იგდებს, რაც ზურაბის სახელს უკავშირდება: შეურაცხყოფს მის მამას; საზოგადოებიდან რიცხავს მის მეგობრებს; აუქმებს ზურაბის მშობლიური ყვარლის უძლიერეს ორგანიზაციას; ამრუდებს და აუკუღმართებს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური საქმიანობის ზურაბისეულ გზას; „ეხუტება“ ზურაბის სახელისა და ღირსების შემბღალველებს; ჰყიდის ზურაბის მემორიალურ ოთახს...

არ ვიცი, ალბათ რაღაც პარადოქსულ, უნიკალურ მოვლენასთან, რაღაც ჯერარგაგონილ გადახრასთან გვაქვს საქმე ფსიქოლოგიური მეცნიერების თვალსაზრისით... არადა, ეს ქალი პარლამენტარია, საქართველოს ბედ-იღბლის ერთ-ერთი გადამწყვეტი...

ასეა თუ ისე, ბორითის ავარიის შემდგომ განვლილმა დრომ მეტისმეტად მკვეთრად, რელიეფურად წარმოაჩინა თამარ ჩხეიძის ზნეობრივი სახე, მისი პოლიტიკური პორტრეტი. ვაი რომ, მეტისმეტად უარყოფითი სახით...

ზნეობრივი კათარზისის აქტი არ შედგა. სინანულისთვის შეუღწევადი აღმოჩნდა თამარ ჩხეიძის ატროფირებული სული.

ახლა უკვე ყველაფერი ნათელია: თამარ ჩხეიძე არ აღმოჩნდა მისადმი ასე უხვად გამოვლენილი თანაგრძნობის, მოფერების, სიბრალულის, ლმობიერების ღირსი. ადამიანურმა სითბომ, გულმოწყალებამ, კეთილშობილებამ ამჯერად ნაყოფი არ გამოიღო - ნიადაგი დახვდა მეტისმეტად არაადექვატური, მწირი და გამოფიტული.

ზემოთ აღვნიშნე, ძნელი ასახსნელია-მეთქი, რა არის თამარ ჩხეიძის უდიერი დამოკიდებულების მიზეზი ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნისადმი. და მაინც ვერ ვუძლებ ცდუნებას, ავხსნა. მარტო „სატანის შეჯდომა“ არა კმარა ამის ასახსნელად.

 მიზეზი გახლავთ ისევ მისი უარყოფითი პიროვნული თვისებები - პატივმოყვარეობა, პირველობის ჟინი, ამბიციურობა. თამარ ჩხეიძეს სურს, ყველა ემორჩილებოდეს, ვინც მის ირგვლივაა, მის აზრს დაეთანხმოს, მის გზას გაჰყვეს. მას აქვს წინამძღოლობის, გამორჩეულობის პრეტენზია. მაგრამ, ვაი რომ, ხშირად სურვილი ერთია, შესაძლებლობა სხვა. სურვილსა და შესაძლებლობას შორის შეუსაბამობის იგნორირება ხშირად ამახინჯებს ადამიანის სულს, აკნინებს მის ზნეობას.

თამარ ჩხეიძე, ძალიანაც რომ ეცადოს, ვერ გახდება წინამძღოლი, რადგან მას აკლია უმთავრესი რამ - ადამიანებთან ნორმალური ურთიერთობის უნარი. ამ უნარის გარეშე წინამძღოლი არ არსებობს, თუნდაც მას სხვა რამ დიდი ღირსებები გააჩნდეს, მით უფრო, როცა ღირსებები საშუალოა.

თამარ ჩხეიძეს იმდენი გონიერება კი აქვს, რომ მისი ეს ტრაგიკული გათიშულობა სურვილსა და შესაძლებლობას შორის შეამჩნიოს. ამიტომ მან სხვა გზას მიმართა. ვინაიდან მას არავინ აღიარებდა ხელმძღვანელად, ლიდერად, ამიტომ იგი კატეგორიული წინააღმდეგი იყო სხვა ხელმძღვანელის, ლიდერის აღიარებისაც.

ეს პოზიცია აშკარად გამოვლინდა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში. ამ საზოგადოებას თავიდანვე მართავდა გამგეობა - კოლექტიური მმართველი ორგანო. თამარ ჩხეიძე ყოველთვის კატეგორიული წინააღმდეგი გამოდიოდა, საზოგადოებას თავმჯდომარე ჰყოლოდა. არადა, თავმჯდომარე, ერთი ხელმძღვანელი ჰყავს ყველა პოლიტიკურ თუ არაპოლიტიკურ ორგანიზაციას. ეს არის მსოფლიოში აპრობირებული მმართველობითი წესი. კოლექტიური მმართველობა მხოლოდ იმ გამონაკლის შემთხვევებშია ხოლმე დაშვებული, როცა გამოკვეთილი ავტორიტეტიანი ლიდერი არ არსებობს. არადა, ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების არსებობის პირველ ორ წელს ლიდერის უნარისა და შესაძლებლობის მქონე პიროვნებანი უთუოდ იყვნენ. გავიხსენოთ თუნდაც შემდგომში ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებიდან გასული დამოუკიდებელი პოლიტიკური პარტიების აღიარებული და უცვლელი ლიდერები... (სხვა საქმეა, ვინ როგორი დონისაა).

თამარ ჩხეიძის უსუსური არგუმენტები კოლექტიური მმართველობის უპირატესობის შესახებ ვერავითარ კრიტიკას ვერ უძლებს. აქაოდა, თავმჯდომარე კერპთაყვანისცემლობის, ბელადომანიის ნიშანიაო და სხვა. რა ეშველებათ მსოფლიოს უმსხვილეს პოლიტიკურ პარტიებს, თამარ ჩხეიძის ამ „თეორიას“ რომ არ იზიარებენ?    

კოლექტიურ მმართველობასთან შედარებით თავმჯდომარის ინსტიტუტის უპირატესობა თამარ ჩხეიძეს ძალიანაც კარგად ესმის, მაგრამ მას სხვა გზა არა აქვს. თავმჯდომარის პოსტი რომ აღიაროს, პირადად მას თავმჯდომარედ არავინ აირჩევს, ხოლო კოლექტიური მმართველობის პირობებში იგი ცდილობს (და ხშირად ახერხებს კიდეც) თვითონ იყოს ერთპიროვნული მმართველი, ფაქტობრივი „თავმჯდომარე“, ოღონდ იმ სახით, როგორსაც იგი ხატავს, როცა თავმჯდომარის პოსტის შემოღების წინააღმდეგ იბრძვის (ბელადი, კერპი...).

სხვათა შორის, თავმჯდომარის ინსტიტუტი სრულიადაც არ გულისხმობს ბელადს, ერთპიროვნულ მმართველს. თავმჯდომარის ავტორიტეტის შეხამება დემოკრატიულ მმართველობასთან - აი, ესაა თავმჯდომარის ინსტიტუტის უპირატესობის უმთავრესი არსი. 

თავმჯდომარის პოსტის შემოღებასთან დაკავშირებით ძალზე დაიძაბა სიტუაცია ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების მეორე ყრილობაზე 1991 წლის 24-25 იანვარს. თამარ ჩხეიძე სრულიად არ მოერიდა იმას, რომ ლაპარაკი იყო ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძის თავმჯდომარედ არჩევაზე, და რათა თავისი გაეტანა, ბევრი უკადრებელი იკადრა - შეთხზა მითი, რომ თითქოს ნიკო ჭავჭავაძის თავმჯდომარეობა სუკ-ის მიერ იყო შემოგდებული, რათა საზოგადოებიდან წასულიყო თამარ ჩხეიძე (რატომ უნდა წასულიყო? რატომ აშინებდა ბ-ნი ნიკოს თავმჯდომარეობა?). ამით მან უმძიმესი შეურაცხყოფა მიაყენა ბ-ნ ნიკო ჭავჭავაძეს (ზურაბ ჭავჭავაძის მამას!!!), რომელმაც თავმჯდომარეობაზე თანხმობა მხოლოდ დიდი ხვეწნა-მუდარის შემდეგ მისცა ამ პოსტის შემოღების მომხრეებს. თამარ ჩხეიძემ ამ ურცხვ ცილისწამებას დაუმატა შანტაჟიც - განაცხადა, რომ თუ თავმჯდომარეს აირჩევთ, მე საზოგადოებიდან წავალო, რითაც, არსებული მძიმე პოლიტიკური ვითარების გამო, საზოგადოების ბევრი წევრი შეაფიქრიანა და თავმჯდომარის არჩევის წინააღმდეგ განაწყო. (არადა, არსად წამსვლელი არ იყო! ან ვინ მიიღებდა?!) თამარ ჩხეიძის ამ უღირსი, უზნეო გამოხდომით ჩაეყარა საფუძველი ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების კიდევ ერთ დიდ გახლეჩას.

ახლა ყოველივე ამის გათვალისწინებით გავიაზროთ ზურაბ ჭავჭავაძის როლი ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში და თამარ ჩხეიძის მასთან დამოკიდებულების საკითხი.

ზემოთ ვთქვი - კოლექტიურ ხელმძღვანელობას მაშინ აქვს აზრი, როცა გამოკვეთილი, დიდი ავტორიტეტის მქონე ლიდერი არ არსებობს.

ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაზე ამას ნამდვილად ვერ ვიტყვით.

თუ ვინმეს შეეფერებოდა ამ პოლიტიკური პარტიის თავმჯდომარეობა, ეს სწორედ ზურაბ ჭავჭავაძე იყო.

მაგრამ თამარ ჩხეიძე ისე გააფთრებით ეწინააღმდეგებოდა თავმჯდომარის პოსტის შემოღებას, რომ ზურაბ ჭავჭავაძეს ფიქრადაც არ გაუვლია თავმჯდომარეობა (არც ამის ამბიცია სტანჯავდა), თუმცა ბევრი არწმუნებდა, რომ საჭირო იყო მისი თავმჯდომარეობა. ზურაბი ორაზროვანი ღიმილით პასუხობდა ხოლმე მათ - უხერხულია, მე თვითონ ჭავჭავაძე ვარო.

თამარ ჩხეიძე, მართალია, ახერხებდა თეორული „არგუმენტებით“ აეცილებინა თავიდან ზურაბ ჭავჭავაძის თავმჯდომარეობა, მაგრამ, ვინ იცის, გულში რა ბოღმა უტრიალებდა, რა შური ღრღნიდა, როცა ამის აუცილებლობაზე ლაპარაკი ესმოდა. ბოღმა, თუ შური, თუ რაღაც ამდაგვარი... ალბათ, უშედეგო მეტოქეობა...

შემდეგ კი...

ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში ზურაბ ჭავჭავაძის თავმჯდომარეობის საკითხი სასტიკმა ბედისწერამ სამუდამოდ მოხსნა...

ახლა გადავშალოთ წიგნი „ღმერთო, მამული უცოცხლე“, რომელიც ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნას ეძღვნება და რომელშიც შესულია ყველა წერილი, რაც კი ოფიციალურ თუ არაოფიციალურ პრესაში გამოქვეყნდა მისი გარდაცვალების გამო.

ზურაბის მეგობრები, თანამებრძოლები, კოლეგები, მეცნიერებისა და კულტურის მოღვაწეები უაღრესი ტკივილით ლაპარაკობენ ზურაბზე, უდიდეს დანაკლისზე საქართველოსათვის.

ამჯერად განსაკუთრებით მინდა აღვნიშნო ერთი რამ: თითქმის ყველა ავტორს მიაჩნია, რომ ზურაბ ჭავჭავაძე იყო ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ჭეშმარიტი ლიდერი, და არა მარტო ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების, არამედ, საერთოდ, ეროვნული მოძრაობის, საქართველოს ერთ-ერთი პოტენციური წინამძღოლი. ამას თითქმის ყველა წერს, წერს გულწრფელად, დაჯერებით, უზომო ტკივილით. 

მოვიყვან ციტატებს, წაიკითხეთ ისინი და თან გაიაზრეთ ყოველივე ზემოთქმულის გათვალისწინებით, როგორ უნდა აღექვა ეს სიტყვები თამარ ჩხეიძეს...

„როგორ სჭირდება... ჩვენს ახალგაზრდობას შენისთანა დინჯი და დარბაისელი, ზრდილი და კეთილშობილი თავკაცი და წინამძღოლი“. (რევაზ ბალანჩივაძე).

„ხანმოკლე გამოდგა შენი ამქვეყნიური ცხოვრება, მაგრამ უკვე ყველა შესანიშნავად ხვდებოდა, რომ ქართველ ერს მართალ გზაზე გამყვანი დიდებული წინამძღოლი ეყოლებოდა“. (კახაბერ კახაძე).

„საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთ-ერთი გამორჩეული თავკაცი იყავი.“ (ჯუმბერ კოპალიანი).

„ყოვლად გონიერი, წესიერი, კაცად ლამაზი ზურაბ ჭავჭავაძე, დიადი ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების თვალისჩინი“. (გურამ დოჩანაშვილი).

„სულით და ხორცით არისტოკრატი კაცი, ვისაც ყოველი მონაცემი ჰქონდა იმისათვის, რომ მართალი, კეთილშობილი გზით ეტარებინა ერი“. (ანზორ აბჟანდაძე).

„ვერ დავინახეთ მასში ადამიანი, რომელსაც ერი ტაძრამდე უნდა მიეყვანა“. (ალეკო ცუკილაშვილი).

„გამორჩეული იყავი, წინამძღოლად გაჩენილი“. (გიორგი მაისურაძე).

„ზურაბი... იყო ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების გამგეობის წევრი და ფაქტიურად - მისი ხელმძღვანელი“. (ზაქარია ლაშქარაშვილი).

„პიროვნება, რომელსაც აშკარად ჰქონდა მომადლებული იშვიათი ნიჭი - ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე გაეყოლიებინა სხვებიც“. (სარგის ცაიშვილი).

„იგი ჩემს თვალწინ იქცა საზოგადოების ლიდერად“. (ოთარ მეღვინეთუხუცესი).

„ზურაბი ეროვნული მოძრაობის ის ერთადერთი ლიდერი იყო, რომელმაც „ადამონ ნიხასის“ ხელმძღვანელებთან პრინციპული დიალოგის გამართვა შეძლო“. (თამარ მოლაშვილი).

აღარ გავაგრძელებ!!!

ასეთი განწყობილება იყო ზურაბის სიცოცხლეში, რაც, ბუნებრივია, კიდევ უფრო აშკარად გამოიხატა მისი გარდაცვალების შემდეგ. როგორც მოყვანილი ციტატებიდან ჩანს, მას ყველა აღიქვამდა წინამძღოლად, ხელმძღვანელად, ლიდერად ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში, ეროვნულ მოძრაობაში.

ასეთ დამოკიდებულებას არ შეეძლო შინაგანად არ გაეღიზიანებინა (თუნდაც გაუცნობიერებლად) ისეთი ამბიციური, პატივმოყვარე პიროვნება, როგორიც თამარ ჩხეიძეა, რომელსაც თავად სურს ხელმძღვანელობა, ყველაფრის თავის ჭკუაზე წარმართვა, ყველას თავის გზაზე წაყვანა...

აი, ეს შინაგანი გაღიზიანება, უშედეგო მეტოქეობა გახლავთ, ჩემი აზრით, ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნისადმი თამარ ჩხეიძის ასე უცნაური, უდიერი დამოკიდებულების მიზეზი.

როგორც უკვე რამდენჯერმე აღვნიშნე, მხოლოდ ბორითის ავარიასა და მის შემდგომ წლებს იმიტომ ვეხები, რომ სწორედ მათ ფონზე იკვეთება ყველაზე თვალნათლივ თამარ ჩხეიძის ზნეობრივი და პოლიტიკური პორტრეტი. პორტრეტის სისრულისათვის, რა თქმა უნდა, შეიძლებოდა მისი ცხოვრების სხვა მონაკვეთების, მასთან დაკავშირებული სხვა მოვლენების გახსენებაც, კერძოდ, ესაა - სტუდენტობის, ახალგაზრდობის ხანა, დამოკიდებულება იმდროინდელ თანამოაზრეებთან, ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების არსებობის პირველი თვეები, უაღრესად დაძაბული და ნერვებდამწყვეტი დამოკიდებულება ზურაბ ჭავჭავაძესთან და მერაბ კოსტავასთან (რა თქმა უნდა, მათ სიცოცხლეში), ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების მეორე ყრილობაზე მისი სამარცხვინო საქციელი (ამის შესახებ იხ. ჩემი წერილი „განხეთქილების სათავეებთან“, გაზ. „დურუჯი“, №27), დამოკიდებულება რესპუბლიკურ პარტიასთან უზენაესი საბჭოსა და ეროვნული კონგრესის არჩევნების დროს, მეორე მრავალპარტიული არჩევნებისათვის პარტიული სიების თვითნებური შედგენა, და, რაც მთავარია, მეორე, დიდი განხეთქილება ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში (რომლის ერთადერთი მიზეზი გახლდათ თამარ ჩხეიძის უმსგავსი ქცევებისადმი  ჩვენი კრიტიკული დამოკიდებულება), დარბაზისა და გამგეობის წევრთა გარიცხვის მზაკვრული მანიპულაციების ორგანიზება და სხვა, საერთოდ, მისი პოლიტიკური საქმიანობა, რომელიც არც ისე დადებითი შედეგების მომტანია, როგორც ამას თავად ხატავს (!!!) და მისი რაზმელებიც კვერს უკრავენ. არც შეიძლება მოჰქონდეს დადებითი ნაყოფი, რადგან მის ყოველ დადებით ქმედებას განუზომლად სჭარბობს მისი უარყოფითი პიროვნული თვისებების მანკიერი შედეგები.

ცალკე განხილვის ღირსია მისი დამოკიდებულება „კრემლის აგენტ“ და „შევარდნაძესთან ალიანსის მქონე“ (მისი შეფასებებია) ზვიად გამსახურდიასთან, (რომელმაც, სხვათა შორის, ასევე ძალიან ცუდი პიროვნული თვისებების - და არა ვითომდა „კრემლის აგენტობის“- გამო მრავალი ვნება მოუტანა ეროვნულ მოძრაობას და საერთოდ საქართველოს), მაგრამ ეს ძალიან შორს წაგვიყვანს. მხოლოდ იმას აღვნიშნავ, რომ თამარ ჩხეიძეს ზოგიერთებმა „კაბიანი ზვიადი“ შეარქვეს.

შეიძლება, ბრალი დამდონ, რომ მე არაობიექტურად ვმსჯელობ თამარ ჩხეიძის შესახებ პირადი განაწყენების გამო - მან ხომ საზოგადოებიდან გამრიცხა სხვებთან ერთად. ან ის მითხრან, აქამდე სად იყავი, რატომ არ ამოიღე ხმა, ბორითის ავარია რაღა ახლა - გარიცხვის შემდეგ გაგახსენდაო და ა.შ.

ვუპასუხებ ამ სავარაუდო ოპონენტებს.

ბორითის ავარიასა და მის შემდგომ წლებში თამარ ჩხეიძის ქცევებზე საკმაოდ ბევრი რამ ვთქვი. ობიექტური მკითხველი კარგად დაინახავდა, რომ არავის ეგონა, ვერავინ წარმოიდგენდა, თამარ ჩხეიძე ასე უდიერად თუ მოექცეოდა ზურაბ ჭავჭავაძის ხსოვნას. ამიტომ, ცხადია, თავიდან ყველა ეფერებოდა მას, სიბრალულს, თანაგრძნობას იჩენდა მის მიმართ.

ვერ გაამართლა ამ დამოკიდებულებამ! არ აღმოჩნდა ასეთი დამოკიდებულების ღირსი! ცხადია, ხმაც მაშინ ამოვიღეთ, როცა ყველაფერი ნათელი გახდა... 

ახლა რაც შეეხება პირად განაწყენებას.

აქ საქმე სწორედ პირიქითაა.

თამარ ჩხეიძემ საზოგადოებიდან გამრიცხა მას შემდეგ, რაც მე მისი კრიტიკა „გავბედე“. ჩემი კრიტიკული სათქმელი მისთვის ბევრჯერ მითქვამს პირადადაც (სხვათა შორის, არა მარტო მე), მაგრამ არაფერი გამოვიდა. რაც შეეხება გაზეთ „დურუჯში“ გამოქვეყნებულ ჩემს წერილებს, მათში იგი პიროვნულად არასოდეს მომიხსენებია, მაგრამ ქართული ანდაზისა არ იყოს -„ქურდს ქუდი ეწვისო“, ყველაფერი საკუთარ თავზე მიიღო (და სრულიად სამართლიანადაც), თუმცა ჩემს წერილებში, ცხადია, მარტო მას კი არ ვგულისხმობდი, არამედ, საერთოდ, მისნაირებს, რომლებიც ჩვენს ეროვნულ მოძრაობაში ცოტანი არ არიან. ეს წერილებია: „პოლიტიკური ცხოვრება და ზრდილობის ანაბანა“ (№17, 1992წ.),  „ადამიანური ურთიერთობანი ჩვენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში“ (№18, 1992წ.), „ხსნა მერე მოვა“ (№  ), „შინააშლილობის ტრაგედია და ჩვენი პოლიტიკოსები“ (№ 22, 1993წ.).

ჩემი წერილების მიზანი იყო, როგორმე გონს მოსულიყო თამარ ჩხეიძე და ადამიანებთან ნორმალურ ურთიერთობებს შეჩვეოდა, შეეგნო, რომ ნორმალური პოლიტიკის გატარებისათვის ნორმალური ადამიანური ურთიერთობებია აუცილებელი. ჩემს ამ გულშემატკივრულ კრიტიკას მიზნისთვის რომ მიეღწია, რა თქმა უნდა, არც ეს წერილი გახდებოდა საჭირო. თამარ ჩხეიძემ არათუ რამე შეიგნო, არამედ პირიქით, კიდევ უფრო დიდი გასაქანი მისცა თავის უარყოფით თვისებებს, კერძოდ, მან ჩვენს სიტყვიერ კრიტიკას ადმინისტრაციული ღონისძიებები დაუპირისპირა (როგორც კომუნისტებმა იცოდნენ დისიდენტების მიმართ) - გარიცხვა, გაზეთის გაუქმება, ყვარლის „ურჩი“ გაერთიანების გაუქმება და მის საბანკო ანგარიშზე ყადაღის დადებინება და ა.შ. რაც კი შეეძლო, ყველაფერი იღონა მისი გამკრიტიკებლების წინააღმდეგ, - ერთიღა თოფის სროლა დარჩა...

მიუხედავად სათაურში ნახსენები „ბორითის ავარიისა“, მე ამ წერილით მიზნად არ დამისახავს, როგორმე საზოგადოებრივი აზრი შემექმნა მისი, როგორც ავარიის მომხდენის, დასჯის მოთხოვნისათვის. არა, ასეთი დასჯა არაა მორალურად გამართლებული, არც საერთოდ (ასეთი ავარიის მომხდენი თავისთავად დასჯილია), და არც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, რადგან ეს არაფერს შეცვლის, - მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე აღარ გაცოცხლდებიან, ხოლო თამარ ჩხეიძე რომც დაისაჯოს, იგი, უბრალოდ, ვერც გაიგებს, რატომ სჯიან. მას რომ ამის გაგება შეეძლოს, დაუსჯელადაც სხვაგვარად მოიქცეოდა და არა ისე, როგორც დღეს იქცევა. თუ რატომ ვერ გაიგებს, ამაზე არას ვიტყვი, მკითხველი თავად მიხვდება...

ჩემი მიზანი იყო, დამეხატა თამარ ჩხეიძის პოლიტიკური პორტრეტი (ბორითის ავარია ამ თვალსაზრისით ძალზე ზუსტ „ფერებს“ იძლევა), მისი ჭეშმარიტი ზნეობრივი სახე დამენახვებინა ხალხისათვის, ამომრჩევლისათვის. მე მინდა გავაფრთხილო ამომრჩეველი, რომ აღარ შეცდეს, ახლოს აღარ გაეკაროს იმ სიას, სადაც თამარ ჩხეიძე იქნება მოხსენებული. გვეყო!..

მინდა გავაფრთხილო საქართველოს პოლიტიკური ელიტის წარმომადგენლები, განსაკუთრებით ოპოზიციის ჯანსაღი ნაწილი, ფრთხილად მოეკიდოს თამარ ჩხეიძესთან ურთიერთობას და, რამდენადაც შესაძლებელი იქნება, თავი აარიდონ  მასთან  რაიმე ერთობლივ საქმიანობას, მით უმეტეს, პოლიტიკურ ალიანსს. მინდა გავახსენო მათ, რომ თამარ ჩხეიძე საკმაოდ დიდი ხნის მანძილზე „ნაძირლებს“ და „უზნეოებს“ უწოდებდა დღევანდელ მის პოლიტიკურ თანამოაზრეებს, უაღრესად საპატივცემლო ადამიანებსაც კი. მასთან პოლიტიკური საქმის დაჭერა (რაიმე კონიუნქტურის გამო) ზნეობრივ კომპრომისებზე წასვლას ნიშნავს, რაც არავითარ ხეირს არ დააყრის არც მათ და, რაც მთავარია, არც საქართველოს.

1994 , აგვისტო-ოქტომბერი                 

                            გვიანდელი მინაწერი

ამ წერილის გამოქვეყნებიდან საკმაოდ დიდმა დრომ გაიარა. საქართველოში რამდენიმე არჩევნები ჩატარდა და ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებამ ყველაში საოცრად სამარცხვინო დამარცხება განიცადა (თითქმის 0%-მდე) ეს სრულიად კანონზომიერი იყო...

ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში მიმდინარე ნეგატიური პროცესები ლოგიკური შედეგით დასრულდა - საზოგადოებიდან თითქმის ყველა გავიდა (განხეთქილების დროს თამარ ჩხეიძის მომხრეებიც კი), და ეს ერთ დროს ძლიერი და გავლენიანი პოლიტიკური ორგანიზაცია პოლიტიკური რუკიდან თითქმის მთლიანად გაქრა. ამჟამად მხოლოდ ზოგიერთი ჟურნალისტი თუღა გაიხსენებს ხოლმე თამარ ჩხეიძეს, თანაც ძირითადად ბორითის ავარიის წლისთავთან, მერაბ კოსტავასა და ზურაბ ჭავჭავაძის დაბადებისა და გარდაცვალების თარიღებთან დაკავშირებით. იმ უზნეობისა და უპასუხისმგებლობის გამო, რომელზეც ზემოთ იყო ლაპარაკი, სამუდამოდ დაიკარგა ზურაბ ჭავჭავაძის მემორიალური ოთახიც, თუმცა ამისაგან, როგორც გავიგეთ, საკმაოდ დიდი სარგებელი უნახავს ერთ დროს უძლიერეს, მაგრამ ამჟამად ხუთიოდე კაცის ამარა დარჩენილ საზოგადოებას (რომლის თავმჯდომარედ, როგორც იქნა, თავი დაინიშნა თამარ ჩხეიძემ - თავმჯდომარეობის თავგადაკლულმა მტერმა და მოწინააღმდეგემ!!!)

ახლა რაც შეეხება ბორითის ავარიის ზემოთწარმოდგენილ ანალიზს.

ავარიის მიზეზად მე მიმაჩნდა მძღოლის, თამარ ჩხეიძის ჩათვლემა წინა ღამის უძილობის, ნერვიულობის და გადაღლილობის მიზეზით. ეს მოსაზრება დასაზუსტებელი აღმოჩნდა.

საქმე ისაა, რომ წერილის გამოქვეყნებიდან  რამდენიმე წლის შემდეგ რადიოთი მოვისმინე გადაცემა მძღოლების, მოძრაობის წესებისა და საგზაო შემთხვევების შესახებ. იქ ითქვა, რომ სტატისტიკის თანახმად საავტომობილო ავარიების 3% მოდის ჰალუცინაციაზე. კერძოდ, ამ დროს მძღოლს მოულოდნელად ეჩვენება, რომ წინ რაღაცამ თუ ვიღაცამ გადაურბინა, იგი უხერხულად, უაზროდ ამუხრუჭებს, რაც ავტოავარიის მიზეზი ხდება. გადაცემის ავტორმა განმარტა, რომ ასეთ ჰალუცინაციას ადგილი აქვს მძღოლის გადაღლილობის, გამოუძინებლობის, გადატანილი ნერვიულობის გამო.

რადიოგადაცემის ავტორს თუ ვენდობით (პირადად მე სპეციალური ლიტერატურა არ გადამიმოწმებია), გამოდის, რომ ბორითის ავარიის შემთხვევაშიც ასეთ მოვლენასთან უნდა გვქონდეს საქმე. მართლაც, თამარ ჩხეიძის მტკიცებით, წინ ძაღლმა თუ ხბომ გადამირბინა, ან საბურავი გამოაგორესო, ზუსტად ემთხვევა იმ ჰალუცინაციებს, რომელთა მიზეზითაც ავტოავარიის 3% ხდება. ასეთი დამთხვევა, თანაც ასეთი ბუნდოვანი გახსენება, გვაფიქრებინებს, რომ ბორითის ავარიის მიზეზიც ასეთი ჰალუცინაცია გახდა. ეს მით უფრო სარწმუნოა, რომ რადიოგადაცემის ავტორის მიერ ჰალუცინაციის მიზეზად დასახელებული წინაპირობებიც ზუსტად ემთხვევა იმ წინაპირობებს, რაც თამარ ჩხეიძის შემთხვევაში იყო - გადაღლილობა, გამოუძინებლობა, გადატანილი ნერვიულობა.

ამ დაზუსტებით კიდევ უფრო ნათელი ხდება ბორითის ავარიის ჭეშმარიტი მიზეზი.

ხოლო ეროვნული მოძრაობის უტყუარი ისტორიის შექმნისათვის აუცილებელია იმდროინდელი მოვლენების ობიექტური, მიუკერძოებელი დანახვა.

2008

                             დათვური სამსახური

ამას წინათ გაზეთ „ასავალ-დასავალში“ გამოქვეყნდა საპირველაპრილო (ცხადია, სახუმარო)„ბრძანებები“. ერთი „ბრძანება“, რომელიც ეკუთვნოდა „კარვის ქალთა საბჭოს“, დაახლოებით ასეთი შინაარსისა იყო: „რომან „დათა თუთაშხიას“ ავტორად დამტკიცდეს ბატონი კონსტანტინე გამსახურდია, ხოლო რომან „ვაზის ყვავილობის“ ავტორად - ჭაბუა ამირეჯიბი“.

ჩემის აზრით, ეს არის პოლიტიკური სატირის მშვენიერი ნიმუში. იგი ჩვენი ტრაგიკომიკური რეალობის ანარეკლს წარმოადგენს.

ამჯერად ასეთი, ერთობ სასაცილო მოვლენის „მსხვერპლი“ მე გავხდი (თუმცა მხოლოდ ამის გამო არ ვწერ ამ წერილს).

გაზეთში „ძველი სახლი“ (1995 წ. 10 მარტი) სარედაქციო წინათქმით გამოქვეყნდა შუა საუკუნეების გერმანელი მისტიკოსის მაისტერ ეკჰარტის ერთ-ერთი ქადაგება „ტანჯვისათვის“, მთარგმნელი ზვიად გამსახურდია. იგივე მასალა განმეორებით გამოქვეყნდა ერთ-ერთ პერიოდულ კრებულში („ძველი სახლი“, ეზოთერული კრებული, 1996 წ. №1). გაზეთისა და კრებულის სახელწოდებათა იგივეობა გვაფიქრებინებს, რომ ერთი და იგივე გამომცემელთან გვაქვს საქმე.

ამ წერილის დაწერა საგაზეთო პუბლიკაციის შემდეგ შემეძლო, მაგრამ თავი შევიკავე, მეგონა, პუბლიკაციის ავტორი გონს მოეგებოდა. განმეორებითი პუბლიკაციის შემდეგ იძულებული ვარ, გამოვეხმაურო მას, რადგან ავკაცობაზე გაჩუმება ზოგჯერ ავკაცობის წამქეზებელია. „ბაძვით მორცხვიც გაურცხვდების, უსირცხვილოს თუ არ არცხვენ“.

ზემოხსენებული პუბლიკაციის სარედაქციო წინათქმა (უფრო სწორად, ანონიმური „წინათქმა“), რომელშიც მოკლედაა მოთხრობილი მაისტერ ეკჰარტის შესახებ, ასე მთავრდება (ავტორის საკმაოდ ორიგინალური სტილი დაცულია):

„ამა ყოველს, რაც გახლავთ კომპენდიუმი ბიბლიოგრაფიულ იშვიათობად ქცეულ (დარჩენილია მხოლოდ 1 ცალი, ხოლო 2 ეგზემპლარი დაიწვა კოლხურ კოშკში) პირველ ქართულ თეოლოგიურ ჟურნალში („საღვთისმეტყველო კრებული“) დაბეჭდილი ზვიად გამსახურდიას მიერ თარგმნილი მაისტერ ეკჰარტის ქადაგებათა წინათქმიდან, გავასრულებთ ერთი მოგონებით.

„საღვთისმეტყველო კრებულის“ ძალზე კომპეტენტურ სარედაქციო კოლეგიაში დიდად საჩინო ადგილი ეჭირა ქართული თეოლოგიური აზრის ერთ-ერთ სვეტს, ზვიად გამსახურდიას. ერთ დღეს მან რედაქციაში მოიტანა მეწამული ფერის ყდაში ჩასმული მომცრო წიგნი, რომლის გარეკანზეც შუა საუკუნეთა ჟამინდელი (ჟურნალის მუშაკთათვის იმჟამად უცნობი) მოაზრის სილუეტი იყო გამოსახული. ეს გახლდათ მაისტერ ეკჰარტის „ქადაგებანი“. ბ-ნმა ზვიადმა ვრცლად ისაუბრა ამ სასულიერო მოღვაწის არსსა და მნიშვნელობაზე და შემოგვთავაზა ჟურნალში დაგვებეჭდა რამდენიმე ქადაგება. მყის შეიქმნა სარედაქციო ჯგუფი, რომელმაც ზვიად გამსახურდიას ხელმძღვანელობითა და მისი უშუალო მონაწილეობით მოამზადა ამ სასულიერო მოღვაწის ქადაგებათა ქართული თარგმანი. როგორც აღვნიშნეთ, ამ თარგმანის სამუშაოს ლომის წილი ეკუთვნის ზვიად გამსახურდიას. მაგრამ „საღვთისმეტყველო კრებულის“ ამ ნომერში, სადაც ეს ნამუშევარი დაიბეჭდა, ვერ მოხერხდა მისი გვარის მოხსენიება, რადგან მის სახელს ოფიციალური ხელისუფლების მიერ მკაცრზე მკაცრი ტაბუ ედო. ამჟამად, ხელახლა ვანიჭებთ რა ამ თარგმანს ბეჭდურ სიცოცხლეს, აღვადგენთ კიდეც ლიტერატურულ სამართლიანობას და კუთვნილ პატივს მივაგებთ იმ პიროვნებას, ვინც პირველმა აზიარა ქართველი მკითხველი მაისტერ ეკჰარტის დიდად მნიშვნელოვან ნააზრევს.“

მკითხველი ამას რომ წაიკითხავს, უთუოდ უღრმესი მადლიერებითა და პატივისცემით განიმსჭვალება ლიტერატურული სამართლიანობის აღმდგენლის მიმართ. მართლაცდა, რა სჯობს სამართლიანობის აღდგენას! თანაც როგორი ტრაგიკული სურათია დახატული! თურმე ბოლო ორი ეგზემპლარი დამწვარა კოლხურ კოშკში და გადარჩენილი ყოფილა მხოლოდ ერთადერთი ცალი. ქადაგების სათაურიც რა სიმბოლურია -„ტანჯვისათვის“!

ზოგიერთ გულაჩუყებულ მკითხველს შეიძლება მწველი და უიმედო სურვილიც აღეძრას იმ ერთადერთი ეგზემპლარის, ნამდვილი ისტორიული რელიქვიის, წმინდა ნაწილის ხილვისა და მის წინ მუხლებზე დაცემისა!

უნდა დავამშვიდო აფორიაქებული და აღელვებული მკითხველი: ნუ ღელავთ, „გადარჩენილია“ არა ერთი, არამედ რამდენიმე ათეული ეგზემპლარი! და ეს კარგად იცის ანონიმმა ავტორმა! უბრალოდ, ტყუის, - ტრაგიკული სურათის დახატვა უნდა! (თუ რატომ, ამაზე ქვემოთ). ასე რომ, იმ თვითგამოცემითი ჟურნალის ხილვა არ არის მაინც და მაინც ძნელი. კონკრეტულად, „საღვთისმეტყველო კრებულის“ ეს ნომერი ალბათ სარედაქციო კოლეგიის ქვემოთ დასახელებულ წევრთაგან რამდენიმე მათგანის ბიბლიოთეკაში მაინც იქნება. აი, ისინიც (თანმიმდევრობა დაცულია ჟურნალის მიხედვით):

„სასულიერნო პირნი: მთავარეპისკოპოსი თადეოზი, ეპისკოპოსი ქრისტეფორე, ეპისკოპოსი კონსტანტინე.

საერო პირნი (მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების მოღვაწენი): ნოდარ ნათაძე, მიხეილ ქავთარია, გიორგი ცინცაძე, აკაკი ბაქრაძე, თამაზ ჩხენკელი, ზვიად გამსახურდია, ირაკლი ჯანდიერი, ბესიკ ადეიშვილი, ნოდარ გაფრინდაშვილი, მიხეილ ნანეიშვილი, ბორის სოხვაძე, რარა ნაკაშიძე, ლაურა გრიგოლაშვილი, გულნარა კალანდარიშვილი.

მთავარი რედაქტორი: ედიშერ გიორგაძე. მხატვარი: ზურაბ კალანდაძე. ტექნიკური რედაქტორი: თამარ ცეცხლაძე.

სარედაქციო ჯგუფი: ნუგზარ პაპუაშვილი, ანზორ აბჟანდაძე, მირდატ ბერძული, მურმან მურადაშვილი, ამირან რობაქიძე, ნანა ცანავა, კამარ ტიელიძე, ნორა ქართველიშვილი,  რუსუდან დაუშვილი, დარეჯან ჯიბლაძე,  ვენერა ვაჩეიშვილი, ციცინო არზიანი, ლეილა ფანჯიკიძე.

ფოტოილუსტრაციები პეტრე მაჭავარიანისა.“

მეც, ამ პირთაგან ერთ-ერთს, მაქვს ამ ჟურნალის ერთი ეგზემპლარი და სიამოვნებით ვაჩვენებ ყველას, ვისაც ამის სურვილი ექნება.

ახლა გადავშალოთ „საღვთისმეტყველო კრებულის“ ეს ნომერი (1980წ .№5). იქ შავით თეთრზე წერია: „მაისტერ ეკჰარტი, ბიოგრაფია, მოძღვრება, ქადაგებანი. თარგმნა ანზორ აბჟანდაძემ“.

ეს ანზორ აბჟანდაძე მე ვარ, თქვენი მონა-მორჩილი!

რა გამოდის? „ძველი სახლის“ ანონიმი ავტორის მტკიცებით, ქადაგებანი უთარგმნია ზვიად გამსახურდიას, ხოლო ჟურნალში მთარგმნელად ჩემი სახელი და გვარი მიუწერიათ, მე კი ამაზე უსირცხვილოდ დავთანხმებულვარ, ფაქტობრივად, მიმითვისებია „ქართული თეოლოგიური აზრის ერთ-ერთი სვეტის“ ნამუშევარი. ან, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასეთ რამეს საკუთარი ინიციატივით, ზვიად გამსახურდიას გარეშე არ ჩაიდენდნენ, გამოდის, რომ „ქართული თეოლოგიური აზრის ერთ-ერთ სვეტს“, ზვიად გამსახურდიას თავისი ნამუშევარი ჩემი სახელისა და გვარის ქვეშ ამოუფარებია.

რა მეთქმის! ახალი დიონისე არეოპაგელი ვყოფილვარ და აქამდე არ ვიცოდი!

„ძველი სახლის“ ანონიმი ავტორი „მინდობს“- ჩემს სახელსა და გვარს არ ახსენებს, „თავს არ მჭრის“ საქვეყნოდ, თანაც საქმეს ისე ხატავს, თითქოს ის არაფერ შუაში იყო, ზვიად გამსახურდიას სახელს ტაბუ ედო და იმიტომ მოხდა ასეო. ახლა ვითომ „ლიტერატურული სამართლიანობა“ აღადგინა!

დალოცვილო ანონიმო ავტორო! თუ თვითგამოცემისეულ ჟურნალ „საღვთისმეტყველო კრებულის“ სარედაქციო კოლეგიაში ზვიად გამსახურდიას გამოჭიმვა არ იყო საშიში, თარგმანზე მისი სახელის მიწერა ვითომ რატომ უნდა ყოფილიყო? პირიქით - ხელისუფლება სწორედ ჟურნალ-გაზეთების სარედაქციო კოლეგიებში არ აჭაჭანებდა ზვიად გამსახურდიას, თორემ თარგმანებს უპრობლემოდ უბეჭდავდნენ, მათ შორის რელიგიურსაც (თუ, რა თქმა უნდა, მის თარგმანებს კომუნისტებისათვის მიუღებელი პოლიტიკური ელფერი არ დაჰკრავდა).

მკითხველისათვის რომ ნათელი გავხადო ყველაფერი, იძულებული ვარ, დაწვრილებით გავიხსენო, რა და როგორ მოხდა.

წინასწარ უნდა აღვნიშნო შემდეგი: მე არავითარი პრეტენზია არა მაქვს, „მაისტერ ეკჰარტის დიდად მნიშვნელოვანი ნააზრევის ქართველი მკითხველისათვის პირველად მზიარებლის პატივი“ დავიჩემო. არც იმას ვაპირებ, „ქართული თეოლოგიური აზრის ერთ-ერთ სვეტს“, ზვიად გამსახურდიას გავეჯიბრო. არც ხსენებული თარგმანები მიმაჩნია მთარგმნელობითი ხელოვნების დიდ მიღწევად არც საერთოდ და არც ჩემს მთარგმნელობით პრაქტიკაში; არც მაინც და მაინც დიდ დანაკლისად მივიჩნევ, მისი ავტორობა რომ ჩამომართვან და „ქართული თეოლოგიური აზრის ერთ-ერთ სვეტს“ კი არა, თუნდაც „ჩხირს“ გადასცენ. მე მხოლოდ ლიტერატურული ეთიკის აღმაშფოთებელი დარღვევა და ჩემი საავტორო უფლებების შეურაცხმყოფელი შელახვა მალაპარაკებს.

საქმე ასე იყო: მაისტერ ეკჰარტის ქადაგებათა რუსული გამოცემა მართლაც ზვიად გამსახურდიამ მოიტანა „საღვთისმეტყველო კრებულის“ რედაქციაში და მისი თარგმნისა და კრებულში შეტანის წინადადება დააყენა. წიგნი სათარგმნელად მე გადმომცეს.

როდესაც თარგმნა დავასრულე, მისი რედაქტირება ზვიად გამსახურდიამ ითავა. მე მოველოდი, რომ ზვიად გამსახურდია საკმაოდ ბევრ ცვლილებას შეიტანდა ჩემს, როგორც „ახალბედა თეოლოგის“ თარგმანში. მაგრამ ჩემდა გასაოცრად და გასახარად, ძალზე ცოტა შესწორება შეიტანა მასში (უმთავრესად სტილისტური).

ამის შემდეგ ჩემს თარგმანებს რედაქტირება გაუკეთა კრებულის მთავარმა რედაქტორმა („ძველი სახლის“ ანონიმმა ავტორმა!). მან ლამის სანახევროდ შეცვალა ჩემი თარგმანი, მეტიც, ზვიად გამსახურდიას ბევრი შესწორებაც კი უკუაგდო!!! ასე რომ, ზვიად გამსახურდიას ისედაც მცირე რაოდენობის შესწორებანი კიდევ უფრო შემცირდა ამ ბოლო რედაქტირების შემდეგ, და, ამდენად, მას არათუ „ლომის წილი” უდევს ხსენებულ თარგმანში, არამედ სრულიად პირიქით - მეტისმეტად მცირე. (თარგმანები წაიკითხა და რამდენიმე სარედაქციო კომენტარი დაურთო ბ-ნმა ნუგზარ პაპუაშვილმა).

ეჭვიანი მკითხველი შეიძლება არ ენდოს ჩემს სიტყვას და პირიქით იფიქროს - ალბათ ზვიად გამსახურდიამ ძალიანაც ბევრი რამ შეცვალა თარგმანში, ფაქტობრივად, ალბათ ხელახლა თარგმნა და ამიტომ ჩათვალეს მის თარგმანადო.

არა, ჩემო ძვირფასო მკითხველო, სიტყვაზე ნდობას არა გთხოვ. ჯარისკაცის მამის, გიორგი მახარაშვილის თქმისა არ იყოს, „დაკუმენტები“ მაქვს ხელში!

საქმე ისაა, რომ, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ზვიად გამსახურდიამ ძალზე ცოტა შესწორება შეიტანა ჩემს თარგმანებში. სამაგიეროდ მთავარმა რედაქტორმა შეიტანა ბევრი, მათ შორის, ჩემი მისადმი ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, ზოგი ჩემთვის მიუღებელიც (ზოგი წინადადება საერთოდ ამოაგდო, ზოგიც თავისებურად შეცვალა). არ ვიცი, შეიძლება ვცდებოდი, მაგრამ ასეთი რედაქტორული ჩარევა ჩემთვის მიუღებელი იყო, თუნდაც იმიტომ, რომ საქმე გვქონდა შუა საუკუნეების ავტორთან. ზვიად გამსახურდია აღარ ჩარეულა, რადგან რაღაც სხვა საქმით იყო დაკავებული და ყურადღება აღარ მიუქცევია. ასეა თუ ისე, მთარგმნელი მე ვიყავი და ასეც დაიწერა ჟურნალში, მაგრამ ძალიან კი შევფიქრიანდი - ვინმე დაინტერესებულმა პირმა რომ რუსულ დედანს შეუდაროს თარგმანი და დედნიდან გადახვევის გამო მისაყვედუროს, რა უნდა ვუპასუხო-მეთქი. ამიტომ, რათა ასეთ შემთხვევაში თავი მემართლებინა, მე რედაქციიდან წამოვიღე და ჩემს ბინაში საგულდაგულოდ შევინახე ჩემი, საკუთარ საბეჭდ მანქანაზე გადაბეჭდილი დედნები, რომლებშიც, რაც მთავარია, აშკარად ჩანს რედაქტორული მუშაობის ყველა კვალი - ზვიად გამსახურდიას ჩასწორებანი (მელნით) და მთავარი რედაქტორისა (ფანქრით). წინდახედულებამ გამიმართლა, თუმცა უკვე სხვა მიზეზის გამო.

აი, ეს დედნები მაქვს ხელთ და შემიძლია ვუჩვენო ყველა დაინტერესებულ პირს, თუნდაც ყველაზე ეჭვიან მკითხველს.

ისმება კითხვა: რისთვის დასჭირდა ანონიმ პუბლიკატორს ჩემი თარგმანების მიწერა ზვიად გამსახურდიასთვის?

საქმე ის გახლავთ, რომ ამას აქვს არა ლიტერატურული, არამედ პოლიტიკური ახსნა: მე და ანონიმი პუბლიკატორი სხვადასხვა პოლიტიკურ ბანაკში ვიმყოფებით - ის ზვიადისტია, მე კი არა ვარ ზვიადისტი (არავისტი არა ვარ). ჰოდა, სძლია კაცს ცდუნებამ ბატონი ზვიადის „ერთგულებისა და სიყვარულის“ დასამტკიცებლად! აი, ასე ჩააყენა ჩვენმა ანონიმმა პუბლიკატორმა უხერხულ და სასაცილო მდგომარეობაში ზვიად გამსახურდიას სახელი!

ახლა არ ვიცი, „კარვის ქალთა საბჭო“ ვის დაამტკიცებს ჩემი თარგმანების ავტორად - მე თუ ზვიად გამსახურდიას, მაგრამ ეს არაა მთავარი. მთავარია სხვა რამ:

სწორედ ამგვარმა და სხვა გაცილებით მნიშვნელოვანმა „მიწერებმა“ დაღუპა ზვიად გამსახურდია (ფიზიკურ დაღუპვას არ ვგულისხმობ). მარტო იმის გახსენება რად ღირს, რომ წელიწადნახევრიანი პატიმრობა და გადასახლება 26 წლამდე გაუზარდეს -„დღეს ზვიად გამსახურდიას 51 წელი შეუსრულდა, კაცს, რომელსაც ცხოვრების ნახევარზე მეტი (ე.ი. მინიმუმ 26 წელი. ა.ა.) პატიმრობასა და გადასახლებაში აქვს გატარებული“. (გაზ. „ახალგაზრდა ივერიელი“, 31.03.90 წ.). სწორედ ამ გზითა და საშუალებებით ხდება ზოგიერთი პოლიტიკური მოღვაწის კერპად ქცევა და ხელოვნური გაბუქვ-გაბერვა. ასეთი პოლიტიკური მოღვაწე, როგორც წესი, თანდათან მაღლდება და მაღლდება და შემდეგ ერთბაშად ენარცხება ძირს. ეს კანონზომიერი მოვლენაა და მსგავსი მაგალითები ბევრი იცის ისტორიამ. მაგრამ აქ  რომ მხოლოდ ერთ პიროვნებას ეხებოდეს საქმე, არა უშავდა რა. სამწუხაროდ, ასეთი პიროვნებების მოღვაწეობას სისხლის ტბორები ახლავს ხოლმე... დამნაშავენი კი მათთან ერთად მათი განმადიდებელნი და კერპადმქცეველნიც არიან.

ნორმალურ, სამართლებრივ ქვეყანაში საავტორო უფლებების დარღვევისა და პიროვნული შეურაცხყოფის საქმეს სასამართლო არჩევს და სათანადოდ სჯის დამნაშავეს. ამ ვითარებამდე ალბათ ჯერ კიდევ დიდი გზა გვიძევს წინ. ამას წინათ ერთმა ჩვენმა პარლამენტარმა რომელიღაც გაზეთის ჟურნალისტს უჩივლა სასამართლოში და პიროვნული შეურაცხყოფისათვის 200 ათასი დოლარი მოითხოვა მისგან. სასამართლო, რამდენადაც ვიცი, არ შედგა. მეც, ცხადია, შემეძლო მეჩივლა ზემოხსენებული პუბლიკაციის ავტორისათვის და 200 ათასი დოლარი არა, მაგრამ 57 ათასი დოლარი მომეთხოვა მისთვის (იმ წელს ზვიად გამსახურდიას 57 წელი შეუსრულდა, ა.ა.). ამ საქმეს, რა თქმა უნდა, მოვიგებდი. მაგრამ არ ვუჩივლებ, - სად ექნება იმ გაჭირვებულს 57 ათასი დოლარი? 57 ათასი კი არა, 57-იც არ ექნება (არც მე მაქვს). ამიტომ დიდი სიამოვნებით ვბაძავ გულუხვსა და ხელგაშლილ ფრანსუა ვიიონს და საზეიმოდ ვაცხადებ: იმ რეალურად მოსაგებ, მაგრამ არარსებულ 57 ათას დოლარს ვჩუქნი „ლიტერატურული სამართლიანობის“ ამ ვაი-აღმდგენელს, ბატონი ზვიადისათვის დათვური სამსახურის გამწევ ანონიმ ავტორს!

ღმერთმა მშვიდობაში მოახმაროს! ამინ.

1996

                       სიამაყე ქართველობით

თითქმის ორი საუკუნეა, ჩვენი ხალხი საკუთარ, ქართულ ჯარზე ოცნებობდა. და, აი, დღეს იგი უკვე გვყავს. ეს ჯარი, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ ვერ არის სათანადო დონეზე, მაგრამ, სამაგიეროდ, ისტორიული გამოცდილება აქვს უმდიდრესი, რაც, უეჭველია, მისი აღორძინების მყარი საფუძველი გახდება.

ქართველი მეომარი, ისტორიულად, განსაკუთრებით მაღალი საბრძოლო თვისებებითა და რაინდული შემართებით გამოირჩეოდა, არა მხოლოდ საქართველოს ზეობის დროს, არამედ თვით უკიდურესი დაუძლურებისა და გაჭირვების ხანაშიც კი, სხვათა ომებშიც კი.

რა იყო ამის მიზეზი?

ცხადია, არა მხოლოდ სიმამაცე, რაც სხვა ქვეყნების მებრძოლებსაც არ აკლდათ;

არა მხოლოდ მამულის სიყვარული და მისი დაცვის მოვალეობის შეგნება, რაც, ალბათ, ყველა ქვეყნის მებრძოლს ახასიათებს;

არა მხოლოდ შეიარაღება და სამხედრო გაწრთვნილობა, რაც, ხშირ შემთხვევაში, სხვაზე ნაკლები გვქონდა.

ამის მიზეზი იყო - სიამაყე ქართველობით.

სიამაყე ქართველობით, საბედნიეროდ, რეალურ საფუძვლებს ემყარება, კერძოდ, მეტად თავისებურ, რაინდულ ეროვნულ ბუნებას, ცხოვრების წესს, ისტორიულ ბედს, გეოგრაფიულ ადგილმდებარეობას, გამორჩეულად მაღალი დონის დახვეწილ კულტურას...

სწორედ ეს სიამაყეა იმის მიზეზიც, ასე მწვავედ რომ განვიცდით ჩვენსავე ნაკლსა და ხინჯსაც (ესეც საკმაოდ ბევრი გვაქვს)...

სიამაყე ქართველობით - ესაა რაღაც განსაკუთრებული, იდუმალი ხიბლის მქონე თვისება, ჩვენი მარადიული მხნეობის იდუმალი ელექსირი.

სიამაყე ქართველობით - ეს თვისება, მეტწილად, ქვეცნობიერადაა ჩაბუდებულ ქართველ ადამიანში.

იგი, უფრო ხშირად, ექსტრემალურ შემთხვევებში იჩენს თავს, განსაკუთრებით მძაფრად კი - მამულისათვის ბრძოლაში.

სწორედ  ამ თვისების ჩაკვლას ცდილობდა ათასნაირი ხერხებითა და ხრიკებით ჩვენი ყოველი ჯურის მტერი, რომელიც ჩვენს დამარცხებას, დამონებას ესწრაფვოდა.

სწორედ ეს თვისება უნდა ავაღორძინოთ ქართველ მეომარში (ზოგადად, ყოველ ქართველ ადამიანში), რომ ღირსეულად გავუწიოთ წინააღმდეგობა ყოველი ჯურის მტერს.

ყველაზე უტყუარი, ნაცადი იარაღი ესაა, - უძველესიც და მარად ახალიც.

ამ იარაღის ძალამ უნდა ააღორძინოს საქართველო.

1997

     ვთქვათ გალობანი სინანულისანი

           (1991-92 წლების მოვლენების პოლიტიკური შეფასებისათვის)

„არს სინანული, ნუვინ წარიკუეთთ სასასოებასა!“ - ამბობს იოანე ოქროპირი.

სწორედ ამ ოპტიმისტური განწყობილებითაა გაჯერებული ეს წერილი, რომელიც ეძღვნება ქართულ ეროვნულ მოძრაობაში ჩაბმულ აქტიურ პოლიტიკოსებს - 1991-92 წლების მოვლენების მეტ-ნაკლებად წარმმართველთ, - დღეისათვის კი ხელისუფლებაში მყოფთაც, ოპოზიციონერებსაც, ზვიადისტებსაც, ანტიზვიადისტებსაც, მემარჯვენეებსაც, მემარცხენეებსაც, ცენტრისტებსაც, მემარჯვენე-ცენტრისტებსაც, მემარცხენე-ცენტრისტებსაც, მემარჯვენე-მემარცხენეებსაც, მემარცხენე-მემარჯვენეებსაც და ა. შ. (ეს ფანტასტიკურად მრავალფეროვანი პოლიტიკური სპექტრი მთლიანობაში, სამწუხაროდ, გვაძლევს ერთ ფერს - შავს)...

ჯერ მოკლედ შევეხები „პერესტროიკის“ წლებში არნახულად გააქტიურებულ ქართულ ეროვნულ მოძრაობაში შექმნილ ვითარებას იმ დროისათვის.

1988 წლიდანვე ეროვნული მოძრაობა ე. წ. „რადიკალობის“ ნიშნით გაითიშა. მართალია, ეროვნული მოძრაობის საერთო მიზანი სრულიად ნათელი და რადიკალური იყო - დამოუკიდებლობა, დემოკრატია - მაგრამ ამ მოძრაობაში ჩართულმა გარკვეულმა ძალებმა მაინც თავიანთი თავი გამოაცხადეს ე. წ. „რადიკალებად“ და რადიკალური აქციების ჩატარება რატომღაც ერთადერთ სწორ გზად დასახეს. ეროვნული მოძრაობის უმეტესი ნაწილი ამ სამიტინგო, „საშიმშილო“ რადიკალიზმის გზას გაჰყვა და თავისუფლებისათვის ბრძოლა, ფაქტობრივად, მომავალი ხელისუფლებისათვის ბრძოლაში პოლიტიკური ქულების მოპოვების ასპარეზად აქცია.

„რადიკალებმა“ თავიდანვე ძალზე აგრესიული და მტრული პოზიცია დაიკავეს, ასე ვთქვათ, „არარადიკალთა“ მიმართ, რომელთაც, ცხადია, იგივე რადიკალური მიზანი ჰქონდათ - დამოუკიდებლობა, დემოკრატია - მაგრამ ამ მიზნის მიღწევის გზაზე ზოგჯერ მიზანშეუწონლად და, გარკვეულ შემთხვევებში, პროვოკაციულადაც მიაჩნდათ რადიკალური აქციები. მათი თვალსაზრისით, ბრძოლის სხვადასხვა საშუალების დროული, გონივრული გამოყენება წარმოადგენდა სწორედ ჭეშმარიტ რადიკალიზმს და დამოუკიდებლობის მიღწევის რეალურ გზას. (აღსანიშნავია, რომ სწორედ ასეთი ჭეშმარიტი რადიკალიზმით მიაღწია გამარჯვებას ბალტიისპირულმა ეროვნულმა მოძრაობამ, რომელსაც ჩვენი „რადიკალები“ იმ ხანებში მოღალატურ მოძრაობად აცხადებდნენ, რადგან მათი გზისაგან განსხვავდებოდა).

„რადიკალთა“ მხრიდან ცალმხრივი ინიციატივით მომხდარმა გათიშვამ და, საერთოდ, მცდარმა რადიკალიზმმა ეროვნული მოძრაობა, რა თქმა უნდა, ჩიხში შეიყვანა.

მეტიც, სწორედ ამ „რადიკალთა“ შორის შემდგომში წარმოშობილმა მწვავე დაპირისპირებამ (ჯერ „რადიკალთა“ მიერ შექმნილი „ეროვნული ფორუმის“ დაშლამ, შემდეგ კი არჩევნებში გამარჯვებული „მრგვალი მაგიდის“ გახლეჩამ) მიიყვანა საქართველო სამოქალაქო ომამდე (რაც მშვენივრად გამოიყენა რუსეთმა)...

სამოქალაქო ომმა კი უმძიმესი შედეგები მოუტანა საქართველოს.

ყოველივე ამის უფრო კონკრეტულად წარმოჩენა, იმ წლებში დაგროვილი ზღვა მასალის გაანალიზების საფუძველზე, ჩვენი უახლესი ისტორიის სპეციალისტთა საქმეა.

ახლა რაც შეეხება ზემოთხსენებულ პოლიტიკოსებს, რომელთა დიდი ნაწილი სწორედ ის „რადიკალებია“.

გინახავთ რომელიმე მათგანი, რომელიც საკუთარ ცოდვებს აღიარებდეს 1988-90 წლების ეროვნული მოძრაობის გათიშვა-დაქსაქსულობაში, ან 1991-92 წლების სამოქალაქო ომში?

გინახავთ რომელიმე მათგანი, რომელიც ეროვნულ მოძრაობაში თავის დამსახურებაზე და, საერთოდ, საკუთარ უშეცდომობაზე არ ლაპარაკობდეს?

გინახავთ რომელიმე მათგანი, რომელიც თავის გულმხურვალე ქრისტიანობას არ ამტკიცებდეს?

გინახავთ რომელიმე მათგანი, რომელიც სახელმწიფო მოღვაწის იდეალად, სათაყვანებელ პიროვნებად დავით აღმაშენებელი არ მიაჩნდეს?

ალბათ, არ გინახავთ.

მოდით, ყოველივე ზემოთქმულის გათვალისწინებით ვცადოთ ზემოთხსენებული ჩვენი პოლიტიკოსების ზოგადი პოლიტიკური სილუეტის მოხაზვა.

სად ეს ჩვენი პოლიტიკოსები და სად დავით აღმაშენებელი!..

მაგრამ მაინც დავით აღმაშენებლის გახსენებით დავიწყოთ.

მსოფლიოში, ალბათ, არც ერთ ხელმწიფეს არ შეუქმნია ისეთი ნაწარმოები, როგორიც დავით აღმაშენებელმა შექმნა - „გალობანი სინანულისანი“.

ცხადია, ეს ნაწარმოები დავით აღმაშენებლისათვის სახელმწიფო საქმეებიდან რაღაც პოეტური გადახრა და წუთშესვენება კი არა, არამედ მისი მონოლითური პიროვნების განუყოფელი ნაწილია.

ეს ნაწარმოები, მოცულობით არც თუ ისე დიდი, მაგრამ არც თუ ისე პატარა, მაგრამ მნიშვნელობით ნამდვილად დიდი, თავიდან ბოლომდე გამსჭვალულია უმძაფრესი სინანულის გრძნობით უამრავ ცოდვათა გამო. სხვა საქმეა, რას წარმოადგენს ეს ცოდვები, - იქნებ ზოგიერთი სულაც არ არის ცოდვა, - მაგრამ აქ მთავარია, რომ მასში ჩანს საქართველოს ყველაზე დიდი და სახელოვანი ხელმწიფის დიდებული სულიერი პორტრეტი.

ამ ნაწარმოების ერთ-ერთი მკვლევარი ზურაბ ჭავჭავაძე მიიჩნევს, რომ იმ ცოდვათაგან, რომლებზეც დავით აღმაშენებელი ლაპარაკობს, მხოლოდ ორია ნამდვილი, რეალურად ჩადენილი (სხვა სახელმწიფოთა დაპყრობა და ასტრონომია-ასტროლოგიით გატაცება), დანარჩენი კი ზოგადქრისტიანული, ზოგადკაცობრიული ცოდვებია. ამასთან, ქრისტიანული მოძღვრების თანახმად, ცოდვად ითვლება არა მხოლოდ ჩადენილი ბოროტება, არამედ გაფიქრებულიც კი.

ასეა თუ ისე, აქ არ შეიძლება არ გაგვახსენდეს ანა კალანდაძის ერთი სტრიქონი: „თუ ცოდვილი ხარ, მაშინ, მეფეო, რაღა ქმნან ცოდვილთ?“

ცხადია, აქ პოეტი გულისხმობს დავით აღმაშენებლის უზარმაზარ დამსახურებას საქართველოს წინაშე, რომელიც მის ყოველგვარ ცოდვას - ნამდვილსა თუ არანამდვილს - განუზომლად სჭარბობს.

რაც შეეხება მოყვანილი სტრიქონის ბოლო სიტყვას „ცოდვილთ“, მე მასში დიდის ბოდიშის მოხდით უნდა ვიგულისხმო ის პოლიტიკოსები, რომლებზეც წერილის დასაწყისში ვლაპარაკობდი...

მაგრამ ჯერ გავიხსენოთ, როგორი შემაძრწუნებელი სინანულით ლაპარაკობს ჩვენი ბრწყინვალე მეფე თავის ცოდვებზე, ნამდვილსა თუ არანამდვილზე:

ცოდვილთა შორისო, - ამბობს იგი, - „პირველი, საშუალი და დასასრული მე ვარ, ვითარცა უფსკრული შესაკრებელი ბილწებისა ღუართაჲ.“

„თითოეულთა მხეცთაგან შეზავებულსა მხეცსა ვემსგავსე.“

„ბოროტად გარდავხედ საზღვართა...“

„მბრძოლ ვექმენ ყოველთა წესთა სჯულისა შენისათა და ქორწილთა მიერ ხენეშთა ვჰმძლავრე საწოლსა ჩემსა. და სახეთა მიერ ბოროტთა მიცემითა ვაცოდვე ერი ჩემი...“

„არა უხილავს მზესა ქალწული დედაჲ, თვინიერ შენსა, არცა ჩემოდნად ბრალეულსა - ნათელი მისი.“

„თაყუანისვეც ანგაჰრებისა მამონას...“

„სიტყუაჲ წმიდაჲ და ბჭეთა ზედა მამხილებელი მოვიძულენ, ხოლო მელიქნეთა ძმაცული სივერაგე ვითნე და შემასმენელთანი დავიტკბენ ზრახვანი და ცრუნი განვსცენ მსჯავრნი.“

„ცრემლნი ქურივთანი და ობოლთა ბრგუნილი ტირილი არა შევიწყალე...“

ამ ციტატათა პარალელურად არ მოვიყვან ჩვენი ეროვნული მოძრაობის კონკრეტულ ლიდერთა გამონათქვამებს თავიანთ დამსახურებათა შესახებ - დავინდობ მათ!

არადა, ჭეშმარიტად საინტერესო სურათი დაიხატებოდა!

დავით აღმაშენებელი ლაპარაკობს საკუთარ ცოდვებზე, ჩვენი პოლიტიკოსები ლაპარაკობენ თავიანთ დამსახურებებზე!

დავით აღმაშენებელი არ ლაპარაკობს თავის დამსახურებებზე, ჩვენი პოლიტიკოსები არ ლაპარაკობენ თავიანთ ცოდვებზე!

ხომ საინტერესო  სურათია?

„ცრემლნი ქურივთანი და ობოლთა ბრგუნილი ტირილი არა შევიწყალეო“, - ამაზე შემაძრწუნებელი აღსარება რაღა უნდა იყოს?

„ცრემლნი ქურივთანი და ობოლთა ბრგუნილი ტირილი“ არა მხოლოდ ჩვენს ისტორიულ წარსულში მოგვკლებია, არამედ ჩვენს დღევანდელობაშიც სამწუხარო რეალობაა, მაგრამ არა იმის გამო, რომ რომელიმე თემურ ლენგი დაგვესხა თავს, ან არაბთაგან თბილისის განთავისუფლებას შევწირეთ რჩეული ვაჟკაცები, არამედ იმის გამო, რომ ჩვენი ეროვნული მოძრაობის რიხიანი „რადიკალი“ თავკაცების შეცდომათა და დანაშაულთა გამო ერთმანეთის გასაჟლეტად აღვმართეთ ხელი!

კრემლის მიერ ინსპირირების ძალიან დამაჯერებელი არგუმენტის გამოყენებით ვერ გავიმართლებთ თავს, რადგან თუ პოლიტიკოსის პრეტენზია გაქვს, ასეთი ინსპირირების ანკესზე არ უნდა წამოეგო! ხოლო თუ წამოეგები, უნდა აღიარო მაინც, რომ ცუდი პოლიტიკოსი ხარ! უნდა მოინანიო, უნდა თქვა გალობანი სინანულისანი!

დავით აღმაშენებელი გულისშემძვრელ აღსარებას ამბობს თითქმის არარსებულ ცოდვათა გამო, ჩვენ კი, რეალურ ცოდვათა ჩამდენნი, ვდუმვართ! მეტიც, უცოდველებად, უშეცდომოებად მოგვაქვს თავი!

შეცდომები, დანაშაულობანი ბევრი რომ მოხდა ჩვენს ეროვნულ მოძრაობაში, ამას ყველა პოლიტიკოსი აღიარებს, ოღონდ ამას ლაპარაკობენ ს ხ ვ ე ბ ზ ე და არა საკუთარ თავზე. არადა, მათი იდეალი - დავით აღმაშენებელი სწორედ ს ა კ უ თ ა რ თავზე, ს ა კ უ თ ა რ ცოდვებზე ლაპარაკობს!

სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ ჩვენი ეროვნული მოძრაობის თავკაცები საკუთარ შეცდომებსაც აღიარებენ ხოლმე, მაგრამ ისეთნაირად, რომ ეს თავის ქებაზე უფრო მეტია.

მაგალითად, ხშირად მოისმენთ დაახლოებით ასეთ „თვითგვემას“: ჩემი შეცდომა და დანაშაული ისაა, რომ ვერ შევძელი ეროვნული მოძრაობა ჩემი, სწორი გზით წამეყვანაო.

უფრო შორს მიდიან ზვიადისტები („რადიკალთა“ დიდი ნაწილი). ისინი, მაგალითად, ბ-ნი ზვიადის შეცდომებზე ლაპარაკობენ, მაგრამ, მათი თქმით, ბ-ნი ზვიადის შეცდომები იმაში გამოიხატებოდა, რომ მან ერთიანად არ გაჟუჟა პოლიტიკური მოწინააღმდეგეები! მაშ! შეცდომის აღიარებაც ასეთი უნდა!..

სინანული არა მხოლოდ ღრმად სულიერი, განმწმენდელი პროცესია, არამედ იგი ობიექტურობის საფუძველიცაა, რადგან თავისთავად გულისხმობს ადამიანის ობიექტურ დამოკიდებულებას საკუთარი ცოდვა-ბრალისადმი, და, მით უფრო, სხვებისადმი. ჩვენს შემთხვევაში, ხსენებული პოლიტიკური მოვლენების განხილვისას, სწორედ ობიექტურობა გამოავლენს თეთრსაც და შავსაც, მართლაც უცოდველსა და უცდომელსაც (დარწმუნებული ვარ, ჩვენს პოლიტიკოსებში არიან ასეთნი!). ობიექტური დამოკიდებულების გარეშე ყოველგვარ აზრსა და ფასს ჰკარგავს თითოეული მათგანის მტკიცება საკუთარი უცოდველობის, უცდომელობის შესახებ.

სანამ ასეთი ობიექტურ დამოკიდებულებას ვერ ვისწავლით, საყოველთაო „უცოდველობისა“ და „უცდომელობის“ ფონზე ჭეშმარიტად სასაცილოა იმაზე ფიქრიც კი, რომ 1991-92 წლების მოვლენების ობიექტური შეფასება მოხერხდეს. ეს ხომ ნამდვილი წყლის ნაყვა იქნება, თუნდაც ამ წყალს ბრილიანტის ქვასანაყით ვნაყავდეთ ოქროს ქვიჯაში.

ამას წინათ ერთ გამოუქვეყნებელი მოთხრობა წავიკითხე. იგი 1991 წელსაა დაწერილი, ომამდე. ავტორია გელა ერაძე.

ამ ალეგორიულ მოთხრობაში, ჩემი აზრით, ყველაზე ზუსტადაა შეფასებული ხსენებული მოვლენები.

მოთხრობის მთელ შინაარსს, ცხადია, არ მოვიყვან, მხოლოდ ერთ მომენტზე გავამახვილებ ყურადღებას.

ნეტართა კუნძულზე (იგულისხმება საქართველო) პოლიტიკურად დაპირისპირებული მხარეები ორ ბანაკად გაიყვნენ. ერთმა მხარემ დაირქვა „ექსკრემენტარები“, მეორემ - „ფალოსისტები“. მათი პოლიტიკური ბრძოლა და საბრძოლო „იარაღი“ სიმბოლურად შეესაბამება რეალურ საქართველოში დაპირისპირებულთა პოლიტიკურ ბრძოლასა და ბრძოლის იარაღს: „ექსკრემენტისტები“ „ფალოსისტებს“ მთელის მონდომებით“წარმოებულ“ ექსკრემენტს (განავალს) ესვრიან, ხოლო „ფალოსისტები“ „ექსკრემენტისტებს“ ასევე მთელი მონდომებით დაწნეხილ, ლუდის ჭარბი სმისაგან გაძლიერებულად გამოყოფილ შარდის მძლავრ ნაკადს უშენენ.

რაც მთავარია, მთელი ნეტართა კუნძული „საბრძოლო მასალის“ ნარჩენებით იფარება!

ეს, რა თქმა უნდა, ძალზე გამჭვირვალე სიმბოლიკაა.

დიახ, არსებითად მართლაც ასე იყო. და ეს ყველაფერი ხდებოდა ეროვნული მოძრაობის მიერ დამოუკიდებლობისათვის, დემოკრატიისათვის აღმართული წმინდა დროშის ქვეშ!

მიუხედავად ამ შემზარავი, არაესთეტიკური სურათისა, მოთხრობაში იმდენად მაღალმხატვრულადაა აღწერილი პოლიტიკური ბრძოლის „ბატალიები“, არა მგონია, მკითხველი რამდენჯერმე არ მიუბრუნდეს ამ ნაწარმოებს.

ფაქიზი ესთეტიკური გემოვნების მკითხველს ალბათ არ მოეწონება ეს მოთხრობა. მაგრამ არა უშავს, - მას შეუძლია გვერდზე გადადოს იგი. მაგრამ, სამწუხაროდ, გვერდზე ვერ გადადებს ცხოვრებას, რომელიც უპასუხისმგებლო პოლიტიკოსთა უზნეო ბრძოლის ასპარეზი გახდა იმ ცნობილ წლებში და რომლის შედეგადაც მიღებული სულიერი თუ ფიზიკური იარები დღემდე ვერ მოგვიშუშებია.

დიახ, არც ერთი მხარე არ გამოიყურებოდა მაინცდამაინც მიმზიდველად საქართველოს იმ სამარცხვინო წლებში.

და, რაც მთავარია, საქართველო დაინგრა, დაკარგა ტერიტორიები, გაპარტახდა მატერიალურად, დაკნინდა სულიერად, ე. ი. მოხდა სწორედ ყოველივე იმის საწინააღმდეგო რამ, რისი აღსრულებაც დავით აღმაშენებლის უდიდეს დამსახურებად მიგვაჩნია.

და მაინც, ამ მოვლენების წარმმართველთა და მონაწილეთა შორის ვერავისგან მოისმენთ საკუთარ შეცდომებზე, საკუთარ დანაშაულზე ლაპარაკს, მონანიებას.

არადა, ყოველი მათგანი ამტკიცებს, რომ გულმხურვალე ქრისტიანია!

არადა, ყოველ მათგანს დიდი დავითი მიაჩნია ქართველი პოლიტიკოსის, სახელმწიფო მოღვაწის იდეალად!

დავითს კი „გალობანი სინანულისანი“ აქვს ნათქვამი - საკუთარ ცოდვებზე უმძაფრესი გოდება და უღრმესი სინანული!

თურმე ჩვენი პოლიტიკოსები უცოდველები არიან, დავით აღმაშენებელი კი - ცოდვილთა შორის „პირველი, საშუალი და დასასრული, ვითარცა უფსკრული შესაკრებელი ბილწებისა ღუართაჲ“.

როგორია?..

აქვე აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ იმდროინდელი პოლიტიკური მოვლენების კულმინაციას - სამოქალაქო ომს, ვერ მოესწრნენ ჩვენი ეროვნული მოძრაობის გამოკვეთილი ფიგურები, ზნეობრივი ბურჯები მერაბ კოსტავა და ზურაბ ჭავჭავაძე, რომლებიც კარგად გრძნობდნენ მოსალოდნელ უბედურებას (საბედნიეროდ, მათ დაფიქსირებული დარჩათ თავიანთი პოზიციები) და ყველაფერს აკეთებდნენ ამის თავიდან ასაცილებლად. ამიტომ მათი შესაძლო მონაწილეობის მოაზრება იმ სამარცხვინო მოვლენებში, ცხადია, გამორიცხული და ყოვლად დაუშვებელია.

საბედნიეროდ, იყვნენ მათსავე პოზიციაზე მდგომნიც, მაგრამ ისინი ვერ ასრულებდნენ მოვლენათა წამყვანის ფუნქციას, - ზოგს ეს არ შეეძლო, ზოგს სურვილი არ ჰქონდა, - ამიტომ მათ, ფაქტობრივად, ვერავითარი გავლენა ვერ მოახდინეს დაწყებულ პროცესებზე. ესეცაა, ნაკლებად აქტიური ადამიანი ნაკლებ შეცდომებს უშვებს, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ეს მათ ვერ ამართლებს.

სამართლიანობა მოითხოვს, ითქვას ისიც, რომ ჩვენი ეროვნული მოძრაობის ტრაგიკულ განვითარებაში უდიდესი როლი ითამაშა წამყვანი ეროვნული ძალების პოლიტიკურმა გამოუცდელობამ, რომელიც არა მარტო შეცდომების მიზეზი გახდა, არამედ დანაშაულობებისაც, რადგან შეცდომების შედეგად წარმოშობილმა განუკითხაობამ დანაშაულებანიც გაამრავლა. ასე რომ, ჩვენი პოლიტიკოსების მიმართ მეტისმეტი სიმკაცრე არაა მთლად გამართლებული. მაგრამ შეცდომათა აღიარებას, სინანულის განცდას, უფლის მიმართ გულწრფელ აღსარებას რაღა უდგას წინ? ესეც ხომ პოლიტიკური გამოუცდელობის ბრალი არ არის! მადლობა ღმერთს, ქრისტიანობის თითქმის ორიათასწლიანიტრადიცია და გამოცდილება გვაქვს.

სინანული განწმენდის, შეცდომათა და დანაშაულთა გამოსწორების საწინდარია.

მაშ, მოდით, მივბაძოთ ჩვენს სათაყვანებელ დავით აღმაშენებელს და ჩვენცა ვთქვათ გალობანი სინანულისანი! დავით აღმაშენებელივით ბრწინვალედ ვერ ვიტყვით, მაგრამ ვთქვათ ისე, როგორც შეგვიძლია, ოღონდ ვთქვათ გულწრფელად, მით უფრო, რომ ჩვენ, ცოდვებით დახუნძლულებს, ნამდვილად ბევრი რამ გვაქვს სასინანულო.

ვთქვათ გალობანი სინანულისანი!

1999

                     რატომ არ აღვნიშნავთ „ვეფხისტყაოსნის“

                                           800 წლისთავს?

წელს (2012) შესრულდა ვახტანგ მეექვსის მიერ „ვეფხიტყაოსნის“ პირველი ბეჭდური გამოცემის 300 წლისთავი. ამ ღირსშესანიშნავ თარიღს წელს საქართველოსთან ერთად იუნესკოც აღნიშნავს, რაც ძალიან სასიამოვნო და სასიხარულოა.

მაგრამ „ვეფხისტყაოსანთან“ დაკავშირებით მინდა გავიხსენო ერთი ძალიან არასასიამოვნო ფაქტი: შევარდნაძის ხელისუფლების დადგენილებით  „ვეფხისტყაოსნის“ შექმნის 800 წლისთავი უნდა აღნიშნულიყო 2000 წელს. მიუხედავად ამ დადგენილებისა, იუბილე არ აღინიშნა.

ამ საკითხზე გაზეთ „დილის გაზეთში“ (3.09. 2001) გამოქვეყნდა ჩემი წერილი - „ვის და რატომ დაავიწყდა „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავის აღნიშვნა“.

იმედი არა მაქვს, რომ ვინმე გამოიდებს თავს იმ გაზეთის მოსაძებნად. ამიტომ, დიდი ბოდიშის მოხდით, მოკლედ გადმოგცემთ იმ წერილის შინაარსს.

როგორც ყველასათვის ცნობილია, „ვეფხისტყაოსნის“ პირველი იუბილე - 750 წლისთავი 1937 წელს ჩატარდა, ხოლო შოთა რუსთველის დაბადებიდან 800 წლისთავი - 1966 წელს. (ორივე თარიღი, რა თქმა უნდა, მიახლოებითი იყო).

განსაკუთრებით დიდი გამოხმაურება გამოიწვია 1966 წლის იუბილემ მთელ მსოფლიოში.

ორივე ეს იუბილე კომუნისტურ პერიოდში ჩატარდა, რა თქმა უნდა, იდეოლოგიური მარწუხების პირობებში.

მოსალოდნელი იყო, ამდენი ხნის ნანატრი დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ „ვეფხისტყაოსნის“ მორიგი იუბილე გაცილებით ფართოდ, გაცილებით საზეიმოდ ჩატარდებოდა და „ვეფხისტყაოსანი“ კიდევ უფრო დიდ აღიარებას მოიპოვებდა მსოფლიოში.

1996 წლის 19-26 აპრილის გაზეთ „ლიტერატურულ საქართველოში“ გამოვაქვეყნე წერილი - „ვეფხისტყაოსნის 800 წლისთავისათვის“. ამ წერილში აღვნიშნავდი, რომ რამდენადაც რუსთველოლოგიურ მეცნიერებაში საყოველთაოდ გაზიარებული აზრით „ვეფხისტყაოსანი“ შექმნილია X11-X111 საუკუნეთა მიჯნაზე, ამდენად სწორედ XX-XX1 საუკუნეთა მიჯნაზე მოდიოდა პოემის შექმნის 800 წლისთავი. წინადადება წამოვაყენე, გამოცხადებულიყო „ვეფხისტყაოსნის“ ათწლეული იუბილის უკეთ მოსამზადებლად (1996-2005 წწ), ხოლო დამაგვირგვინებელი საიუბილეო ზეიმი გამართულიყო 2005 წელს.

ეს წინადადება ძირითადად გაზიარებულ იქნა და იმავე წელს გამოვიდა საქართველოს იმდროინდელი პრეზიდენტის განკარგულება „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავის აღნიშვნის შესახებ, ოღონდ 2000 წელს.

პრეზიდენტის ამ გადაწყვეტილებას, ცხადია, რაღაც რეაგირება უნდა მოჰყოლოდა, ან პოზიტიური, ან ნეგატიური...

უკეთეს შემთხვევაში, უნდა დაწყებულიყო ეტაპობრივი მზადება იუბილისათვის, თუნდაც წინა ორი იუბილის გამოცდილების გათვალისწინებით. საიუბილეო კომისიას, ბუნებრივია, უნდა განესაზღვრა, თუ რისი გაკეთება იყო აუცილებელი იუბილის მოსამზადებლად და ჩასატარებლად.

ალბათ უპრიანი იქნებოდა, საიუბილეოდ დაბეჭდილიყო „ვეფხისტყაოსნის“ აკადემიური ტექსტის დამდგენი კომისიის მომზადებული მრავალწლიანი მუშაობის მასალები, სხვა საიუბილეო გამოცემები;

საიუბილეო ღონისძიებებისათვის უნდა გამონახულიყო სახსრები ბიუჯეტიდან, მოზიდულიყო საერთაშორისო ფონდებიდან;

იუბილის აღნიშვნის საკითხი უნდა დასმულიყო იუნესკოში...

მაგრამ, სამწუხაროდ, არაფერი გაკეთებულა, არანაირი სამზადისი არ ჩატარებულა! იუბილის ჩატარება თუნდაც ძალზე ფორმალურად და ძალზე მცირე მასშტაბითაც კი არავის გახსენებია! გრანდიოზულ აღნიშვნას ვინ დაეძებს, სიტყვაც არავის დაუძრავს იუბილის შესახებ, თუნდაც მომავალში, თუნდაც უკეთეს დროს გადატანის თვალსაზრისით!..

რა უნდა ითქვას ამ, რბილად რომ ვთქვათ, საკვირველი მოვლენის შესახებ?

თუ „ვეფხისტყაოსნის“ იუბილის ჩატარება საჭიროდ არ მიგვაჩნდა (ზოგიერთი იტყვის - რა გვეიუბილება და გვეზეიმებაო!), მაშინ საერთოდ უარი უნდა გვეთქვა სხვა, ყოველგვარ იუბილეზეც. არადა, იმ დროიდან, როდესაც ამ იუბილის ჩატარების დადგენილება გამოიცა, უამრავი იუბილე ჩატარდა - ბევრი ღირსეული მოღვაწისაც და ბევრი მნიშვნელოვანი მოვლენისაც. არ ჩატარდა მხოლოდ „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავის იუბილე!

თუ არასწორად მიგვაჩნდა ამ იუბილის 2000 წელს აღნიშვნა, მაშინ ამაზეც უნდა თქმულიყო და უფრო შესაფერისი თარიღი შერჩეულიყო.

არც ეს მოხდა.

ცხადია, ყველას დააინტერესებს, ვის არ გაახსენდა „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავის აღნიშვნა.

საქართველოს იმდროინდელი პირველი პირით დავიწყოთ.

შევარდნაძეს არ გაახსენდა საკუთარი განკარგულების შესრულება!

მას უნდა დაებარებინა შესაბამისი დაწესებულებების ხელმძღვანელები, მუშტების ბრახუნით გაეხსენებინა მათთვის მოახლოებული იუბილე და ებრძანებინა საიუბილეო ღონისძიებების დროულად დაგეგმვა და განხორციელება; უნდა დაებარებინა ჟურნალ-გაზეთების რედაქტორები და მუშტების ბრახუნით ებრძანებინა მათთვის რუსთველოლოგიური წერილების გამოქვეყნება რუბრიკით: „ვეფხისტყაოსნის 800 წლისთავისათვის“. აბა, თავისით ამას ვინ მიხვდებოდა! ის კი არა და, შეიძლებოდა თავადაც ქე დაეწერა ორი-სამი რუსთველოლოგიური წერილი, მაგალითად, ასეთი: „ხატაეთისა და ინდოეთის ურთიერთობისათვის“, ან „როსტევანისა და ფარსადანის საკადრო პოლიტიკა“, ანდა „გაეროს ჩანასახი ვეფხისტყაოსანში“.

არაფერი ეს არ გააკეთა!..

დიახაც დამნაშავეა, მაგრამ იმას ხომ საქართველო არ უყვარს, და, ამდენად, არც შოთა რუსთველი! ამიტომ მისთვის არც უნდა გვეყურებინა!

იმას არ უყვარს, მაგრამ ჩვენ ხომ გვიყვარს! სად ვიყავით ჩვენ?

ახლა ვნახოთ, ჩვენმა მწერლობამ როგორ აღნიშნა „ვეფხისტყაოსნის“ დაგეგმილი იუბილე.

სრული დუმილით!

თითქოს 800-წლოვანი „ვეფხისტყაოსნის“ კი არა, 30-იანი წლების რომელიმე ბოლშევიკი „პოეტის“ იუბილე ყოფილიყო!

მწერლობას, რა თქმა უნდა, არც სხვები ჩამორჩნენ.

„ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავის დაგეგმილი იუბილის აღნიშვნა დაავიწყდათ:

- ქართული ლიტერატურის ისტორიის ინსტიტუტს!

- „ვეფხისტყაოსნის“ აკადემიური ტექსტის დამდგენ კომისიას!

- ჩვენს პირველ უნივერსიტეტს!

- ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტს!

- ფილოსოფიის ინსტიტუტს!

- რუსთაველის საზოგადოებას!

- კულტურის სამინისტროს!

- განათლების სამინისტროს!

- შემოქმედებით ორგანიზაციებს!

-  „მნათობს“, „ცისკარს“, სხვა ლიტერატურულ ჟურნალ-გაზეთებს!

- რადიოებს, ტელევიზიებს!

- გამომცემლობებს!

- პარლამენტს!..

უჰ, პარლამენტზე გამახსენდა!

წლების განმავლობაში იქ ერთი ვაი-უშველებელი იყო ატეხილი პასპორტებში ეროვნების ჩაწერა-არჩაწერის შესახებ - ქართველობას გვაკარგვინებენო!

არადა, თუ დღეს „ვეფხისტყაოსნის“ იუბილეს დავივიწყებთ, ხვალ შესაძლოა, თავად „ვეფხისტყაოსანი“ დავივიწყოთ, ჩვენი კულტურა, ტრადიციები დავივიწყოთ... და მაშინ, შესაძლოა, ძალიან მსხვილი შრიფტითაც გვეწეროს პასპორტებში ეროვნება „ქართველი“, მაგრამ სულიერად აღარ ვიქნებით ქართველები!

ზემოთ არასრულად ჩამოვთვალეთ, ვის არ გაახსენდა „ვეფხისტყაოსნის“ იუბილის აღნიშვნა. დამეთანხმებით, მეტად სამწუხარო სურათი მივიღეთ.

შედარებისათვის მინდა გავიხსენო 1966 წელს ჩატარებული იუბილის ერთი დეტალი, საიდანაც ნათლად ჩანს, რომ მაშინ ეს იუბილე იმათაც კი არ დავიწყნიათ, რომელთაც ყველაზე ნაკლებად, ან სულაც არ ევალებოდათ დიდი პოეტის იუბილის აღნიშვნა.

მაგალითად ჟურნალი „მეცნიერება და ტექნიკა“, რომელიც ტექნიკური მიმართულებისა იყო, ჩვეულებრივ სულ ტრაქტორებზე, ჩარხებზე და მისთანებზე წერდა. შოთა რუსთველის საიუბილეო ნომერში კი ის ტრაქტორები და ჩარხები გვერდზე მოიტოვა და, აი, ასეთი წერილები დაბეჭდა:

გ. ჯიბლაძე - ადამიანისა და სიკეთის ცნებები „ვეფხისტყაოსანში“;

ვ. ბერიძე - რუსთაველის ეპოქის ხელოვნების ძეგლები;

ი. სურგულაძე - რუსთაველის პოლიტიკური შეხედულებანი;

ბ. გორდეზიანი - „ვეფხისტყაოსნის“ დასურათებანი... და ა.შ.

აი, ასეთი წერილები გამოაქვეყნა მაშინ ტექნიკური მიმართულების ჟურნალმა! აღარას ვამბობ იმდროინდელ ლიტერატურულ, ისტორიულ, ფილოსოფიურ ჟურნალ-გაზეთებზე, ყოველდღიურ პრესაზე, რომლებიც ლამის წალეკა რუსთველისადმი მიძღვნილმა წერილებმა.

და ეს ხდებოდა გავარვარებული საბჭოთა იმპერიალისტური რეჟიმის პირობებში!

დღეს კი დამოუკიდებელ საქართველოში ვცხოვრობთ! და დამოუკიდებელი საქართველოს არც ერთ ჟურნალ-გაზეთს, თვით ლიტერატურულებსაც კი, არ გაახსენდათ პოემის საიუბილეო თარიღთან დაკავშირებული წერილების დაბეჭდვა!

ერთი უკიდურესობიდან მეორეში გადავვარდით...

კიდევ ერთ ნიშანდობლივ დეტალზე მინდა შევაჩერო მკითხველის ყურადღება.

გაზეთ „ჩვენი მწერლობის“ 2001 წლის 1 ივნისის ნომერში გამოქვეყნდა ბ-ნ გურამ ალექსანდრიას შენიშვნა საქართველოს მწერალთა კავშირის მიერ რუსი პოეტის ათანას ფეტის დაბადების 180 წლისთავის აღნიშვნის შესახებ. ბატონი გურამი გაკვირვებას გამოთქვამს, თუ რატომ გამოიდო თავი საქართველოს მწერალთა კავშირმა რუსი პოეტის არც თუ ისე მრგვალი თარიღის აღსანიშნავად, როდესაც იმავე წელს არ აღუნიშნავს ქართველი პოეტის, ბესიკის მართლაც მრგვალი თარიღი - დაბადების 250 წლითავი, აგრეთვე იოსებ დავითაშვილის დაბადების 150 წლისთავი. სავსებით ვეთანხმებით ბატონ გურამს, მაგრამ, სამწუხაროდ, მასაც გამორჩენია მხედველობიდან, რომ პრეზიდენტის დადგენილებით იმავე წელს უნდა აღნიშნულიყო „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავი. ეს ფაქტიც მოწმობს, თუ რა სამარისებური დუმილი იყო გამეფებული ამ იუბილის ირგვლივ.

და კიდევ ერთი ნიშანდობლივი ფაქტი: 2004 წლის 21 ივლისს ქართველმა მწერლებმა ფოთში მოაწყვეს ჰემინგუეის 105 წლისთავისადმი მიძღვნილი  „ლიტერატურული თევზაობა“ და ლიტერატურული კითხვა. ძალიან კარგია, რომ გვახსოვს ჰემინგუეის 105 წლისთავი, მაგრამ ძალიან ცუდია, რომ არ გვახსოვს „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავი!

და, აი, ჩემს მთავარ სათქმელს მივადექი.

„ვეფხისტყაოსნის“ იუბილის ფართო, მსოფლიო მასშტაბით აღნიშვნა იქნებ ყველაზე მეტად დღევანდელ დუხჭირ ვითარებაში იყო საჭირო, ჩვენი მინავლებული ეროვნული ღირსების, სიამაყის, სიმხნევის გასაძლიერებლად, ასაღორძინებლად. დღეს ხშირად გაისმის მოთქმა დასავლური ღირებულებების აგრესიული შემოჭრის, თავსმოხვევის, წამლეკავი გავლენის შესახებ. ნეტამც მართლა ასე იყოს და დასავლეთი მართლაც ძალდატანებით ცდილობდეს ჩვენი ეროვნულობის ხელყოფას! მაშინ იქნებ რაღაც უკურეაქცია აღძრულიყო ჩვენში, როგორც ეს კომუნისტების დროს ხდებოდა. არა, დასავლური ღირებულებები ჩვენში ძალდაუტანებლად შემოდის, თავსმოხვევის, მტრული მიზნების გარეშე, რადგან ჩვენ თავად ვივიწყებთ საკუთარ ეროვნულ ღირებულებებს და ამით ჩვენ თავად ვუთავისუფლებთ მათ ადგილს. „ვეფხისტყაოსნის“ 800-წლოვანი იუბილის დავიწყება ამ სამწუხარო ტენდენციის გამოვლინებაა.

და კიდევ ერთიც:

თუ გავითვალისწინებთ წინა ორი იუბილის შედეგებს, შეიძლება დარწმუნებით ითქვას, მორიგი იუბილის ჩატარება ასე სამარცხვინოდ რომ არ დაგვვიწყებოდა და იგი რიგიანად, მასშტაბურად ჩაგვეტარებინა, შოთა რუსთველის სახელს კიდევ ერთხელ მძლავრად შევახსენებდით მთელ მსოფლიოს და იერუსალიმის ჯვრის მონასტერში მისი ფრესკის ხელყოფის ამბავიც უფრო მეტსა და მძაფრ პროტესტს გამოიწვევდა. მეტიც, შესაძლოა, ვეღარც კი გაებედათ ვანდალებს ფრესკისათვის ხელის ხლება. არაა გამორიცხული, რეალური, ქმედითი მხარდაჭერაც აღმოგვჩენოდა საქართველოსთვის იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის დაბრუნების თვალსაზრისითაც, თუნდაც მხოლოდ იმის გათვალისწინებით, რომ მონასტრის დღევანდელი ვაი-პატრონები - ჩვენი ბერძენი მართლმადიდებელი ძმები - აშკარა დანაშაულს ჩადიან მსოფლიოს კულტურული მემკვიდრეობის წინაშე და ქართველების მონასტრიდან ყოველგვარი ქართული კვალის წაშლას ცდილობენ.

ერთი სიტყვით, სადაო არ უნდა იყოს, რომ უკიდურესად გაჯერებული კულტურული „ბაზრის“, კულტურათა მძლავრი კონკურენციის პირობებში „ვეფხისტყაოსნის“ იუბილის ჩატარება იუნესკოს ეგიდით უეჭველად დადებითი შედეგების მომტანი იქნებოდა დამოუკიდებელი საქართველოსათვის. ჩვენი დიდი კულტურა და განსაკუთრებით „ვეფხისტყაოსანი“ ასეთი იმედის საფუძველს ნამდვილად იძლევა.

2004, 2012

ყოჩაღ, ყოჩაღ, დამოუკიდებელი საქართველოს პარლამენტო!  

               (რატომ იგდებს აბუჩად ჩვენი პარლამენტი საქართველოს  

  დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლ ყოფილ საბჭოთა პოლიტპატიმრებს?)

დღეს რომ მერაბ კოსტავა ცოცხალი ყოფილიყო, იგი, როგორც საბჭოთა რეჟიმის მიერ რეპრესირებული ყოფილი პოლიტპატიმარი, მიიღებდა იმაზე გაცილებით ნაკლებ პენსიას, ვიდრე ჩვეულებრივი პენსიონერები იღებენ.

მეტიც, - დღეს მერაბ კოსტავას ჯალათები - საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების ყოფილი მუშაკები - ღებულობენ რამდენჯერმე მეტ პენსიასაც და შეღავათებსაც.

ასეა გადაწყვეტილი დამოუკიდებელი საქართველოს პარლამენტის მიერ!

ცხადია, მერაბ კოსტავა იმიტომ ვახსენე, რომ პარადოქსი გამემძაფრებინა, - იგი ხომ ყველაზე ცნობილი, ყველაზე აღიარებული ქართველი დისიდენტი იყო, სიკვდილის შემდეგ ეროვნულ გმირად რომ შერაცხეს.

მაგრამ, მოდით, ემოციები გვერდზე გადავდოთ და ცივი გონებით განვსაჯოთ, თუ რა ხდება ამ თვალსაზრისით საბჭოთა რეჟიმის მიერ რეპრესირებულებთან დაკავშირებით.

თავის დროზე მომატებული ოდენობის პენსიები და შეღავათები დაუდგინდათ რამდენიმე კატეგორიის პირებს: ომისა და სამხედრო ძალების ვეტერანებს, შინაგან საქმეთა და სახელმწიფო უშიშროების ორგანოების ყოფილ მუშაკებს, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლებს და მათი ოჯახის წევრებს, საბჭოთა რეჟიმის მიერ რეპრესირებულებს და მათი ოჯახის წევრებს.

მსჯელობის გამარტივებისათვის, ჩამოთვლილი კატეგორიის ადამიანები დავყოთ ორ ჯგუფად. პირველ ჯგუფში გავაერთიანოთ საბჭოთა რეჟიმის მიერ რეპრესირებულები, მათ შორის, დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლი ყოფილი პოლიტპატიმრები, ხოლო მეორე ჯგუფში - ყველა დანარჩენი, მათ შორის სახელმწიფო უშიშროების ყოფილი მუშაკები.

საქართველოს პარლამენტს ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა კატეგორიისათვის დაწესებული ჰქონდა გარკვეული პენსიები და შეღავათები, მაგრამ 1999 წლის 24 დეკემბრის გადაწყვეტილებით, პარლამენტმა ეს შეღავათები მნიშვნელოვნად შეამცირა.

მეორე ჯგუფელებმა (მათ შორის სახელმწიფო უშიშროების ყოფილმა მუშაკებმა) პარლამენტის ეს გადაწყვეტილება გაასაჩივრეს საკონსტიტუციო სასამართლოში, რომელმაც 2002 წლის 18 აპრილს დააკმაყოფილა მათი სარჩელი და პარლამენტს დაავალა, აღედგინა მათთვის შეღავათები. პარლამენტმა საკმაოდ დროულად (7 თვის შემდეგ) შეასრულა ეს დავალება და მეორე ჯგუფელებს (მათ შორის სახელმწიფო უშიშროების ყოფილ მუშაკებს) აღუდგინა შეღავათები, თანაც საკმაოდ დიდი გადაჭარბებითაც კი. 

აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ გადაწყვეტილების გათვალისწინებით, პარლამენტს შეეძლო და მორალურადაც ვალდებულიც იყო, შეღავათები აღედგინა არა მხოლოდ იმ ჯგუფისათვის, რომელმაც სარჩელი შეიტანა, არამედ ყველასათვის, რომელთაც მანამდე ერთად შეუმცირა შეღავათები. ეს იურიდიულადაც სწორი იქნებოდა და, ცხადია, მორალურადაც.

მაგრამ პარლამენტმა ეს არ გააკეთა. მან ფორმალურად აღასრულა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, მაგრამ მორალი დაივიწყა...

ამის შემდეგ პირველი ჯგუფიც იძულებული გახდა, მეორე ჯგუფის მსგავსად შეეტანა სარჩელი საკონსტიტუციო სასამართლოში. საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე დააკმაყოფილა მათი სარჩელიც (2003 წლის 31 ოქტომბერს) და პარლამენტს დაავალა, პირველი ჯგუფისთვისაც (მათ შორის, დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლ ყოფილი პოლიტპატიმრებისთვისაც) აღედგინა შეღავათები მეორე ჯგუფელების (მათ შორის, სახელმწიფო უშიშროების ყოფილი მუშაკების) მსგავსად.

გასაოცარია, მაგრამ ფაქტია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ მეორე გადაწყვეტილების მიღებიდან თითქმის ორი წელი გავიდა, მაგრამ პარლამენტს იგი ჯერ კიდევ არ შეუსრულებია.

არადა, ამ მეორე შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს შეწუხება სულაც არ იყო საჭირო, რადგან, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, პარლამენტს სრულიად თავისუფლად შეეძლოსაკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი გადაწყვეტილება გაევრცელებინა პირველ ჯგუფზეც.

გამოდის, რომ რუსული იმპერიული ბრჭყალებისაგან თავდახსნილი დამოუკიდებელი საქართველოს პარლამენტი წითელ კოჭებს უგორებს წითელი იმპერიის ყველაზე თავგამოდებულ მსახურებს - სახელმწიფო უშიშროების ყოფილ მუშაკებს (მეორე ჯგუფის სხვა წარმომადგენლებს ნებისმიერი შეღავათი ღმერთმა შეარგოთ!), ხოლო იმპერიული სახელმწიფო უშიშროების მუშაკთა მიერ რეპრესირებულებს, - მათ შორის საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის თავგანწირულად მებრძოლ ყოფილ საბჭოთა პოლიტპატიმრებს, - აბუჩად იგდებს.

ერთი სიტყვით, ფაქტია, რომ ერთის მხრივ, ქართველ დისიდენტებს, ხოლო მეორეს მხრივ, მათ ჯალათებს, თავიანთი საქმიანობა დაუფასდათ ასე:

ხალხის მხრიდან - დისიდენტებს პატივისცემა და სიყვარული ერგოთ, ხოლო მათ ჯალათებს - სიძულვილი და რისხვა!

საქართველოს პარლამენტის მხრიდან - დისიდენტებს უპატივცემლობა და აბუჩად აგდება, ხოლო მათ ჯალათებს - პატივისცემა და ყოველგვარი შეღავათი!

ყოჩაღ, ყოჩაღ, დამოუკიდებელი საქართველოს პარლამენტო!

ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ საქართველოს პარლამენტი შეგნებულად არ იქცევა ასე. ქვეყნის წინაშე უამრავი პრობლემა დგას, ყოველიამ პრობლემის უკან ადამიანები დგანან. ყველას მიაჩნია, რომ პირველ რიგში მისი პრობლემაა გადასაწყვეტი. ეს ჩვენი ცხოვრების რეალობაა.

დიახ, უამრავი სასიცოცხლო მნიშვნელობის მოუგვარებელი პრობლემების წიაღშია ჩაკარგული ის პრობლემაც, რომელზეც ზემოთ გავამახვილეთ ყურადღება. მაგრამ ეს ხომ არამხოლოდ იურიდიული (საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყეტილების აღსრულება), არამედ ზნეობრივი მოვალეობის აღსრულების საკითხია იმ მცირე რაოდენობის ადამიანების წინაშე, რომლებიც საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის უკიდურესი თავგანწირვის ფასად იბრძოდნენ ჯოჯოხეთური საბჭოთა რეჟიმის პირობებში.

აქვე საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს, რომ საბჭოთა რეჟიმის მიერ რეპრესირებულ ქართველ დისიდენტ პატრიოტებს პრივილეგიებისა და შეღავათებისათვის არასოდეს უბრძოლიათ. (მათი ბრძოლის შედეგებით სწორედ სხვები სარგებლობენ!). მათთვის მთავარია არა საკუთარი, არამედ ქვეყნის კეთილდღეობა და დამოუკიდებლობა. მათ თავიანთი ცხოვრებით ნათლად დაადასტურეს ეს. დიახ, აქ პენსიები და შეღავათები არაა მთავარი. მთავარია ჩვენი ხელისუფლების, ჩვენი პარლამენტის დ ა მ ო კ ი დ ე ბ უ ლ ე ბ ა მათ მიმართ, რაც, სამწუხაროდ, ზნეობის ჩარჩოებში არ ჯდება და რაც გულგრილობაში, უმადურებასა და უპასუხისმგებლობაში გამოიხატება. (რად ღირს თუნდაც საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შეუსრულებლობა მხოლოდ მათ მიმართ!..). პარლამენტის ეს მორალური სახე კი, სამწუხაროდ, ვინ იცის, რამდენ სხვა მნიშვნელოვან პრობლემასთან მიმართებაშიც ნეგატიურად იჩენს თავს!

ზოგიერთჲ პარლამენტარის „მტკიცებით“, რეპრესირებულები და მათი ოჯახის წევრები ისე ბევრნი არიან, რომ მათ მიმართ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შესრულება მძიმე ტვირთად დააწვება ბიუჯეტსო.

რატომღაც ბიუჯეტის ეს ტვირთი ჩვენს „ბიუჯეტის გულშემატკივარ“ პარლამენტარებს უშიშროების ყოფილი მუშაკების შემთხვევაში არ ანაღვლებთ! მხოლოდ რეპრესირებულების შემთხვევაში ეთანღრებათ გული!

ზემოთ, პირველ და მეორე ჯგუფებზე მსჯელობისას რეპრესირებულების ჯგუფიდან გამოვყავი ყოფილი პოლიტპატიმრები, ხოლო მეორე ჯგუფიდან - უშიშროების ყოფილი მუშაკები, რათა ის საოცარი პარადოქსი მეჩვენებინა, რაც გამოიხატება პარლამენტის დამოკიდებულაში მათ მიმართ.

ალბათ ძალიან სამართლიანი და მიზანშეწონილი იქნებოდა, რომ პარლამენტსაც ორივე ჯგუფიდან ცალ-ცალკე გამოეყო ყოფილი პოლიტპატიმრები და უშიშროების ყოფილი მუშაკები და მათთვის ყველა დანარჩენისაგან განსხვავებული პენსიები და შეღავათები დაეწესებინა, კერძოდ, ყოფილ პოლიტპატიმრებს სიმბოლურად თუნდაც ერთი ლარით მეტი პენსია ჰქონოდათ მათ დამსჯელ უშიშროების ყოფილ მუშაკებზე!

პარლამენტი, ალბათ, ამ ბრალდებებზე თავს გაიმართლებს. რატომაც არა! პარლამენტში ხომ უამრავი იურისტია. იურისტებს კი, მოქნილი ენის წყალობით, შეუძლიათ მშვენივრად დაასაბუთონ, რომ თეთრი თეთრია, შავი კი შავი, მაგრამ, სამწუხაროდ, ასეთივე წარმარტებით შეუძლიათ დაასაბუთონ, რომ თეთრი შავია, შავი კი თეთრი!..

მაგრამ ფაქტი ფაქტად რჩება:

დღეს რომ საქართველოს ეროვნული გმირი მერაბ კოსტავა ცოცხალი ყოფილიყო, იგი, როგორც ყოფილი საბჭოთა პოლიტპატიმარი, მიიღებდა ჩველებრივი, რიგითი ადამიანების პენსიაზე ნაკლებს, მაშინ როდესაც მისი ჯალათები - საბჭოთა უშიშროების ყოფილი მუშაკები - რამდენჯერმე მეტ პენსიას ღებულობენ...

ყოჩაღ, ყოჩაღ, დამოუკიდებელი საქართველოს პარლამენტო!

2005

მ ი ნ ა წ ე რ ი: ეს წერილი ნაციონალების ხელისუფლებაში ყოფნის დროსაა დაწერილი. ქართული ოცნება უკვე მეექვსე წელია ხელისუფლებაშია, მაგრამ ამ საკითხს ძვრა არა აქვს - არც იურიდიულად და არც მორალურად! საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება აღსრულებას 2002 წლიდან ამაოდ ელის!..

 2017

           ქართული პოლიტიკა ასიმილაციის საკითხში

ტერიტორიული მთლიანობა დღეს საქართველოში უპირველესი პრობლემაა.

ამიტომ ყველა საკითხი, რომელიც ამ პრობლემას უკავშირდება, გულდასმით და დაკვირვებით განხილვის ღირსია.

ერთი ასეთი საკითხია ასიმილაცია.

საინტერესოა დავუკვირდეთ, ასიმილაციის მიმართ როგორი პოლიტიკა აქვს ჩვენს მეზობელ ქვეყნებს და როგორი გვაქვს ჩვენ, ქართველებს.

ჯერ სხვების პოლიტიკა გავიხსენოთ, რომლისგანაც რადიკალურად განსხვავებულია ჩვენი, ქართული პოლიტიკა.

დავიწყოთ აფხაზებით (ეს ეთნიკური ტერმინი აქ გამოყენებულია დღევანდელი, და არა ისტორიული გაგებით).

დღეს აფხაზური მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი ქართული წარმოშობისაა. ესენია საქართველოს ნებისმიერი კუთხის წარმომადგენლები, რომელთაც სხვადასხვა მიზეზის გამო აქ მოუწიათ ცხოვრებამ.

ამ ქართველთა გააფხაზებას, ანუ აფხაზებად ასიმილირებას, ხელი შეუწყო გარკვეულმა პრივილეგიებმაც, რომელთაც აფხაზების მიმართ აწესებდა ხელისუფლება. მაგრამ, რაც განსაკუთრებით საყურადღებოა, გააფხაზების ამ პროცესს მიესალმებოდნენ და ხელს უწყობდნენ თვით ეთნიკური აფხაზები, რადგან ამით თავიანთ დემოგრაფიულ ხვედრით წილს იმაღლებდნენ რეგიონში.

ახლა სომხური პოლიტიკა გავიხსენოთ.

რუსული ცარისტული რეჟიმის ანტიქართული პოლიტიკის წყალობით ქართული სამღვდელოებისაგან დაცლილ ბევრ ქართულ რეგიონში სომეხი გრიგორიანელი მღვდლები ქართველ ბავშვებს არა მარტო გრიგორიანელებად ნათლავდნენ, არამედ, რაც განსაკუთრებით აღსანიშნავია, სომხურ გვარ-სახელს აძლევდნენ, რაშიც აშკარად ჩანს მათი მისწრაფება - ამ გზით ქართული მოსახლეობა სომხურ მოსახლეობად შერაცხულიყო და სომხური ხვედრითი წილი გაზრდილიყო რეგიონში. ასე გაასომხეს მათ უამრავი ქართველი. (საბედნიეროდ, ჩვენი ეროვნული მოღვაწეების ძალისხმევით, ისტორიულ საბუთებზე დაყრდნობით 1980-იანი წლებიდან მოყოლებული 200 ათასამდე ასეთმა „სომეხმა“ დაიბრუნა ქართული გვარები, გარკვეული წრეების წინააღმდეგობის მიუხედავად).

ასეთივე ასიმილატორულ პოლიტიკას ეწევა აზერბაიჯანიც..

აზერბაიჯანელებმა საინგილოს ქართული მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილი გაააზერბაიჯანელა. ამ ნაწილს არა მხოლოდ რელიგია შეუცვალეს, არამედ, რაც განსაკუთრებით საგულისხმოა, გვარ-სახელებიც. აქაც აშკარაა მიზანი.

ახლა რუსული პოლიტიკის შესახებ.

რუს იმპერიალისტებს ქართველებისათვის სარწმუნოების შეცვლა არ დასჭირვებიათ, მაგრამ ქართველებს აიძულებდნენ რუსული ცხოვრების წესით ეცხოვრათ, რუსულ ენაზე ელაპარაკათ, რუსულ ყაიდაზე გადაეკეთებინათ გვარები. ასე მივიღეთ, მაგალითად, ერისტოვი, ჭავჭავაძევი და ა.შ. ისინი სრულიად გამიზნულად ახორციელებდნენ რუსიფიკაციის პროცესს თვით ბოლო ხანებამდე. (ასევეა ჩრდილოეთ კავკასიაშიც).

როგორც აშკარად ჩანს, სახეზე გვაქვს ჩვენი მეზობლების სრულიად გამიზნული, კარგად გაცნობიერებული და დაგეგმილი ეროვნული პოლიტიკა: დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობის განმტკიცება სხვა ერების (კერძოდ, ჩვენი ერის) ასიმილირების ხარჯზე.

ახლა ვნახოთ. როგორ პოლიტიკას ვატარებთ ჩვენ ამ თვალსაზრისით.

სრულიად საწინააღმდეგოს!

ჩვენ არათუ იმას ვცდილობთ, ქართველობა ძალდატანებით მივაღებინოთ ჩვენს ტერიტორიაზე მცხოვრებ არაქართველებს (როგორც ამას ჩვენს მიმართ აკეთებენ), არამედ იმათაც კი სასტიკად ვეწინააღმდეგებით, რომელთაც თავისი ნებით გაუჩნდებათ ამის სურვილი. მეტიც, - რაც მართლაც რომ გასაოცარია, - ქართველობის დაბრუნებაში ვეწინააღმდეგებით წარმოშობით ქართველებსაც კი! სხვათა მიერ ძალადობრივად ასიმილირებულ ქართველებს!

ამასთან, თითქოს ძალიან ბევრნი ვიყოთ ქართველები, ქართველის სახელსაც კი ვართმევთ სხვა სარწმუნოების ქართველებს: გრიგორიანელ ქართველს „სომეხს“ ვეძახით, კათოლიკე ქართველს - „ფრანგს“, მუსულმან ქართველს - „თათარს“, „თურქს“ და ა. შ., და ამით ქართველების რაოდენობას ხელოვნურად ვამცირებთ, თუნდაც მხოლოდ პირობითად, საზოგადოების თვალში.

აი, ასეთია ჩვენი პოლიტიკა! ძალიან მცდარი პოლიტიკა!

არადა, ჩვენი დემოგრაფიული, პოლიტიკური, ტერიტორიული პრობლემების გათვალისწინებით, სწორედ ჩვენ გვმართებდა იმ პოლიტიკის გატარება, რომელსაც ჩვენი მეზობელი ქვეყნები (ჩვენში კი აფხაზები) ჩვენს მიმართ მიმართავენ. (ბუნებრივი მატებითაც თითქმის ყველას ჩამოვრჩებით).

ახლა ზნეობის თვალსაზრისით შევხედოთ ამ მოვლენას. იქნებ ზნეობრივი გამართლება მაინც აქვს ჩვენს პოლიტიკას!

ეთნიკური ჯგუფის ასიმილირების შემთხვევა ორი სახისაა: 1. როცა ეთნიკური ჯგუფი ცხოვრობს თავის ისტორიულ ტერიტორიაზე, მაგრამ შედის სხვა სახელმწიფოს შემადგენლობაში (მაგალითად ტაო-კლარჯეთში და საინგილოში მცხოვრები ქართველები...); 2. როცა ეთნიკური ჯგუფი ცხოვრობს სხვის ისტორიულ ტერიტორიაზე (მაგალითად საქართველოში მცხოვრები სომხები, აზერბაიჯანლები, ოსები... სხვა ქვეყნებში სხვადასხვა მიზეზით მცხოვრები ქართველები)

ორივე შემთხვევაში, შეიძლება ითქვას, ასიმილირება არაა მაინც და მაინც ზნეობრივი საქციელი, მაგრამ როგორც ყოველთვის, აქაც სხვადასხვა დონის არაზნეობრიობასთან გვაქვს საქმე.

მაგალითად, სხვა სახელმწიფოს შემადგენლობაში მყოფი, მაგრამ თავის ისტორიულ ტერიტორიაზე მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფის ასიმილირება გაცილებით არაზნეობრივი საქციელია, ვიდრე სხვა ქვეყანაში სხვადასხვა მიზეზით მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფის ასიმილირება.

უფრო რომ დავაკონკრეტოთ სათქმელი, საქართველოს ისტორიულ ტერიტორიებზე - ტაო-კლარჯეთსა და საინგილოში მცხოვრები ქართველების ასიმილირება (ან ასიმილირების მცდელობა) გაცილებით არაზნეობრივი საქციელია, ვიდრე ის, რომ ჩვენ მოგვეხდინა ჩვენს ტერიტორიაზე მცხოვრები, სხვა ქვეყნებიდან მოსული არაქართველების ასიმილირება. მეტიც, თუკი დავყვებოდით ჩვენს ტერიტორიაზე მცხოვრები არაქართველების უმრავლესობის სურვილს გაქართველების (ქართული გვარების მიცემის) შესახებ, ეს აბსოლუტურად ზნეობრივი საქციელი იქნებოდა. არადა, ასეთი სურვილი გარკვეულ პერიოდში მათ მართლაც ჰქონდათ და როცა ერთეულ შემთხვევებში ასეც ხდებოდა ხოლმე, ეს იწვევდა საზოგადოებრიობის დიდ აღშფოთებას. აი, სწორედ ამ აღშფოთებას შეიძლება ვუწოდოთ უზნეობა!

მაგრამ ისევ პოლიტიკას დავუბრუნდეთ.

ასიმილირების პოლიტიკური მნიშვნელობა - რეგიონში პოლიტიკური „წონის“ ამაღლება - ძალიან კარგად ესმით იმ ერებს, რომლებიც სხვათა ასიმილაციას, ძალადობრივსაც კი, ხელს უწყობენ.

ასიმილირების პოლიტიკური მნიშვნელობა აბსოლუტურად არ გვესმის ჩვენ, ქართველებს, რადგან არათუ ხელს ვუწყობთ სხვა ერების გაქართველებას (ძალადობრივზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია!), არამედ, ძირითადად, გააფთრებით ვეწინააღმდეგებით ამის ნებაყოფლობით მსურველებსაც კი!

სრულიად ცხადია: საქართველოში მცხოვრები არაქართველების ასიმილირებისათვის ხელი რომ შეგვეწყო (ან თუნდაც ასეთი გააფთრებული წინააღმდეგობა არ გაგვეწია), დღეს, შესაძლოა, ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემები აღარ გვქონოდა და ამის პოტენციური საშიშროებაც გამორიცხულიყო მომავალში. ყოველ შემთხვევაში, ეთნიკური ჯგუფები აღარ გახდებოდა რუსეთის საყრდენი ძალა ჩვენი ქვეყნის წინააღმდეგ, რადგან ისინი გაქართველებულები იქნებოდნენ.

ამაზე ლაპარაკი დღეს, რა თქმა უნდა, გვიანია. ამის შანსი პრაქტიკულად უკვე დავკარგეთ. (თუმცა თეორიული შესაძლებლობა, ალბათ, არსებობს).

მაშ, რაღა აზრი აქვს ამაზე საუბარს?

აქვს!

საქმე ისაა, რომ თუკი დავინახავთ, როგორ დაგვაზარალა ჩვენმა მცდარმა და უგუნურმა პოლიტიკამ ასიმილაციასთან დაკავშირებით ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში, იქნებ სამომავლოდ მაინც გავითვალისწინოთ ეს, - იმ პრობლემის გადაწყვეტისას, რომელიც ასევე ასიმილაციას უკავშირდება.

მხედველობაში გვაქვს 1944 წელს საქართველოდან გასახლებული მაჰმადიანი მოსახლეობის პრობლემა.

●

ჩვენს საზოგადოებაში მაჰმადიანი მესხების გამო, სამწუხაროდ, მძაფრი დაპირისპირება არსებობს. ეს დაპირისპირება რომ გამოირიცხოს, ან თუნდაც შემცირდეს, აუცილებელია საერთო შეხების წერტილის, საერთო ნიადაგის გამონახვა, რაც, ალბათ, შესაძლებელია.

რა შეიძლება გამოგვადგეს საერთო ნიადაგად?

ისევ დავუბრუნდეთ ასიმილაციის პრობლემას.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ამ მოვლენისადმი ჩვენ და ჩვენს მეზობლებს სრულიად განსხვავებული პოლიტიკა გვაქვს.

ორივე პოლიტიკა - ჩვენი მეზობლებისაც და ჩვენიც - არაბუნებრივია, მეტიც - არაზნეობრივია.

არაბუნებრივი და არაზნეობრივია ის, რომ ერმა თავისი დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობა გაიუმჯობესოს სხვა ერების ძალადობრივი ასიმილირების ხარჯზე (ჩვენი მეზობლების პოლიტიკა).

არაბუნებრივი და არაზნეობრივია ისიც, რომ ერმა თავისი დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობა არ გაიუმჯობესოს სხვა ერების ძალადობით ასიმილირებული საკუთარი ხალხის უკუ-ასიმილირების ხარჯზე! (ჩვენი პოლიტიკა).

სრულიად ბუნებრივია ის, რომ ყოველმა ერმა თავისი დაკარგული შვილები, სხვადასხვა მიზეზით სხვათა მიერ ასიმილირებულები, თავისი სისხლი და ხორცი, თავისი ჯიში - დაიბრუნოს თავის წიაღში, მოახდინოს მათი უკუ-ასიმილირება.

უკუ-ასიმილირება - სხვათა მიერ ძალადობრივად ასიმილირებული მოსახლეობის ბუნებრივ, საკუთარ ეროვნულ მდგომარეობაში დაბრუნებაა.

განა შეიძლება, ვინმე ამის წინააღმდეგი იყოს?

სხვათა მიერ ასიმილირებული ქართველების უკუ-ასიმილირება წარმოადგენს ჭეშმარიტად მაღალზნეობრივ მეთოდს ჩვენი დემოგრაფიულ-პოლიტიკურ-ტერიტორიული მდგომარეობის განსამტკიცებლად, განსხვავებით სხვათა ასიმილირებისა, რასაც ამავე პოლიტიკური მიზნით მიმართავენ ჩვენი მეზობელი ქვეყნები.

ვფიქრობ, სწორედ ეს მაღალზნეობრივი მეთოდი - უკუ-ასიმილირება - შეიძლება გამოდგეს იმ საერთო ნიადაგად, რომლის საფუძველზეც მესხეთიდან გასახლებული მაჰმადიანი ქართველების მიმართ ჩვენი დამოკიდებულება უნდა ჩამოვაყალიბოთ.

ცხადია, უკუ-ასიმილირება შეეხებათ მხოლოდ იმ მაჰმადიან მესხებს, რომლებსაც დაკარგული აქვთ ქართული ცნობიერება და თურქობენ, ხოლო იმათ, რომელთაც შენარჩუნებულუი აქვთ ქართული ცნობიერება, უკუ-ასიმილირება შეეხებათ მხოლოდ ფორმალურად - გვარებისა და ეროვნების აღდგენის თვალსაზრისით.

თუკი უკუ-ასიმიმილირების დიდი სიკეთის გაცნობიერების საფუძველზე ჩამოვაყალიბებთ ჩვენს დამოკიდებულებას მაჰმადიან მესხთა მიმართ, ეს აუცილებლად იქცევა იმ კეთილსასურველ ფონად, რაც საშუალებას მოგვცემს მათი ჩამოსახლების რთული და მტკივნეული, მაგრამ გარდაუვალი პროცესი ჩვენი ჭეშმარიტი ეროვნული ინტერესების შესაბამის მოვლენად ვაქციოთ.

საგანგებოდ უნდა აღვნიშნოთ, რომ უკუ-ასიმილირების მაღალზნეობრივი მეთოდი ზედმიწევნით შეესაბამება მაცხოვრის სიტყვებს:

„როგორ გგონიათ, კაცს რომ ასი ცხვარი ჰყავდეს და ერთი მათგანი დაეკარგოს, განა არ მიატოვებს მთაში ოთხმოცხდაცხრამეტს, და არ წავა დაკარგულის საძებნად?

და თუ მოხდა ისე, რომ იპოვა, ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ, მას უფრო მეტად შეჰხარის, ვიდრე იმ ოთხმოცდაცხრამეტს, რომლებიც არ დაჰკარგვია.“ (მათე, 18, 12-13).

რა დასკვნა შეიძლება გამოვიტანოთ ყოველივე ზემოთქმულიდან?

როგორც აღვნიშნეთ, ქართული პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი აზრი ასიმილაციის შესახებ ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში უაღრესად მცდარი და უგუნურია.

როგორ შეიძლება ის სწორი და გონივრული იყოს მეორე საკითხში - მაჰმადიანი მესხების საკითხში?

როგორც ვთქვით, ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში ასიმილაციის გამოყენების შანსი, სამწუხაროდ, პრაქტიკულად უკვე დავკარგეთ.

მაგრამ მაჰმადიანი მესხების პრობლემის მოგვარების თვალსაზრისით ასიმილაციის გამოყენების შანსი, საბედნიეროდ, ჯერ კიდევ გვაქვს. ეს არის გათურქებული მაჰმადიანი მესხების ქართველებად ასიმილირება, ანუ მათი უკუ-ასიმილირება.

რაც შეეხება ქართველობა-შენარჩუნებულ მაჰმადიან მესხებს, მათ, ცხადია, ეს პროცესი არ სჭირდებათ.

სამწუხაროდ, ქართული პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი აზრი ძირითადად ქართველობა-შენარჩუნებულ მაჰმადიან მესხებსაც „თურქებს“ უწოდებს და მშობლიურ ქართულ წიაღში მათ დაბრუნებაზე უარს ამბობს.

ამაზე მეტი უგუნურება კი ყოვლად წარმოუდგენელია!

დროა, შეცდომებზე ვისწავლოთ!

ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემა ხომ „ბრწყინვალედ“ გვაქვს მოგვარებული!

ასევე „ბრწყინვალედ“ მოვაგვარებთ მაჰმადიანი მესხების პრობლემასაც, თუ დროულად არ გამოვფხიზლდებით და გავაგრძელებთ ყოვლად უგუნურ პოლიტიკას ასიმილაციის საკითხში, ანუ არ გამოვიყენებთ უკუ-ასიმილირების მაღალზნეობრივსა და უაღრესად სწორ პოლიტიკურ მეთოდს.

არადა, მაჰმადიანი მესხების პრობლემის მოგვარება აუცილებლად მოგვიწევს, თუნდაც ევროსაბჭოს წინაშე აღებული ვალდებულების გამო...

2006

ოპოზიციის როლი ხელისუფლების გადაგვარებაში

„ვარდების რევოლუციას“ პოლიტიკოსებისა და მოსახლეობის ერთი ნაწილი მკვეთრად უარყოფითად შეხვდა, გაცილებით დიდი ნაწილი კი - იმედითა და სასოებით. დღეს ფაქტია, რომ ამ უკანასკნელებს დიდი იმედგაცრუება ხვდათ წილად. „ვარდების“ ხელისუფლებამ ყველაფერი გააკეთა ამისათვის. ხოლო ისინი, რომლებიც თავიდანვე უარყოფითად იყვნენ განწყობილნი „ვარდების“ ხელისუფლების მიმართ, დღეს ამაყად და ნიშნის მოგებით აცხადებენ: აი, ხომ გეუბნებოდითო!.. ქვეტექსტი ნათელია: მაშინ არ დაგვიჯერეთ, აწი მაინც დაგვიჯერეთო...

აქ საქმე რომ ეხებოდეს,  ერთის მხრივ, პოლიტიკურ ელიტას, ხოლო მეორეს მხრივ, პოლიტიკაში სრულიად ჩაუხედავ ადამიანებს, ყველაფერი გასაგები იქნებოდა. მაგრამ ორივე ზემოთხსენებულ პოზიციაზე მდგომთა შორის იყვნენ არა მხოლოდ პოლიტიკაში საერთოდ გაუცნობიერებელნი, არამედ პოლიტიკაში ღრმად ჩახედულებიც კი!

მაშ, რაშია საქმე? ვინ რა შეცდომა დაუშვა პოლიტიკურ პროგნოზებში, ანალიზებში, თეორიულ და პრაქტიკულ პოლიტიკურ საქმიანობაში?

ამის გასარკვევად, მოდით, ჯერ ელემენტარული ჭეშმარიტებები გავიხსენოთ.

პოლიტიკურ ცხოვრებას საერთოდ, ხოლო კერძოდ ხელისუფლებასა და ოპოზიციას  შორის ურთიერთდამოკიდებულებას, გარკვეული კანონზომიერებები ახასიათებს, რომელთა საფუძველზე შეიძლება აიხსნას ბევრი ისეთი რამ, რაც ერთი შეხედვით გაუგებარი ჩანს.

ჯერ ზოგადად ვილაპარაკოთ ხელისუფლებისა და ოპოზიციის ფაქტორებზე ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში.

ხელისუფლების ფაქტორი, საერთოდ, ცხადია, უდიდესია, რამდენადაც იგი ძალაუფლების ძირითად ბერკეტებს ფლობს.  მაგრამ სწორედ ამის გამო იგი ყოველთვის დგება ცდუნების წინაშე, ბოროტად გამოიყენოს ეს ბერკეტები, თუკი ამის შესაძლებლობა მიეცემა. ამის შესაძლებლობა კი ყოველთვის აქვს, თუკი არ არსებობს მისი შემზღუდველი, შემაჩერებელი ძალები. (ამ თვალსაზრისით კარგი კანონები საკმარისი არაა, რადგან ცუდ ხელისუფლებას მათი დარღვევაც შეუძლია). აქვე უნდა გავიხსენოთ საყოველთაოდ აღიარებული ცნობილი გამონათქვამი, რომ ძალაუფლება ხელისუფალს რყვნის, ხოლო აბსოლუტური ძალაუფლება აბსოლუტურად რყვნის. (ხელისუფლება, რომელიც ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ცდუნებას უძლებს, იშვიათი გამონაკლისია, ამიტომ ქვემოთ არა ასეთ გამონაკლისებზე, არამედ „ჩვეულებრივ“ ხელისუფლებაზე ვილაპარაკებთ).

ამის გათვალისწინებით, კაცობრიობის უდიდეს მონაპოვარს წარმოადგენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ხელისუფლების კონკურენტი ძალის, ოპოზიციის ლეგალური დამკვიდრება, მისი როლის აღიარება ქვეყნის წინსვლის საქმეში, ოპოზიციისათვის ძალიან მნიშვნელოვანი უფლებების მინიჭება, მათ შორის იმის უფლებისა, რომ მან არჩევნების გზით (იგულისხმება სამართლიანი არჩევნები), მშვიდობიანად შეძლოს ხელისუფლების შეცვლა. ეს უფლებები წარმოადგენს იმ ბერკეტებს ოპოზიციის ხელში, რომლითაც იგი აიძულებს ხელისუფლებას, სწორად მართოს ქვეყანა, ბოროტად არ გამოიყენოს ძალაუფლება, არ დაარღვიოს კანონები და ა.შ., წინააღმდეგ შემთხვევაში კი ამხილოს იგი და მოსახლეობა მისი შეცვლის აუცილებლობაში დაარწმუნოს. (თავისთავად იგულისხმება, რომ ოპოზიციას თავისი, პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და ა.შ. ალტერნატიული პროგრამა უნდა ჰქონდეს). ოპოზიცია მით უფრო კარგად ასრულებს თავის ამ უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას, რაც უფრო სამართლიანი, ძლიერი და კონკურენტუნარიანია იგი. სწორედ ასეთ ოპოზიციას უწევს ანგარიშს ხელისუფლება და არჩევნებში დამარცხების თავიდან ასაცილებლად ცდილობს, ოპოზიციას არ მისცეს კრიტიკის საბაბი.  ეს კი, ცხადია, ქვეყნისთვისაა სასარგებლო.

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ ოპოზიციონერებს კარგად უნდა ჰქონდეთ გაცნობიერებული ოპოზიციის უმნიშვნელოვანესი ფუნქცია და მისია.

რადგან ხელისუფლებაში მშვიდობიანი მოსვლისათვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს არჩევნებს, უფრო სწორად, არჩევნების უფლების მქონე მოსახლეობას, რა თქმა უნდა, აუცილებელია გავიაზროთ ამომრჩევლის პოლიტიკური კულტურის დონე, მისი განწყობილება, მისი შეხედულებები და მისწრაფებები, და, აქედან გამომდინარე, მისი დამოკიდებულება (ნდობის თვალსაზრისით) ხელისუფლებასთან და მის კონკურენტ ოპოზიციურ ძალებთან. თუ რამდენად არის მდგომარეობა ნორმალური ამ თვალსაზრისით, ეს, რა თქმა უნდა, ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში არსებული რეალობის გათვალისწინება, ცხადია, აუცილებელია, რათა ნაკლებად იქნას დაშვებული მძიმე პოლიტიკური შეცდომები პოლიტიკური ელიტის მხრიდან.

ჩვენისთანა მცირე პოლიტიკურ-ეკონომიკური შესაძლებლობის ქვეყნისათვის (დღევანდელი მდგომარეობით) განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება გავლენიანი დიდი სახელმწიფოების თუ საერთაშორისო ორგანიზაციების დამოკიდებულებას ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესებისადმი, კერძოდ მათ მორალურ თუ ფინანსურ მხარდაჭერას არსებული ხელისუფლებისადმი მისი ხელისუფლების შენარჩუნების მიზნით, ან  ოპოზიციისადმი, მისი ხელისუფლებაში მოსვლაში დახმარების მიზნით. ცხადია, ეს ქვეყნის დალხინებული ყოფის მაჩვენებელი არ არის, მით უფრო, თუ ეს მხარდაჭერა ფინანსურადაც გამოიხატება, მაგრამ ესეც ჩვენი სამწუხარო რეალობაა და მისთვის ანგარიშის გაწევა აუცილებელია. (თუმცა ისიც უნდა ითქვას, გარკვეულ ნაწილს პოლიტიკური ელიტისაც და მოსახლეობისაც ეს  დასაშვებად მიაჩნია, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ეს ეხება მხოლოდ მორალურ მხარდაჭერას).

ახლა ყოველივე ზემოთქმულის გათვალისწინებით განვიხილოთ ჩვენი პოლიტიკური ცხოვრება „ვარდების რევოლუციიდან“ დღემდე, კერძოდ, როგორ მოხდა, რომ გამართლდა თავიდანვე გამოხატული უარყოფითი დამოკიდებულება „ვარდების“ ხელისუფლებისადმი პოლიტიკოსებისა და მოსახლეობის გარკვეული ნაწილისა (მათ შორის იმათიც კი, რომლებიც პოლიტიკაში ძალიან ცუდად ერკვეოდნენ, - ასეთებიც ხომ იყვნენ „უარმყოფლებში“!), ხოლო არ გამართლდა  „ვარდებისადმი“ დადებითად განწყობილთა პოზიცია, მათ შორის პოლიტიკაში ღრმად ჩახედული პოლიტიკოსების გარკვეული ნაწილისაც კი, რომ აღარაფერი ვთქვათ პოლიტიკურად გაუთვითცნობიერებელ მოსახლეობაზე.

როგორც ქვემოთ ვნახავთ, ამის ახსნა შესაძლებელია ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში ხელისუფლების, ოპოზიციის, მოსახლეობისა და საერთაშორისო მხარდაჭერის ფაქტორების გათვალისწინებით, რაზეც ზემოთ ვმსჯელობდით.

●

„ვარდების რევოლუციას“ წინ უძღოდა მოსახლეობაში დაგროვილი უკმაყოფილება ედუარდ შევარდნაძის ხელისუფლების მიმართ, რაც, სხვადასხვა მანიპულაციების წყალობით, კარგად გამოიყენა ეგრეთ წოდებულმა ქარიზმატულმა ლიდერმა მიხეილ სააკაშვილმა გარე ძალების მხარდაჭერით. შევარდნაძის მიმართ უარყოფითი მუხტი ისე ძლიერი იყო (ამის მიზეზებზე მსჯელობა ამ შემთხვევაში საჭირო არაა), მოსახლეობა უკვე ვეღარ ითმენდა მის ხელისუფლებას, მით უფრო, რომ მისი მესამე ვადით პრეზიდენტად არჩევის პერსპექტივა ისახებოდა.

ამიტომ შევარდნაძის დროზე ადრე მშვიდობიან გადადგომას მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა დაუჭირა მხარი (მით უფრო, რომ ხელისუფლების დროზე ადრე შეცვლის პრეცედენტი უკვე არსებობდა ზვიად გამსახურდიასთან დაკავშირებით, თანაც გაცილებით ტრაგიკული და სისხლიანი, და ამდენად ყოვლად მიუღებელი, ვიდრე მშვიდობიანი გადადგომა).

ძალიან საყურადღებოა, რომ „ვარდების რევოლუციას“ მხარი დაუჭირა არა მხოლოდ ამ რევოლუციის საზღვარგარეთელმა ხელშემწყობებმა, არამედ თითქმის მთელმა მსოფლიომ.

ახლა ვნახოთ, როგორი იყო პოლიტიკური სპექტრის დამოკიდებულება „ვარდების“ ხელისუფლებისადმი.

„მოქალაქეთა კავშირი“ საერთოდ გაქრა პოლიტიკური სცენიდან.

რაც შეეხება დანარჩენ, შედარებით მსხვილ პოლიტიკურ პარტიებს, მათგან ერთი - ახალ პარლამენტში მოხვედრილი „მემარჯვენეები“ არსებული ხელისუფლების ძალადობრივი, თუნდაც მშვიდობიანი შეცვლის კატეგორიულად წინააღმდეგნი იყვნენ კონსტიტუციური ვადის ამოწურვამდე და ამის გამო მძაფრად აკრიტიკებდნენ სააკაშვილის ხელისუფლებას.

მეორე - პარლამენტს გარეთ დარჩენილი ლეიბორისტული პარტია თავად მოითხოვდა შევარდნაძის ხელისუფლების შეცვლას, ოღონდ თავის სასარგებლოდ და არა სააკაშვილისა და მის თანაგუნდელთა სასარგებლოდ, რომლებიც, ლეიბორისტების საკმაოდ სამართლიანი თქმით, იგივე მოქალაქეთა კავშირელები, შევარდნაძის გამოზრდილები იყვნენ.

დანარჩენი წვრილი პარტიები სურათს, ფაქტობრივად, არ ცვლიდა.

ფაქტია, რომ სააკაშვილის ოპოზიცია გაცილებით სუსტი იყო სააკაშვილის მომხრე ძალებთან (მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი, პოლიტიკური პარტიების უმეტესობა, საერთაშორისო მხარდაჭერა) შედარებით. ძალთა ეს დისბალანსი ძალიან უმნიშვნელოდ შეცვალა ოპოზიციის მხარეზე სააკაშვილის მომხრეთა ერთი ნაწილის გადასვლამ.

ძალთა ამ დისბალანსის გამო, ვეღარ გრძნობდა რა სერიოზულ პოლიტიკურ კონკურენციას ოპოზიციის მხრიდან, გაჩნდა სრულიად კანონზომიერი საფრთხე, ხელისუფლება დამდგარიყო ძალაუფლების ბერკეტების ბოროტად გამოყენების ცდუნების წინაშე (მით უფრო, რომ შევარდნაძის დროს ხელისუფლებაში ყოფნის დროინდელი საკმაო გამოცდილება ჰქონდათ; „ვარდების რევოლუციაც“, ფაქტობრივად, არაკონსტიტუციური აქტი იყო).

ამ საფრთხის თავიდან ასაცილებლად აუცილებელი იყო ოპოზიციის გაძლიერება, მისი კონკურენტუნარიანობის ამაღლება.

მაგრამ მოხდა პირიქით: ოპოზიცია კიდევ უფრო დასუსტდა, რამაც კიდევ უფრო გააძლიერა ზემოთხსენებული საფრთხე.

რამ გამოიწვია ოპოზიციის კიდევ უფრო დასუსტება?

საქმე ისაა, რომ პოლიტიკური პარტიის სიძლიერეს მნიშვნელოვნად განაპირობებს მის მიმართ მოსახლეობის ნდობის ხარისხი. ოპოზიციამ სწორედ ეს ნდობა დაკარგა თანდათანობით (გარკვეულ დრომდე), ოპოზიციის ხშირად არასამართლიანი და არაობიექტური, ზოგჯერ კი სამართლიანი და ობიექტური, მაგრამ მოსახლეობისათვის გაუგებარი (ან ძნელად გასაგები) პოზიციის გამო.

დავუკვირდეთ, რა ხდებოდა „ვარდების“ ხელისუფლების პირველ ხანებში და როგორ აღიქვამდა მას მოსახლეობა და ოპოზიცია.

სააკაშვილის ხელისუფლებამ, რომელიც ძლიერ მხარდაჭერას გრძნობდა თითქმის მთელი მოსახლეობისა და თითქმის მთელი მსოფლიოსაგან, მოკლე დროში  საკმაოდ მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია (შევარდნაძის ხელისუფლებასთან შედარებით): შეიცვალა აჭარის ხელისუფლება; გაძლიერდა ბიუჯეტის შევსება, რამაც მოაწესრიგა ხელფასებისა და პენსიების დროულად გაცემისა და გაზრდის პრობლემა (შევარდნაძის დროს წლობით და თვეობით რომ გვიანდებოდა); მოწესრიგდა დენის პრობლემა, რომლის გამოც მოსახლეობა წლობით იყო გაწამებული; მკვეთრად გაუმჯობესდა ჯარის მდგომარეობა (შევარდნაძის დროს მცირეხელფასიანი ოფიცრობა, გამოუკვებავი, ჩაუცმელი, არადისციპლინირებული ჯარი); გაუქმდა საგზაო პოლიცია, რომელიც ასევე აწამებდა მოსახლეობას, და სხვა, და სხვა.

ამის პარალელურად ხდებოდა მნიშვნელოვანი დარღვევები ხელისუფლების მხრიდან: არადემოკრატიული ცვლილებები კონსტიტუციაში; კანონების არად ჩაგდება კრიმინალების, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაში; მეტწილად არასწორი რეფორმები მეცნიერებაში, განათლებაში, კულტურაში და სხვა; განსხვავებული აზრის იგნორირება პარლამენტშიც კი და ა.შ., საერთოდ, არადემოკრატიული ტენდენციები...

ამ უარყოფით ტენდენციებს, რომლებზეც ძალიან მწვავედ და სრულიად სამართლიანად რეაგირებდა ოპოზიცია, განსაკუთრებით საგულისხმოა, რომ  ყურადღებას არ აქცევდა (ან ნაკლებ ყურადღებას აქცევდა) მოსახლეობის დიდი ნაწილი, რომლისთვისაც სოციალური პრობლემების მოგვარება, საერთოდ, გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე კონსტიტუციაზე და სხვა პოლიტიკურ „მაღალ მატერიებზე“ ფიქრი.

რას ისმენდა ამ დროს მოსახლეობა ოპოზიციისაგან?

ისმენდა „ვარდების“ ხელისუფლების მკვეთრად ნეგატიურ შეფასებებს, რომელიც, ვიმეორებ, ძალიან სამართლიანი იყო ხელისუფლების მიერ კანონდარღვევების საკითხში, მაგრამ იმდენადვე ძალიან უსამართლო - ხელისუფლების მიღწევების საკითხში.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მოსახლეობის უმეტესობა პოლიტიკური „მაღალი მატერიების“ შესახებ ფიქრისაგან შორს არის, ხოლო რამდენადაც ხელისუფლების მიღწევებით სოციალურ საკითხებში ძალიანაც კმაყოფილი იყო, ამიტომ იგი ოპოზიციის მიერ ხელისუფლების მკვეთრად ნეგატიურ კრიტიკას ასევე მკვეთრად უარყოფითად უყურებდა და ოპოზიციას აღიქვამდა, როგორც უსამართლოს, უმადურს, დაუნახავს, ინტრიგანს, მხოლოდ სკამებისათვის მებრძოლს და ა.შ.    

ამ შთაბეჭდილებას აძლიერებდა ისიც, რომ, როდესაც რომელიმე ოპოზიციონერს ჩაეკითხებოდნენ, ნუთუ ვერაფერს ხედავ პოზიტიურს ხელისუფლების საქმიანობაშიო, იგი, როგორც წესი, პასუხობდა, - როგორ არა, ვხედავ. მაგალითად, შადრევნები გააკეთეს, სახლები შეღებეს... ეს, ცხადია, იყო ხელისუფლების გარკვეული მიღწევების არაობიექტური, ცინიკური შეფასება. (საერთოდ, ქართული ოპოზიცია ტრადიციულად ასეთია - უკიდურესობაში გადავარდნილი; ჩვენებური ოპოზიციისათვის დიდ სირცხვილად ითვლება ხელისუფლებაზე რაიმე დადებითის თქმა, თუნდაც ეს დადებითი ძალიან რეალური და აშკარა იყოს).

მოსახლეობა იმასაც ხედავდა, რომ „ვარდების“ ხელისუფლებას თითქმის მთელი მსოფლიო უჭერდა მხარს (რასაც, თავის მიღწევებთან ერთად, ხელისუფლება ოსტატურად აპიარებდა).

ყოველივე ამის გათვალიწინებით, სრულიად არაა საკვირველი, რომ ოპოზიციამ სახელი გაიტეხა მოსახლეობაში და ნდობა დაკარგა, ამან კი მისი კიდევ უფრო მეტი დასუსტება გამოიწვია. (გავიხსენოთ, ოპოზიციის სიძლიერეს დიდწილად მოსახლეობის ნდობა განაპირობებს). 

ერთი სიტყვით, ოპოზიცია თავისივე არაობიექტურობამ დაასუსტა.

რამდენადაც სუსტი ოპოზიცია ხელისუფლების მიერ ძალაუფლების ბერკეტების უკანონო გამოყენების შეჩერებას ვერ ახერხებს, სააკაშვილის ხელისუფლების გადაგვარების ნეგატიური ტენდენციებიც კიდევ უფრო გაძლიერდა. „ჩვენ რასაც გვინდა, იმას გავაკეთებთ“, - ამაყად და ქედმაღლურად აცხადებდნენ ისინი და ამას პრაქტიკულადაც ახორციელებდნენ.

ოპოზიციის დასუსტებით დაიმედებული თავგასული ხელისუფლება ახლა კონსტიტუციის ხელყოფას და სხვა პოლიტიკური „მაღალი მატერიების“ სფეროს აღარ დასჯერდა და სოციალურ სფეროშიც უშიშრად და არხეინად დაიწყო მოსახლეობის შევიწროება: კერძო საკუთრების მასობრივი ხელყოფა; გარემოვაჭრეების დარბევა; ლტოლვილების ბარბაროსული გამოყრა წინა ხელისუფლების მიერ მათთვის გადაცემული შენობებიდან და მათი უსახლკაროდ დატოვება; სოციალური დახმარებებისა და შეღავათების გაუქმება; მოსახლეობის ფართო მასებისათვის ხელმისაწვდომ სატრანსპორტო საშუალებებზე მგზავრობის ღირებულების გაორმაგება; სამეცნიერო, შემოქმედებითი, სპორტული და სხვა დაწესებულებებისათვის მათი კუთვნილი შენობების წართმევა და სხვა და სხვა. ხელისუფლების თავგასულობამ პიკს 2007 წლის მეორე ნახევარში მიაღწია.

სრულიად ნათელია, რომ სააკაშვილის ხელისუფლების გადაგვარების პროგრესირებაში ოპოზიციის არაობიექტურობას (ანუ არაობიექტურობის მიზეზით დასუსტებას) მაპროვოცირებელი „ღვაწლი“ მიუძღვის. 

მაგრამ ამის შემდეგ, შეიძლება ითქვას, უკუპროცესი დაიწყო: მოსახლეობის უკმაყოფილების მკვეთრი ზრდის გამო  თითქმის ერთმანეთს დაემთხვა მოსახლეობისა და ოპოზიციის აზრი ხელისუფლების შესახებ, რამაც გამოიწვია მოსახლეობაში ოპოზიციისადმი ნდობის აღდგენა და კიდევ უფრო გაზრდა.

უკმაყოფილების აფეთქებაში 2007 წლის შემოდგომაზე ნაპერწკლის როლი სააკაშვილის ყოფილი თანამებრძოლის, ირაკლი ოქრუაშვილის პოლიტიკურმა განცხადებებმა ითამაშა.

დაიწყო ოქტომბერ-ნოემბრის საპროტესტო მიტინგები.

ხალხის მხარდაჭერასა და სუსტ ოპოზიციას შეჩვეული ხელისუფლება ძალიან დააბნია განრისხებული ხალხისა და გაძლიერებული ოპოზიციის ხილვამ. ამ დაბნეულობის ლოგიკური გამოვლინება იყო 7 ნოემბერი, რომლის შემდეგ საერთაშორისო აღშფოთებამ ცივი წყალი გადაასხა მსოფლიო მხარდაჭერით განებივრებულ ხელისუფლებას.

როგორც მოსალოდნელი იყო, გაძლიერებულ ოპოზიციას ხელისუფლებამ უკვე ანგარიში გაუწია და ბევრ მნიშვნელოვან საკითხში დაიხია უკან, სააკაშვილის პირიდან კი სულ „თაფლმა და შაქარმა“ დაიწყო დენა.

აქედანაც კარგად ჩანს, რომ ცუდი გზით მავალი ხელისუფლების შეჩერება მხოლოდ ძლიერ ოპოზიციას, ძლიერ შემაკავებელ ძალებს შეუძლია.

ამასვე ადასტურებს შემდგომი მოვლენებიც.

5 იანვარს ჩატარდა ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელშიც არნახული დარღვევების შედეგად გამარჯვებულად გამოცხადდა მიხეილ სააკაშვილი. ხალხი აღშფოთდა, იყო უზარმაზარი საპროტესტო მიტინგები, მაგრამ არაფერი გამოვიდა. არჩევნების შედეგებს გარკვეული პრაგმატული მოსაზრებებით მხარი დაუჭირა საერთაშორისო ორგანიზაციებმა, აშშ-მ (თუმცა იყო მძაფრი კრიტიკაც და ისეთი შენიშვნებიც კი, რომლის გათვალისწინება სრულიად საპირისპიროდ შეცვლიდა არჩევნების შედეგებს). ოპოზიციამ ვერც ცესკოს თავმჯდომარის გადაყენება აიძულა ხელისუფლებას, ვერც ხმების გადათვლა, ვერც საარჩევნო კოდექსის შეცვლა... ერთადერთი რამ, რაც მოახერხა, იყო საზოგადოებრივი მაუწყებლის ხელმძღვანელობის შეცვლა, თანაც არც ისე წარმატებით.

მოსახლეობამ მიიჩნია, რომ ოპოზიციამ არასწორად იბრძოლა, ამდენად მისადმი ნდობა ისევ შემცირდა (ამას ოპოზიციის დაქსაქსვამაც ძალიან შეუწყო ხელი), არსებულმა ხელისუფლებამ კი ისევ შეინარჩუნა საერთაშორისო მხარდაჭერა, თუმცა საკმაოდ შემცირებული და კრიტიკული.

თითქმის იგივე განმეორდა 21 მაისს საპარლემენტო არჩევნებზეც.

ხელისუფლებამ დაინახა, რომ კანონების დარღვევა კვლავ შერჩა, ხოლო ოპოზიცია ისევ დასუსტდა. მას იმედი გაუჩნდა, რომ ძველებურად არხეინად და უშიშრად შეეძლო ჩვეული დანაშაულებრივი მოღვაწეობის გაგრძელება.

ამის კანონზომიერი, ლოგიკური შედეგი იყო 2008 წლის აგვისტო...

დღეს ყველაფრიდან ჩანს, რომ ისევ მოსალოდნელია ოპოზიციისადმი მოსახლეობის ნდობის გაზრდა, მით უფრო, რომ ოპოზიციაში ხელისუფლების მნიშვნელოვანი ძალები გადავიდა.

ღმერთმა ჰქნას, ამჯერად მაინც დამთავრდეს ყველაფერი ისე, როგორც ჩვენს ქვეყანას გამოადგება...

მაგრამ რა დასკვნების გამოტანა შეიძლება ყოველივე ზემოთქმულიდან?

რამდენადაც ხელისუფლება მეტწილად მიდრეკილია ძალაუფლების ბერკეტების ბოროტად გამოყენებისაკენ;

რამდენადაც ხელისუფლების ეს მიდრეკილება უნდა გაანეიტრალოს, ხოლო ამის ყოველი გამოვლინება უნდა აღკვეთოს ძლიერმა ოპოზიციამ;

რამდენადაც ოპოზიციის სიძლიერეს განაპირობებს არა მხოლოდ კარგი ალტერნატიული პროგრამა, არამედ მოსახლეობის მხარდაჭერაც;

რამდენადაც ოპოზიციისადმი მოსახლეობის მხარდაჭერას განაპირობებს არა მხოლოდ კარგი ალტერნატიული პროგრამა, არამედ სიმართლე, ობიექტურობა (განსაკუთრებით მისი კონკურენტი ხელისუფლების მიმართ!);  პატიოსნება და გამჭრიახობა პოლიტიკურ ბრძოლებში; აგრეთვე არსებული რეალობის (თუნდაც მოსახლეობის განწყობილების) სწორი გათვალისწინება;

რამდენადაც ოპოზიციას კარგად უნდა ჰქონდეს გაცნობიერებული თავისი ძალიან მნიშვნელოვანი ფუნქცია, თავისი უდიდესი მისია პოლიტიკურ ცხოვრებაში -

ამდენად სრულიად გასაგები და ლოგიკურია, რომ ყოველივე ამის გაუთვალისწინებლობამ ქვეყანა სავალალო შედეგებამდე მიიყვანა...

  

მკითხველი უთუოდ შენიშნავს, რომ ამ წერილში მთავარი აქცენტები ელემენტარულ ჭეშმარიტებებზე კეთდებოდა (რის გამოც ბოდიშს ვუხდი ღრმათაღრმა ანალიზების მოყვარულებს).

მაგრამ ქვეყნისათვის გაცილებით ჯობდა, ამ ელემენტარულ ჭეშმარიტებებს გუშინ მივყოლოდით, ვიდრე დღეს „ხომ გეუბნებოდით“ გვეთქვა.

„ხომ გეუბნებოდით“ წამხდარ საქმეს ვეღარ შველის...

 2008, დეკემბერი     

 

 

    აპოლოგია მუშტისა

ადამიანებს შორის ცივილიზებულ დამოკიდებულებას, რა თქმა უნდა, მაინც და მაინც არ შეეფერება უხეში ფიზიკური ძალის, მუშტის, იარაღის გამოყენება...

მაგრამ, სამწუხაროდ, ზოგჯერ სხვა გზა არც არსებობს... სამწუხაროა, მაგრამ ასეა... 

გავიხსენოთ ერთი ინცინდენტი, რომელიც ტელეკომპანია „კავკასიის“ ღია ეთერში სულ ახლახან მოხდა ნაციონალების წარმომადგენელს გიორგი კანდელაკსა და გაერთიანებული ოპოზიციის წარმომადგენელს კოკა გუნცაძეს შორის დებატების მიმდინარეობისას. როდესაც ისინი შარშანდელ აგვისტოს ომს შეეხნენ, კოკა გუნცაძემ საქართველოს ხელისუფლება რუსეთის მიმართ არაგონივრული პოლიტიკის გატარებაში დაადანაშაულა. კანდელაკმა უპასუხა, რომ ასე რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლები ლაპარაკობენ და ოპოზიცია რუსეთის ინტერესებს ახორციელებსო. (ეს ის დრო იყო, როცა ხელისუფლება ყოველნაირად, თუმცა უშედეგოდ, ცდილობდა, ოპოზიციისათვის ცილი დაეწამებინა, რომ თითქოსდა მათ რუსეთის სპეცსამსახურები აფინანსებდნენ). ამის საპასუხოდ კოკა გუნცაძემ  კანდელაკს გაუქანა და ერთი ლაზათიანად თხლიშა... ღია ეთერი შეწყდა...

შემდეგ ზოგიერთები კოკა გუნცაძეს ამტყუნებდნენ, ასე არ უნდა მოქცეულიყოო.

აბა, როგორ უნდა მოქცეულიყო?

თავის მართლება დაეწყო, რუსეთის აგენტი არა ვარო?

თუ სასამართლოში ეჩივლა ცილისწამებისათვის? მაგრამ რომელ სასამართლოში, - კანდელაკისა და მისი პარტიული ამხანაგების მონა-მორჩილ სასამართლოში?

თუ კანდელაკისათვის ის ემტკიცებინა, რაც თავად კანდელაკმა (და ტელემაყურებელმაც) ისედაც კარგად იცოდა?   

კოკა გუნცაძემ, მართალია, არაცივილიზებული, მაგრამ მოკლე, ადექვატური, ზუსტი, მრავლისმეტყველი პასუხი გასცა. სხვა გზით ამ ცილისწამებას იგი ადექვატურ პასუხს ვერ გასცემდა. ამის საშუალებას არ მისცემდა დღევანდელი რეალობა.

კიდევ ერთ ნიშანდობლივ შემთხვევას გავიხსენებ.

ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მკვეთრი აღმავლობის პერიოდში, გასული საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოს, ეროვნულ მოძრაობაში წარმოშობილ განხეთქილებაში განსაკუთრებით მძიმე დღეში აღმოჩნდა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება, რომლის წინააღმდეგ ძალიან ხშირად გამოდიოდნენ ინსინუაციებითა და ცილისწამებებით. ეროვნულ მოძრაობაში ჰარმონიისა და თანხმობის დამკვიდრების დაუოკებელი მსურველი მერაბ კოსტავა ამ გამოხდომებს ძალზე მწვავედ განიცდიდა და ყოველნაირად ცდილობდა ამის აღკვეთას და მოგვარებას.

ცილისწამებებსა და თავდასხმებს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ლიდერები პასუხობდნენ საკუთარი არაფორმალური პრესის - ჯერ ჟურნალ „ივერიის“, ხოლო შემდეგ ამავე სახელწოდების გაზეთის საშუალებით, რასაც თითქმის არავითარი შედეგი არ მოჰქონდა, - ძველებურად გრძელდებოდა ცილისწამებები და თავდასხმები, რაც, ცხადია, ეროვნულ მოძრაობას დიდ ზიანს აყენებდა.

საინტერესოა ის ფაქტი, მერაბ კოსტავა ყოველი ასეთი თავდასხმის შემდეგ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ლიდერებს რჩევას აძლევდა, გაზეთით კი არ ეპასუხათ ცილისმწამებელთათვის, არამედ დახვედროდნენ და ერთი მაგრად დაეჟეჟათ ისინი... თითქოსდა საოცარია, მაგრამ ასეთ რჩევას იძლეოდა მერაბ კოსტავა - ეროვნული მოძრაობის ზნეობრივი სინდისი, უაღრესად მაღალზნეობრივი, რაინდული სულის მქონე პიროვნება, - რადგან ხედავდა, რომ ცივილიზებულ მეთოდს - სიტყვიერ პასუხს - შედეგი არ მოჰქონდა.

ზურაბ ჭავჭავაძე ასეთ რჩევაზე მხოლოდ იცინოდა, ხოლო თამარ ჩხეიძე ხელებს ასავსავებდა და აღშფოთებული გაიძახოდა, - რას ამბობ, მერაბ, ცემა როგორ შეიძლებაო. ერთი სიტყვით, მერაბ კოსტავას რჩევას არ იზიარებდნენ.

ერთხელ, 1989 წლის ივნისში, ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების წარმომადგენლები - დაახლოებით 15 კაცი, მათ შორის მერაბ კოსტავა, ზურაბ ჭავჭავაძე, თამარ ჩხეიძე, ჯუმბერ კოპალიანი, ტარიელ ღვინიაშვილი და სხვები, გურჯაანის რაიონის სოფელ ვაჩნაძიანში წაგვიყვანა საზოგადოების ერთ-ერთმა აქტიურმა წევრმა თენგიზ მოსემღვდლიშვილმა, ადგილობრივი ორგანიზაციის დასაფუძნებლად და იქაურ საზოგადოებრიობასთან შესახვედრად.

სოფლის ცენტრში გამართული მიტინგის, ისტორიული ძეგლების მონახულებისა და ადგილობრივი განყოფილების დაფუძნების შემდეგ, როგორც ჩვეულებრივ ხდება ხოლმე, მიგვიწვიეს ბარაქიან კახურ პურმარილზე სოფლის განაპირას არსებულ ფანჩატურში, საიდანაც ალაზნის ულამაზესი ველი მოჩანდა...

დაახლოებით 4-5 სადღეგრძელო იქნებოდა შესმული, რომ მოულოდნელად ზურაბ ჭავჭავაძე ადგილიდან წამოფრინდა და მაგიდის ერთ-ერთ წევრს (სხვათა შორის, დაუპატიჟებლად, მოგვიანებით მოსულს) მუშტი უთავაზა. მაგიდა აირია. მერაბ კოსტავა ვერ მიხვდა ჩხუბის მიზეზს, ზურაბს საყვედურითაც შეუყვირა, მაგრამ მაინც აქტიურად შეუდგა გაშველებას. მალე ის პიროვნება, რომელსაც ზურაბი დაესხა თავს, იქაურობას გააშორეს და სუფრაც მალე დაშოშმინდა.

როგორც შემდეგ გამოირკვა, ის პიროვნება იყო ეროვნულ მოძრაობაზე დაბოღმილი ყოფილი საბჭოთა თანამდებობის პირი, რომელიც მიტინგის დროს იქედნურ, პროვოკაციულ რეპლიკებს ისროდა, ხოლო მაგიდაზე ასევე რამდენიმე უტაქტო რეპლიკით მიმართა ერთ-ერთ სტუმარს, რამაც მოთმინების ფიალა აუვსო ზურაბს.

საინტერესოა, რომ თავდაპირველად მერაბ კოსტავა ზურაბს ამტყუნებდა ჩხუბის ატეხვისათვის, მაგრამ შემდეგ, გზაში, როდესაც თანდათან ყველაფერში გაერკვა, აღტაცებით შესძახა: „გაუმარჯოს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების გამოღვიძებას!“ ამ ფრაზაში მან, რა თქმა უნდა, იგულისხმა ის, რომ აქამდე „მძინარე“ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებამ მის რჩევებს, ბოლოს და ბოლოს, დაუჯერა მუშტის გამოყენების შესახებ...

სხვათა შორის, ზურაბის მოქმედება იმდენად სამართლიანი და ვაჟკაცური იყო და ისე ასიამოვნა ყველა იქ დამსწრე, რომ ჩვენმა მასპინძელმა თენგიზ მოსემღვდლიშვილმა გადაწყვიტა, რომ ამ ჩხუბის აღსანიშნავად ყოველწლიურად ამავე დღეს და ამავე შემადგენლობით ჩავეყვანეთ ვაჩნაძიანში (სამწუხაროდ, უკვე ზურაბისა და მერაბის გარეშე), რასაც, სანამ ეს შესაძლებელი იყო, ასრულებდა კიდეც...

მაგრამ ისევ ჩვენს დღევანდელობას დავუბრუნდეთ.

ოპოზიციური მოძრაობის განსაკუთრებული აღმავლობა 2007 წლის შემოდგომაზე დაიწყო. როგორც ოპოზიციური მოძრაობის ლიდერები თავიდანვე განსაკუთრებული ხაზგასმით აღნიშნავდნენ, ეს მოძრაობა უაღრესად მშვიდობიანი იქნებოდა და ერთი ფოთოლიც არ ჩამოვარდებოდა, ერთი მინაც არ ჩაიმსხვრეოდა. ეს მართლაც ასე ხდებოდა მთელი ორი წლის განმავლობაში.

მაგრამ შედეგად რა მიიღო ოპოზიციამ, მიუხედავად მიტინგების მრავალრიცხოვნებისა? არაფერი! ფაქტობრივად, არაფერი! თუ მხედველობაში არ მივიღებთ არაპირდაპირ შედეგებს - ხელისუფლების ზოგიერთ უკანდახევას ოპოზიციური მოძრაობის კიდევ უფრო გაძლიერების შიშით.

2007 წლის 7 ნოემბერს, მიხეილ სააკაშვილმა, იგრძნო რა ხელისუფლების დაკარგვის საშიშროება, ძალოვან სტრუქტურებს დაარბევინა ოპოზიციის მშვიდობიანი საპროტესტო აქცია და ტელეკომპანია „იმედიც“ კი, რამაც მსოფლიოში უდიდესი აღშფოთება გამოიწვია. ამან ხელისუფლებას „ჭკუა ასწავლა“ და 2009 წლის საპროტესტო მიტინგები აშკარად და მსოფლიოს დასანახავად კი აღარ დაარბია, არამედ შეფარულად, შენიღბულად, პარტიზანულად, აქაოდა, ჩვენ არაფერს ვერჩით საპროტესტო მიტინგებს, ეს დარბევა კი არა, რაღაც ინცინდენტები არისო. თუმცა ამ „ინცინდენტებში“ დაზარალებულები და დასჯილები მხოლოდ აქციის მონაწილეები რჩებოდნენ. ეს, რა თქმა უნდა, ხელისუფლების ახალ, მზაკვრულ ტაქტიკას წარმოადგენდა ოპოზიციის წინააღმდეგ, თუმცა ამ ტაქტიკის არსი აბსოლუტურად იგივე იყო, რაც 2007 წლის 7 ნოემბერს.

ხელისუფლების ამ ახალი, მზაკვრული ტაქტიკის წყალობით უამრავი ახალი პოლიტპატიმარი გაჩნდა, რა თქმა უნდა, ოპოზიციური პარტიებისა და მათი მხარდამჭერების რიგებიდან, თუმცა მათ არავითარი დანაშაული არ ჩაუდენიათ, კანონის ფარგლებში მიმდინარე საპროტესტო აქციებში მონაწილეობის გარდა. (ახლა წარმოვიდგინოთ, რა მოხდებოდა, რომ აქციაში მონაწილეებს მართლაც დაერღვიათ კანონები, როგორც ამას ხელისუფლების წარმომადგენლები სჩადიოდნენ და დღესაც სჩადიან!).

ოპოზიციური პარტიების ლიდერები ამ პოლიტპატიმართა განთავისუფლებისთვისაც ცივილიზებულ მეთოდებს მიმართავდნენ - სასამართლოებს, გასაჩივრებებს, აგრეთვე მოლაპარაკებებს (ე.წ. „დიალოგებს“!) სააკაშვილთან, მერაბიშვილთან... ხვდებოდნენ დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებს (ამ უკანასკნელთა მიერ ხელისუფლებაზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით)...

შედეგი, როგორც მოსალოდნელი იყო, ნულის ტოლი აღმოჩნდა!

ახლა ამის გათვალისწინებით გავიხსენოთ 2009 წლის 6 მაისი.

საზოგადოებრივ მაუწყებელთან მოწყობილი „სირცხვილის დერეფნის“ გამო განაწყენებული და გააფთრებული ჟურნალისტის ნიკა ავალიანის ცემისათვის დაკავებული სამი ახალგაზრდა ოპოზიციონერის განთავისუფლების მოთხოვნით „უცნობმა“ - გია გაჩეჩილაძემ პარლამენტის წინ საინფორმაციო მიტინგზე შეკრებილი ხალხი ქალაქის პოლიციის სამმართველოსთან წაიყვანა, თვითონ კი ცარიელი ხელებით სამმართველოს ღობეზე გადაძვრა და სამმართველოს ეზო ერთი ფარატინა ქაღალდის ფრიალით „დაარბია“. ამას პოლიციელების მხრიდან „უცნობის“ დაუზოგავი ცემა და „მიშა, მიშას“ ძახილით ხალხისათვის პლასტიკური და რეზინის ტყვიების დაშენა მოჰყვა, რის შედეგადაც ბევრი პროტესტანტი დასისხლიანდა, ხოლო ორმა ახალგაზრდა ადამიანმა უმძიმესი ტრამვა მიიღო - ცალი თვალი დაჰკარგა (თუნდაც მხოლოდ ამის გამოა აუცილებელი  სროლის ბრძანების გამცემი პირების უმკაცრესად დასჯა, თუმცა ისინი, როგორც მოსალოდნელი იყო, საერთოდ არ დასჯილან).

მაგრამ, რაც მთავარია და რაც ძალიან საგულისხმოა, ამ აქციამ მიზანს მიაღწია: სამივე დაკავებული მეორე დღესვე გაათავისუფლეს!

სხვა ოპოზიციონერი დაკავებულები კი დღესაც ციხეში სხედან, მიუხედავად ათასგვარი საჩივრებისა და მოლაპარაკებებისა... და ეს მაშინ, როდესაც გულუხვად იწყალებენ მართლაც კრიმინალებს და სანდრო გირგვლიანის მკვლელებს...

რა დასკვნა შეიძლება გამოვიტანოთ ყოველივე აქედან?

ის, რომ ჩვენი დღევანდელი  ხელისუფლება არავითარ ანგარიშს არ უწევს მშვიდობიან პროტესტებს, მაგრამ დიდ ანგარიშს უწევს ოპოზიციის მხრიდან ძალის გამოყენებას. ამიტომაც იყო, რომ სრულიად უშედეგო აღმოჩნდა 200-250 ათასიანი მშვიდობიანი მიტინგები, მაგრამ შედეგიანი აღმოჩნდა საკმაოდ მცირერიცხოვანი ჯგუფის „თავდასხმა“ თბილისის პოლიციის სამმართველოზე. ფაქტია, რომ სააკაშვილ-მერაბიშვილის ხელისუფლებას სხვა ენა არ ესმის, გარდა ძალადობის, „მუშტის“ ენისა.

როგორც ჩანს, არაცივილიზებული, არაკანონიერი მეთოდებით მოქმედ ხელისუფლებასთან მხოლოდ „მუშტის“ პოლიტიკით დაპირისპირება თუ მოიტანს  შედეგს!

ამას განაპირობებს ის, რომ, როცა ქვეყანაში არ არსებობს დამოუკიდებელი სასამართლო, როცა ქვეყანაში კანონებს თავად ხელისუფლება თელავს ფეხქვეშ, როცა ყოველივე ამაზე საერთაშორისო საზოგადოებრიობა სხვადასხვა მიზეზის გამო ან ძალიან მორიდებულად, ან სრულიად არ რეაგირებს, - მაშინ სხვა გამოსავალი მართლაც არ არსებობს „მუშტის“ პოლიტიკის გამოყენების გარდა.

ვფიქრობ, ეს უნდა გაითვალისწინოს დღევანდელმა ოპოზიციამ და ან უნდა შეწყვიტოს თავის მოწონება - ჩვენ მხოლოდ კანონიერების ფარგლებში ვმოქმედებთ, ჩვენს საპროტესტო მიტინგებზე ერთი ფოთოლიც არ ჩამოვარდნილა და ერთი მინაც არ ჩამსხვრეულაო, ან თავი უნდა დაანებოს საპროტესტო მიტინგებს და დასჯერდეს გულის მოსაოხებელ, მაგრამ სრულიად უშედეგო დებატებს ხელისუფლებასთან, რაც კიდევ დიდხანს გააგრძელებს ქვეყნის სავალალო მდგომარეობას არსებული ხელისუფლების ხელში...

მაგრამ მოვლენები შესაძლოა სხვაგვარადაც განვითარდეს.

დღევანდელი ოპოზიცია თავისი ინტელიგენტური, ცივილიზებული, „მუშტის“ უარმყოფელი პოლიტიკით, ალბათ, ვერაფერს მიაღწევს, ამიტომ ხალხის ნდობას დაკარგავს და აქტიურობას შეწყვეტს. მაგრამ ხალხში ხომ პროტესტის უზარმაზარი მუხტი რჩება! ეს მუხტი, შესაძლოა, გამოიყენოს ვინმე ახლადგამოჩეკილმა ავანტიურისტმა, რომელიც „ფოთოლსაც ჩამოაგდებს“ და „მინებსაც ჩაამსხვრევს“, სააკაშვილის ხელისუფლებას ყველაფერს თავზე დაამხობს და საქართველოს მოევლინება „მეორე მიშად“, ან უფრო უარეს დესპოტად...

ამ შემთხვევაში მიშას ხელისუფლებასაც და მთელ საქართველოსაც ნამდვილად სანატრელი გაუხდება დღევანდელი მშვიდობიანი ოპოზიცია, რომლის რიგებში რიგით „ჯარისკაცებად“ დგანან ნონა გაფრინდაშვილი, ნინელი ჭანკვეტაძე, ნოდარ მგალობლიშვილი, გოგი ქავთარაძე, ოთარ მეღვინეთუხუცესი და სხვანი და სხვანი - ჩვენი სასახელო მამულიშვილები!.. 

ასე რომ, ეს წერილი არის ხელისუფლების გაფრთხილება: შესაძლო უფრო დიდი უბედურების თავიდან ასაცილებლად ის ვალდებულია, ნორმალურად, ცივილიზებულად, სამართლიანად მოექცეს  დღევანდელ მშვიდობიან ოპოზიციას. ისტორიიდან უამრავი მაგალითია ცნობილი, რომ როდესაც ასეთ სიტუაციაში ხელისუფლება არაფერს თმობს, ის ადრე თუ გვიან ყველაფერს კარგავს.

ჩვენ კი, ურიგო არ იქნება, კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ, რომ სულკურთხეული მერაბ კოსტავა უაღრესად მაღალზნეობრივი, სამართლიანი, ჭეშმარიტად რაინდული ბუნების მქონე ეროვნული მოღვაწე გახლდათ, რომელიც „მუშტის“ აპოლოგეტი ნამდვილად არ იყო, მაგრამ ძალიან კარგად ესმოდა მისი მნიშვნელობა, თუკი სამართლის მისაღწევად ცივილიზებული მეთოდები აღარ სჭრიდა...

                                                                                            

      2009, სექტემბერი

P. S. ხელისუფლების წარმომადგენლები ხშირად აცხადებენ, რომ მათთვის მიუღებელია, როცა ოპოზიცია ულტიმატუმის ენით ელაპარაკება მათ.

ცხადია, არაა სასიამოვნო ულტიმატუმების ენით ლაპარაკი, მაგრამ ხელისუფლება იმაზე არაფერს ამბობს, თუ თავად რა ენით ელაპარაკება ოპოზიციას (და, საერთოდ, საკუთარ ხალხს), - ესაა ძალადობის, უკანონობის, უსამართლობის ენა, რომლის უკან ხელისუფლების მძლავრი სადამსჯელო მანქანა დგას. (მძლავრი - საკუთარი ხალხის, და არა დამპყრობლის წინააღმდეგ!).

ოპოზიციის ულტიმატუმის ენა (თანაც მხოლოდ ხანდახან გამოყენებული) იმდენადვე სუსტია ხელისუფლების მიერ მუდმივად გამოყენებულ ძალადობის ენასთან შედარებით, რამდენადაც სუსტი იყო იმ მომიტინგის ჯოხი, რომელიც  მან 1989 წლის 9 აპრილის დილას რუსის ტანკს დაარტყა...   

მაგრამ ბოლოს მაინც იმ ჯოხმა გაიმარჯვა!

  

2010, ნოემბერი

    

                       სარკეშიც ჩავიხედოთ...

სრულიად ბუნებრივია, რომ ხშირად იხსენებენ ჩვენს უახლოეს წარსულს - ეროვნული მოძრაობის ტრაგიკულ პერიპეტიებს. სამწუხაროდ, შეფასებები მეტწილად ცალმხრივი და ტენდენციურია.

ამასთან დაკავშირებით მინდა მცირეოდენი ზოგადი შენიშვნები გავაკეთო.

80-იანი წლების დასასრულის და 90-იანის დასაწყისის ეროვნული მოძრაობაში განვითარებული მოვლენების შეფასებისას ყველაფერი   მ ხ ო ლ ო დ   რუსეთს არ უნდა დავაბრალოთ. რუსეთი, რა თქმა უნდა, ყველაფრის მკადრებელია, მაგრამ, ეს რომ ვიცოდით (და ვიცით), მით უფრო მეტი სიფრთხილე და წინდახედულობა უნდა გამოგვეჩინა. ერთი არაკისა არ იყოს - „ჩვენს თავზე რომ დავიხედოთ, მე ვგონებ, ის აჯობებსო“, თუნდაც იმიტომ, რომ საკუთარი თავის გაკონტროლება უფრო ადვილია, ვიდრე გარეშე უზარმაზარი და ურცხვი სახელმწიფოს ინტრიგებისაგან თავის დაღწევა.

არადა, მტრების გასახარად, ეროვნულ მოძრაობაში თავიდანვე (1988 წლის დასაწყისიდან) სრულიად არაჯანსაღი ურთიერთდამოკიდებულება დამყარდა. 1987 წლის ბოლოს შექმნილი პირველი არაფორმალური პოლიტიკური გაერთიანება - ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება - რომელშიდაც თავიდანვე ეროვნული მოძრაობის თითქმის ყველა წარმომადგენელი გაერთიანდა, რამდენიმე თვეშივე დაიშალა. პირველი განხეთქილება 1988 წლის მარტის დასაწყისში მოხდა, ირაკლი წერეთლის ბინაში გამართულ კრებაზე. გავიხსენებ მხოლოდ ერთ ძალიან ნიშანდობლივსა და საყურადღებო შეფასებას. კრებას ესწრებოდა ერთ-ერთი შესანიშნავი ქართველი ადამიანი, მწერალი და მრავალმხრივი ნიჭის მქონე პიროვნება (სხვათა შორის, ცნობილი წამლის „კოლხური მალამოს“ შემქმნელი), ზვიადისა და მერაბის მეგობარი, აწ განსვენებული ვიტალი დარსანია. კრების დასრულების შემდეგ მან მითხრა - „ეს ხალხი ორ-სამ წელიწადში ერთმანეთს ყუმბარებს დაუშენსო“. მე ვუპასუხე, - რას ამბობ, მხოლოდ სიტყვიერად შეურაცხყვეს ერთმანეთი, ყუმბარების სროლამდე საქმე როგორ მივა-მეთქი. მან ისევ გაიმეორა თავისი აზრი. ბ-ნი ვიტალი წინასწარმეტყველი არ ყოფილა, მას, უბრალოდ, სწორი პოლიტიკური ანალიზის უნარი ჰქონდა.

საერთოდ, ვისაც იმდროინდელი მოვლენების სწორი შეფასება სურს, ყურადღებით უნდა გაეცნოს იმდროინდელ არაფორმალურ პრესას (მოგვიანებით ოფიციალურსაც), აგრეთვე შემორჩენილ ვიდეო და აუდიო ჩანაწერებს (1988 წლიდან მოყოლებული). მაშინ დარწმუნდება, რომ   ო რ ი ვ ე   დაპირისპირებულმა მხარემ  უამრავი   ა რ ა ს წ ო რ ი  საქციელი ჩაიდინა. (რუსეთის აგენტობა აქ   თ ი თ ქ მ ი ს   არაფერ შუაშია, ყველანი გულმხურვალე, მაგრამ, რბილად რომ ვთქვათ, პოლიტიკურად უმწიფარი პატრიოტები იყვნენ). იმასაც გაარკვევს, რომელი მხარე იყო დაპირისპირების მიზეზი და დამწყები.

ერთი სიტყვით, მე იმის თქმა მინდა, რომ რაც მოხდა, იმის მიზეზი უპირველესად ჩვენივე თავში უნდა ვეძებოთ. რუსეთი ყველაფრის მკადრებელია, მაგრამ მისი გასაკეთებელი შავბნელი საქმე, ასე ვთქვათ, მას ჩვენ თვითონ ხონჩით მივართვით. რუსეთმა  კი, რა თქმა უნდა, ჩვენივე  (ვგულისხმობ   ო რ ი ვ ე   მხარეს)  უგუნურებით მშვენივრად ი ს ა რ გ ე ბ ლ ა.

ასე რომ, ტენდენციურ აზროვნებას, ბოლოს და ბოლოს, უნდა შევეშვათ და ორივე მხარის ბრალეულობები ობიექტურად შევაფასოთ.

მაგრამ რახან ეს ძნელი მისაღწევია, ალბათ აჯობებს, ამ საკითხებთან დაკავშირებით მსჯელობაზე   მ ო რ ა ტ ო რ ი უ მ ი   გამოვაცხადოთ მანამდე, სანამ ეს ხელისუფლება არ შეიცვლება და ქვეყანაში დემოკრატიული ღირებულებანი არ დამკვიდრდება, რაც საზოგადოებაში ობიექტური ცნობიერების დამკვიდრებასაც შეუწყობს ხელს.

ეს კი ეროვნული მთლიანობისა და თანხმობის საფუძველთა საფუძველია და სავსებით შეესაბამება ქრისტიანულ მოძღვრებას:

„1. ნუ განიკითხავთ, რაითა არა განიკითხნეთ, 2. რამეთუ რომლითა განკითხვითა განიკითხვიდეთ, განიკითხნეთ, და რომლითა საწყაულითა მიუწყოთ, მოგეწყოს თქუენ. 3.ანუ რასა ხედავ წუელსა თუალსა შინა ძმისა შენისასა  და დვირესა თუალსა შინა შენსა არა განიცდი? 4. ანუ ვითარ ჰრქუა ძმასა შენსა: მაცადე და აღმოგიღო  წუელი თუალისაგან შენისა, და აჰა ეგერა დვირე თუალსა შინა შენსა! 5. ორგულო, აღმოიღე პირველად დვირე თუალისაგან შენისა, და მაშინ იხილო აღმოღებად წუელი თუალისაგან ძმისა შენისა.“ 

ამინ.

2011

                  გამოსავალია ჰარმონიზირება ბუნებასთან

დღეს საქართველოში (ცხადია, არა მხოლოდ საქართველოში, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ჩვენ პირველ რიგში საქართველო გვაინტერესებს) საზოგადოებაში მწვავე დაპირისპირებაა ლგბტ-სთან დაკავშირებით. ცხადია, ერთმანეთს უპირისპირდებიან, ერთის მხრივ, ლგბტ-ს, ანუ არატრადიციული სექსუალური ორიენტაციის წარმომადგენლები და მათი უფლებადამცველები (უმცირესობა), მეორეს მხრივ, ის ადამიანები, რომელთაც ტრადიციული, ბუნებრივი სექსუალური ცხოვრება აქვთ (უმრავლესობა).

ყველაზე მძაფრად ეს დაპირისპირება გამოვლინდა 2013 წლის 17 მაისს, როდესაც ლგბტ-ს წარმომადგენელთა აქციას დაუპირისპირდა ხალხის უზარმაზარი მასა, რომელშიც, შეიძლება ითქვას, წამყვან როლს თამაშობდნენ სასულიერო პირები. ამ დაპირისპირებას დიდი გამოხმაურება მოჰყვა, დაწყებული სერიოზული სამართლებრივი პროცედურებით და დამთავრებული „ტაბურეტკასთან“ დაკავშირებული საფეისბუკო იუმორით.

საერთოდ, ამ ორი მხარის დაპირისპირება მეტ-ნაკლები სიმწვავით დღემდე გრძელდება და არავინ იცის, როდის დასრულდება, ან კიდევ რა სახით გამოვლინდება.

ცხადია, ამ საკმაოდ მწვავე პრობლემას როგორღაც მოგვარება სჭირდება.

მაგრამ მოგვარებისათვის ჯერ პრობლემაში ჩაღრმავებაა საჭირო.

ჩვენც ვცადოთ.

ცხადია, ი უ რ ი დ ი უ ლ ა დ ორივე მხარეს აქვს უფლება, ისეთი წარმოდგენა ჰქონდეთ სექსუალურ ცხოვრებაზე და ისე იცხოვრონ, როგორც სურთ.

რაც შეეხება მ ო რ ა ლ უ რ უფლებებს, აქ საქმე საკმაოდ რთულადაა.

ჯერ გვერდზე გადავდოთ არატრადიციული  სექსუალური ორიენტაციის მქონეთა საკითხი და განვიხილოთ, რა ზნეობრივი დარღვევები არსებობს საერთოდ ტრადიციულ სქესობრივ ურთიერთობებში.

უპირველესად განვსაზღვროთ საწყისი წერტილი.

ალბათ, უპრიანი იქნება, საწყის წერტილად მივიჩნიოთ ეკლესიის თვალსაზრისი.

მართლაც, ეკლესიის პოზიციით (რომელიც, ვფიქრობ, მართებულია) ღვთივკურთხეულია ქორწინება,  ცოლქმრული  ცხოვრება ანუ შთამომავლობის გაჩენა, რეპროდუქცია. ეკლესიის ეს პოზიცია სრულიად გასაგები და ლოგიკურია, რადგან ბუნებაში სქესობრივი ორგანოები სწორედ გამრავლებისათვის არის შექმნილი. აქ ეკლესიის პოზიცია სავსებით ემთხვევა ბუნებაში არსებულ გამრავლების წესს.

ამ საწყისი წერტილიდან ნებისმიერი გადახრა სექსუალური თ ა ვ ი ს უ ფ ლ ე ბ ი ს  მიმართულებით - უკვე არაზნეობრიობას წარმოადგენს და ბუნების კანონებს არ შეესაბამება. რაც უფრო შორდება ადამიანი ამ წერტილს, არაზნეობრიობის ხარისხიც იზრდება და ნაირგვარ სიმახინჯემდე მიდის.

ეკლესიის თვალსაზრისით (და უბრალო ადამიანური თვალსაზრისითაც) ცოდვას წარმოადგენს საწყისი წერტილიდან  გარკვეული დაშორება - ქორწინების გარეშე ურთიერთობანი და ცოლ-ქმარის მიერ ერთმანეთის ღალატი.

საწყისი წერტილიდან კიდევ უფრო მეტი დაშორება ცოდვის სიმძიმესაც  კიდევ უფრო ზრდის.

თუ გადახედავთ პორნოსაიტებს, იხილავთ სექსუალურად  სრულიად ჯანმრთელ მამაკაცებს და ქალებს, რომლებიც ბუნებრივი სექსუალური აქტით იწყებენ, შემდეგ კი აგრძელებენ გაუკუღმართებული, არაბუნებრივი, უმახინჯესი ფორმით.

გაუკუღმართებული სექსუალური აქტი არა მხოლოდ გარყვნილებაა, არამედ ხელოვნურად მოგონილი სიმახინჯეც, და, შესაბამისად, გარყვნილების უმაღლესი სახეც. 

ცხადია, ასეთ, ფიზიოლოგიურად სრულიად ჯ ა ნ მ რ თ ე ლ მამაკაცებს და ქალებს, რომლებიც უკუღმართ სექსს ეწევიან, მორალური უფლება არ აქვთ ფიზიოლოგიურად  ა რ ა ჯ ა ნ მ რ თ ე ლ ი ადამიანების ის უკუღმართი სექსუალური საქციელი დაგმონ, რასაც  თ ა ვ ა დ  სჩადიან, თუმცა ფიზიოლოგიურად ჯანმრთელები არიან.

ეს, ასე ვთქვათ, პრობლემის მორალური მხარეა.

ამ პრობლემას კი ტრადიციული და არატრადიციული სექსუალური გამოვლინებებისადმი მცდარი მიდგომა წარმოშობს, რაც იმაში გამოიხატება, რომ ტრადიციული სექსის მიმდევარ (ანუ სექსუალურად ჯანმრთელ) ადამიანებს სექსუალურ გარყვნილებას ასე თუ ისე ჰპატიობენ, ხოლო არატრადიციულებს - არა. სწორი მიდგომა კი ის იქნებოდა, რომ სექსუალური გარყვნილება ა რ ც ე რ თ ი ს ა თ ვ ი ს არ მიჩნეულიყო საპატიებლად.

არატრადიციული სექსუალური მისწრაფება ფიზიოლოგიური დაავადებაა, თუმცა არსებობს სხვა აზრიც, რომლის თანახმად სექსუალური გადახრა დაავადება კი არაა, არამედ ზნეობრივი კატეგორიის მოვლენა, მაგრამ მაშინ როგორ უნდა აიხსნას ის ფაქტი, რომ სექსუალური გადახრა  ც ხ ო ვ ე ლ ე ბ შ ი ც  არსებობს? ცხოველებშიც ზნეობრივი კატეგორიის მოვლენაა?

სექსუალური გადახრა, როგორც სნეულება, ისევე, როგორც ნ ე ბ ი ს მ ი ე რ ი სხვა სნეულება, არაა უზნეობა, მაგრამ ის უზნეობად იქცევა მ ა შ ი ნ ვ ე, როგორც კი რ ე ა ლ უ რ სექსუალურ ურთიერთობაში გამოვლინდება, ანუ არაბუნებრივ, უკუღმართ სექსუალურ აქტად განხორციელდება. სექსუალური გადახრის მქონე ადამიანებმა, თუ სურთ ზნეობის ჩარჩოებში დარჩნენ, საერთოდ უნდა შეიკავონ თავი სექსუალური ცხოვრებისაგან (ანუ უკუღმართი სექსუალური ცხოვრებისაგან), არათუ მისი პროპაგანდა და მისით თავმოწონება დაიწყონ, და უნდა შეეგუონ თავიანთ ფიზიოლოგიურ არასრულფასოვნებას  ისე, როგორც ჩვეულებრივი ადამიანები ხდებიან ზოგჯერ იძულებულნი, შეეგუონ (და არა პროპაგანდირება გაუწიონ) სხვადასხვა ცხოვრებისეულ უბედურებას (მაგალითად, შვილის, ახლობლის დაღუპვას), ან ფიზიკურ ნაკლს (მაგალითად, სიბრმავეს, სიყრუეს და სხვ.).

 აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ყველაზე დიდი დანაშაული არატრადიციული სექსუალური ორიენტაციის ადამიანების წინაშე მიუძღვის ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას, რომელმაც მათ ავადმყოფობის სტატუსი მოუხსნა (ალბათ ხმათა უმრავლესობით!!!) და მათ განკურნების შესაძლებლობის იმედი გადაუწურა. 17 მაისი ამ უბედური ადამიანებისათვის საზეიმო კი არა, სამგლოვიარო თარიღი უნდა იყოს.

ამ დიდი დანაშაულის თანამონაწილენი არიან ამ, სწორედაც რომ უბედური ადამიანების გავარვარებული ფსევდოლიბერალი „უფლებადამცველები“, რომლებიც მათი გ ა ნ კ უ რ ნ ე ბ ი ს საშუალებების კვლევა-ძიებისაკენ კი არ მოუწოდებენ სამედიცინო სამყაროს, არამედ, ფაქტობრივად, წამახალისებელნი არიან ამ ადამიანებში უკუღმართი სექსუალური გამოვლინებებისა, სხვადასხვა გამართლებას უძებნიან მათს უკუღმართ სექსუალურ პრაქტიკას და ერთსქესიანთა ქორწინების დაკანონებასაც კი მოითხოვენ. ეს ვაი-უფლებადამცველები, ფაქტობრივად, ამ უბედური ადამიანების მტრები არიან, რადგან ასეთი „უფლებების დაცვით“ დათვურ სამსახურს უწევენ ზოგადად ამ სნეულებით დაავადებულ ადამიანებს და საზოგადოების უდიდეს ნაწილში მათ მიმართ უკურეაქციას იწვევენ.

ერთი სიტყვით, ფაქტია, რომ პრობლემა არსებობს და მას სჭირდება მოგვარება და არა შიშველი ემოციებითა და რიხიანი შეძახილებით სექსუალურ უმცირესობათა წარმომადგენლების ცემა-ტყეპა და ჯოჯოხეთის მდუღარე კუპრით დამუქრება.

დარწმუნებული ვარ,  ის სასულიერო პირებიც, რომლებიც 2013 წლის 17 მაისს მომიტინგეთა შორის იყვნენ, ზნეობის  სადარაჯოზე დგანან, მაგრამ არსებული რეალობიდან აშკარად ჩანს, რომ ისინი პრობლემას ღრმად ვერ წვდებიან და მხოლოდ რელიგიური მცნებების შეხსენებითა და ძალადობით ცდილობენ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემის გადაჭრას. არადა, აჯობებდა, სულ მცირე, არატრადიციული ორიენტაციის მიმდევართა გაჯანმრთელებისათვის მაინც ელოცათ, ან, უფრო უკეთესი იქნებოდა, სამედიცინო საზოგადოებისათვის მოეწოდებინათ, რომ მათი განკურნების მიზნით სათანადო ეფექტური საშუალებები მოეძიათ საერო ხელისუფლებასთან ერთად. მეტიც, სასურველი იქნებოდა, თავიანთი წვლილიც შეეტანათ ასეთი კომპლექსური კვლევების დაფინანსებაში. ცარიელი ქადაგებითა და ძალადობით ავადმყოფობა არ იკურნება (თუ მხედველობაში არ მივიღებთ სასწაულებრივ განკურნებებს). უფრო ლოგიკური კი ის იქნებოდა, რომ იმავე სასულიერო პირებმა უპირველესად სქესობრივად სრულიად ჯანმრთელი ადამიანები დაგმონ (თუნდაც ჭინჭრებითა და როზგებით ცემონ), რომლებიც უკუღმართ სექსს ეწევიან, თუმცა  ბუნებრივი სექსის უნარი აქვთ. არადა, 2013 წლის17 მაისს გამძვინვარებულ მასაში მათ გვერდით ასეთი ადამიანებიც ალბათ საკმაოდ იდგნენ...

ვფიქრობ, გამოსავალი ერთია: ადამიანებმა უნდა მოახდინონ თავიანთი ქცევებისა თუ შეხედულებების ჰ ა რ მ ო ნ ი ზ ი რ ე ბ ა  ბუნების მიერ დამკვიდრებულ წესებთან, კერძოდ: ადამიანის სქესობრივი ცხოვრების მიზანი უნდა იყოს უ პ ი რ ა ტ ე ს ა დ  შთამომავლობის გამრავლება, რეპროდუქცია, და არა სიამოვნება, გართობა და ა.შ. (სიამოვნება და გართობა სხვა, არასექსუალური საშუალებებითაც შეიძლება).

და რაც დღეს განსაკუთრებით მთავარია: განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციის მქონე ადამიანებმა უნდა შ ე ი გ ნ ო ნ, რომ ისინი დაავადებულნი არიან ფიზიოლოგიურად (სანამ სამედიცინო სამყარო მათი განკურნების საშუალებებს არ შეიმუშავებს), და საერთოდ თავი უნდა შეიკავონ ფაქტობრივად მახინჯი, უკუღმართი სექსუალური ცხოვრებისაგან; უნდა შეიგნონ, რომ თავშეკავების მაგივრად ასეთი სექსუალური ცხოვრებით თავმოწონება და მისი აფიშირება  ს ა მ ა რ თ ლ ი ა ნ ა დ აღიზიანებს ადამიანების უზარმაზარ მასას.

ვფიქრობ, მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში ექნებათ ორივე მხარეს, ერთმანეთის განსჯისა და განკითხვის მორალური უფლება.

მაგრამ  არც ეს განკითხვა გახდება საჭირო, თუ  ორივე მხარე მორალური პრინციპებით იცხოვრებს. მაშინ ერთმანეთის განსასჯელიც არაფერი ექნებათ; მაშინ არც სექსუალურ უმცირესობათა უფლებადამცველი მოძრაობა იქნება საჭირო და აღარც მათი დაწიოკება.

მოკლედ რომ ვთქვათ, სექსუალური თავისუფლების პრინციპებს ზნეობის თვალსაზრისით სერიოზული გადახედვა და ბუნების კანონებთან ჰარმონიზირება სჭირდება.

 არადა, ზნეობრივი პრინციპებით ცხოვრება სავსებით შესაძლებელია, თუ გავიხსენებთ ბერების, ა ს კ ე ტ ე ბ ი ს ცხოვრებას, და, რაც მთავარია,  საეკლესიო თვალსაზრისს -  სრულიად ბ უ ნ ე ბ რ ი ვ ს, სამართლიანს და ლოგიკურს - რომ ღვთივკურთხეულია ქორწინება,  ცოლ-ქმრული  ცხოვრება, ანუ შთამომავლობის გაჩენა, რეპროდუქცია.

საჭიროა, ადამიანები დაუბრუნდნენ ამ საწყის წერტილს!

ცხადია, ეს იდეალური ვითარება იქნებოდა.

იდეალი კი იმის იდეალია, რომ მისი მიღწევა შ ე უ ძ ლ ე ბ ე ლ ი ა.

მაგრამ იდეალის დასახვა აუცილებელია, რადგან მას ადამიანები, მართალია, ვერასოდეს აღწევენ, მაგრამ, სურვილისა და ძალისხმევის შემთხვევაში, გარკვეულწილად უ ა ხ ლ ო ვ დ ე ბ ი ა ნ...

2013, 20 მაისი; 2017

         უკიდურესობათა ტრაგიზმი და დემოკრატიული       

                                   ღირებულებანი

                                    „ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა.“

                                                                                               შოთა რუსთველი

საქართველო გათიშულია უკიდურესობებით.

საზოგადოების ერთი დიდი ნაწილი ერთ უკიდურესობაში გადავარდნილი, მეორე დიდი ნაწილი - მეორე უკიდურესობაში.

ერთ უკიდურესობაში მყოფნი მეორე უკიდურესობაში მყოფთ არც უსმენენ, არც რაიმე საერთოს გამონახვა სურთ ერთმანეთთან, არც კომპრომისი ხდება მათ შორის, ერთმანეთის აზრი აბსოლუტურად მიუღებლად მიაჩნიათ, ერთმანეთს უვიცებს, ჩამორჩენილებს, ქვეყნის მოღალატეებსა და დამაქცევრებს  უწოდებენ და ა. შ. და ა. შ.

უკიდურესობაში გადავარდნილები სამყაროს ორ ფერში აღიქვამენ - შავად და თეთრად, სამყარო კი - „გვაქვს უთვალავი ფერითა“.

ყველა ხვდება, რომ ასე არ შეიძლება, რომ ეს დამღუპველია ქვეყნისათვის, მაგრამ იმ მოჯადოებული მდგომარეობიდან ვერ გამოდიან, რასაც უკიდურესობებში გადავარდნა ჰქვია; ძალა არ ჰყოფნით ამისათვის, შეიძლება ზნეობაც, და, რაც მთავარია, არ ჰყოფნით დემოკრატიული ღირებულებების გათავისების ხარისხი.

უკიდურესობებში გადავარდნა რომ მანკიერი მოვლენაა, ეს რეალურ ცხოვრებისეულ გამოცდილებებზე დაყრდნობით ჯერ კიდევ ანტიკურ ხანაში ფილოსოფიურად ჩამოაყალიბა უდიდესმა ფილოსოფოსმა არისტოტელემ თავის ფილოსოფიურ თხზულებაში „ნიკომაქეს ეთიკა“. მან დაასაბუთა, რომ ადამიანური ქმედებების საუკეთესო გამოვლინება არის „საშუალი“ ორ უკიდურესობას  შორის, რომელთაგან თითოეული მათგანი - ორივე უკიდურესობა - არის ნაკლი, ზადი, ბიწი. (არისტოტელეს „საშუალი“ ნიშნავს „საუკეთესოს“ ორ უკიდურესობას შორის, და არა საშუალოს ცუდსა და კარგს შორის).

რა თქმა უნდა, აქ არისტოტელეს ციტირებას არ დავიწყებ. შევეცდები კონკრეტული მაგალითების მოყვანით ვაჩვენო უკიდურესობებში გადავარდნის მანკიერი ბუნება.

უკიდურეს გამოვლინებებს შორის „საშუალი“, ანუ საუკეთესო გამოვლინებანი, საერთოდ ბუნების ერთ-ერთი მთავარი კანონზომიერებაა.

ამის ძალიან თვალსაჩინო მაგალითს მოვიყვან: ცხადია, თავისთავად, მზიანი ამინდებიც კარგია და წვიმიანი ამინდებიც, მაგრამ უ კ ი დ უ რ ე ს ი გამოვლინებანი - გვალვა და წარღვნა (ღვარცოფი, წყალდიდობა და სხვ.) ცუდი და გამანადგურებელია. „საშუალს“, ანუ საუკეთესოს, წარმოადგენს ზომიერად მზიანი და ზომიერად წვიმიანი ამინდები და მათი მუდმივი მონაცვლეობა, რომელიც კი არ აზიანებს, არამედ ხელს უწყობს ცოცხალი ბუნების განვითარებასა და არსებობას.

ბუნების უნივერსალური კანონი - არსებობისათვის ბრძოლა, - სწორედ უკიდურესობათა შორის არსებულ „საშუალს“, ანუ ყველაზე საუკეთესო, დარეგულირებულ, დაბალანსებულ ბუნებრივ პროცესებს გულისხმობს, რაც, ზოგადად თუ ვიტყვით, ბუნებაში სიცოცხლის არსებობის გარანტს წარმოადგენს. წინააღმდეგ შემთხვევაში სიცოცხლე დიდი ხნის წინ მოისპობოდა ჩვენს პლანეტაზე, ან განვითარების უდაბლეს საფეხურზე დარჩებოდა.

მაგრამ ადამიანურ ცხოვრებას დავუბრუნდეთ, სადაც, სხვათა შორის, ბუნების საწინააღმდეგო ბევრი პროცესი მიმდინარეობს (რაც, საბოლოოდ, ადამიანს ბუმერანგივით უბრუნდება).

უკიდურესობებში გადავარდნის მძიმე შედეგები უამრავი მაგალითებით დასტურდება და, რაც მთავარია, იგი შეუთავსებელია დემოკრატიულ ღირებულებებთან, რომლებსაც სიტყვით კი ვაღიარებთ, მაგრამ საქმით - საწინააღმდეგოდ ვიქცევით, როდესაც უკიდურესობაში ვვარდებით.

უკიდურესობებში გადავარდნას ჩვენი ცხოვრების ფაქტობრივად ყველა სფეროში აქვს ადგილი, განსაკუთრებით ჩვენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში, რაც ცხოვრების სხვა სფეროებზეც უდიდეს გავლენას ახდენს.

მოვიყვან ზოგიერთ მაგალითს.

სიტყვის თავისუფლებით დავიწყებ (რითაც მეც ვსარგებლობ).

სამწუხაროდ, აქაც უკიდურესობებში გადავარდნას აქვს ადგილი. ტოტალიტარულ ქვეყნებში სიტყვის თავისუფლება უკიდურესად შეზღუდულია, რაც, ცხადია, სიმართლის თქმის თავისუფლების შეზღუდვას ნიშნავს. სხვაგან არ ვიცი, მაგრამ დღევანდელ საქართველოში სიტყვის თავისუფლების საკითხში მეორე უკიდურესობაში ვართ დაგავარდნილი - ესაა ყველაფრის თქმის თავისუფლება (ანუ, „მეცნიერულად“ თუ ვიტყვით - „გამოხატვის თავისუფლება“). ოქროს შუალედი, ანუ საუკეთესო ვარიანტი, ცხადია, აქაც არსებობს - ესაა სიმართლის თქმის თავისუფლება, ადამიანის ღირსების შელახვის დაუშვებლობა, ნორმალური ადამიანური ურთიერთობანი, ანუ მოკლედ რომ ვთქვათ - ზნეობა.

ყველაფრის თქმის შეუზღუდავი თავისუფლებით დღეს ყველაზე მეტად ჩვენი ჟურნალისტები სარგებლობენ, უმეტესად - ბოროტად. ვერც შენიშვნას მისცემ - წამსვე „გამოხატვის თავისუფლებას“ აგაფარებენ თვალებზე. არადა, ჩვენი ხალხი ამბობს: „პირზე მომდგარსა სიტყვასა განა ყველაფერს თქმა უნდა!“  და ისიც უნდა გავიხსენოთ, რომ  „სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო კონვენცია ითვალისწინებს აზრის თავისუფლად გამოხატვის შ ე ზ ღ უ დ ვ ი ს მოთხოვნებს...  შ ე ზ ღ უ დ ვ ე ბ ი შეიძლება დაწესდეს შემდეგ უფლებათა დასაცავად:

- სხვების რეპუტაციის და/ან უფლებების;

- საზოგადოებრივი უსაფრთხოების;

- საზოგადოების სიჯანსაღის ან მორალის;

- ეროვნული უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის;

- უწესრიგობის ან დანაშაულობების თავიდან ასაცილებლად;

- კონფიდენციალური ინფორმაციის გახმაურების თავიდან ასაცილებლად; 

- სასამართლო ორგანოების მიუკერძოებლობისა და ავტორიტეტის მხარდასაჭერად.“

სიტყვის თავისუფლების კანონით დადგენილი ეს  შ ე ზ ღ უ დ ვ ე ბ ი  რატომღაც ავიწყდებათ  ჩვენში „გამოხატვის თავისუფლების“ უკიდურესი გაგების მომხრეებს!

ახლა სხვა სფეროებს შევეხოთ.

უკიდურესობებში გადავარდნას ჰქონდა ადგილი ჩვენი ორი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას და მიხეილ სააკაშვილის მიმართ. ისინი ან უკიდურესად უყვარდათ, ან უკიდურესად სძულდათ. არადა პოლიტიკური ლიდერების მიმართ სიყვარულიც და სიძულვილიც - ორივე სიმახინჯეა. პოლიტიკური ლიდერების მიმართ დამოკიდებულების საუკეთესო გამოვლინებაა მათი მოღვაწეობის ობიექტური შეფასება -  მათ კარგი საქმეები უნდა დავუფასოთ, ხოლო ცუდი - დავუგმოთ, შეცდომები და გადაცდომები - გავუკრიტიკოთ, ხოლო არჩევნების დროს - „ცოდვა-მადლი“ ავუწონოთ და ამის მიხედვით მივცეთ ხმა.

უკიდურესობებში გადავარდნის ტიპიურ მაგალითს წარმოადგენს საზოგადოების დამოკიდებულება „ლგბტ“-ს წარმომადგენელთა მიმართ. ერთი უკიდურესობაა მათი ცემა, სამსახურში მიუღებლობა და სხვა დისკრიმინაციული ქმედებები, ხოლო მეორე უკიდურესობას ერთსქესიანი ქორწინების დაკანონება წარმოადგენს. ოქროს შუალედი, ცხადია, აქაც არსებობს - ესაა მათი ხელშეუხებლობა, თუ თავისთვის ცხოვრებენ, თავიანთი ცხოვრების წესის აშკარად გამომწვევ პროპაგანდას არ ეწევიან და ანტიბუნებრივი მოთხოვნილებების ოფიციალურ დაკანონებას არ მოითხოვენ.

სრულიად აშკარად გამოხატულ უკიდურესობაში გადავარდნას აქვს ადგილი რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის საკითხში. საზოგადოების უდიდეს ნაწილს მიაჩნია, რომ რუსეთს ან უნდა ეომო, (უფრო სწორად, მის მიმართ მუდმივად საომარ მდგომარეობაში უნდა იყო), ან უნდა „შეუძვრე“. სხვა, შუალედური მდგომარეობა ამ ადამიანებს ვერც კი წარმოუდგენიათ. შუალედური დამოკიდებულება ჩვენთან აღიქმება ღალატად, „შეძრომად“ (მართლა „შეძრომაზე“ რომ არაფერი ვთქვათ). არადა, რუსეთთან სწორედ შუალედური დამოკიდებულება აქვს მსოფლიოს ქვეყნების უმრავლესობას (მათ შორის, მის მოსაზღვრე ქვეყნებსაც). რა სიკეთე მოგვიტანა რუსეთთან უკიდურესმა დამოკიდებულებამ, ამას ჩვენი დღევანდელი მდგომარეობა (ოკუპირებული ტერიტორიების სახით) მოწმობს.

მეტყვიან, რუსეთს თავიდანვე (ეროვნული მოძრაობის დასაწყისიდავნე) მტრული დამოკიდებულება ჰქონდა საქართველოს მიმართო. კი, ჰქონდა, მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ყველაზე მძაფრად მაშინ სწორედ ჩვენ დავუპირისპირდით რუსეთს. ჩვენი მთავარი ლოზუნგი იყო: „ძირს რუსეთის დამპალი იმპერია!“ ჩვენ ყოველნაირად უკიდურესად ვაღიზიანებდით რუსეთს. მახსოვს, გორბაჩოვმა რამდენჯერმე გაგვაფრთხილა ტელევიზიით, - ასე თუ გააგრძელებთ, აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს დაკარგავთო! ყურად ვიღეთ ეს გაფრთხილება? არა! გავაგრძელეთ „ძირს რუსეთის დამპალი იმპერიის“ ძახილი, 9 აპრილი მოვუწყვეთ და რუსეთს მსოფლიოში თავი მოვჭერით. კი, რუსეთი ყველაფრის ღირსი იყო, მაგრამ ახლა ნუღარ ვწუწუნებთ! მუშტი ისე უნდა შემოიქნიო, რომ საკუთარ ცხვირში არ მოირტყა!  საბჭოთა კავშირის დანგრევა რომ გარდაუვალი იყო, ეს ჯერ კიდევ 1985 წელს გამოჩნდა სრულიად რეალურად (თუმცა სიმპტომები ადრეც ჩანდა). რად უნდოდა ამას 9 აპრილი და უკიდურესად გამაღიზიანებელი ლოზუნგები? ესეც ერთი-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია უკიდურესობაში გადავარდნის დამღუპველი შედეგების.

რუსეთს, მოდით, აფხაზეთის და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის საკითხიც მოვაყოლოთ.

ეს რეგიონები რომ „ფარული ნაღმები“ იყო, ყველამ ვიცოდით, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, კამიკაძური თავგანწირვით დავადგით ფეხი!

აქაც უკიდურესობებში გადავარდნას ჰქონდა ადგილი, თუნდაც მათი სტატუსის თვალსაზრისით.

იმ ხანებში აფხაზ და ოს სეპარატისტებთან ყოველგვარი კომპრომისი გამოვრიცხეთ, - მათი „ავტონომიური“ სტატუსი არ მოგვწონდა (ცხადია, სამართლიანად) და მის გაუქმებას მოვითხოვდით (ერთი უკიდურესობა).  ისინი კი დამოუკიდებლობას მოითხოვდნენ (მეორე უკიდურესობა). იმ ხანებში ხომ წარმოუდგენელი იყო „ფედერაციაზე“ თუ „კონფედერაციაზე“ ლაპარაკი! დღეს ესეც სანატრელი გაგვიხდა! იმიტომ, რომ უკიდურესობაში გადავვარდით და ანგარიში არ გავუწიეთ იმას, რომ, ფაქტობრივად, საქმე გვქონდა არა აფხაზ და ოს სეპარატისტებთან, არამედ რუს იმპერიალისტებთან, უძლიერეს და უბოროტეს სახელმწიფოსთან!

როდემდე უნდა ვიტეხოთ კისერი უკიდურესობებში გადავარდნით?

უკიდურესობაში გადავარდნის იმდენი მაგალითის ჩამოთვლა შეიძლება, რამდენი პრობლემაცაა საქართველოში, მათ შორის დამოკიდებულება ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის. 

როგორც დასაწყისში აღვნიშნე, აქეთ-იქით უკიდურესობაში გადავარდნილები ერთმანეთს არც უსმენენ, არც რაიმე საერთოს გამონახვა სურთ ერთმანეთთან, არც კომპრომისი ხდება მათ შორის, ერთმანეთის აზრი აბსოლუტურად მიუღებლად მიაჩნიათ, ერთმანეთს უვიცებს, ჩამორჩენილებს, ქვეყნის მოღალატეებსა და დამაქცევრებს  უწოდებენ და ა. შ. და ა. შ. ცალკეულ შემთხვევებში ასეთი შეფასებები მართლაც სწორია და სინამდვილეს ასახავს, მაგრამ უმეტეს შემთხვევებში ეს მხოლოდ გულის მოსაფხანი ლანძღვა და ცილისწამებაა, რომლის ამოცნობა და სინამდვილისგან გარჩევა მით უფრო რთულია, რაც უფრო დიდი მასშტაბები აქვს მიღებული ასეთ დამოკიდებულებებს.

ძნელი არ არის იმის შემჩნევა, რომ ერთმანეთთან ასეთი დამოკიდებულება ძალიან შორს დგას დემოკრატიული ღირებულებებისაგან.

სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ დემოკრატიული ღირებულებების მიხედვით ცხოვრება კლასიკურ დემოკრატიულ ქვეყნებში არ ხორციელდება იდეალური სახით, და რაღა უნდა ვთქვათ ჩვენს რეალობაზე, რომელიც მემკვიდრეა ანტიდემოკრატიული საბჭოთა სისტემის? ცხადია, სრულიად არაა საკვირველი, რომ შორს ვდგავართ დემოკრატიული ღირებულებებისაგან, მაგრამ ეს აღიარება ჩვენს პრობლემებს რას შველის?

იმითღა უნდა ვინუგეშოთ თავი, რომ როგორც ნაბიჯ-ნაბიჯ მივდივართ დემოკრატიისაკენ, ასევე ნაბიჯ-ნაბიჯ გავემიჯნებით უკიდურესობებს, ასევე ნაბიჯ-ნაბიჯ ვისწავლით ურთიერთმოსმენას, ურთიერთკომპრომისს, ასევე ნაბიჯ-ნაბიჯ ამოვავსებთ იმ უფსკრულს, რომელიც უკიდურესობებს შორისაა განხმული და, ბოლოს და ბოლოს, მივალთ ჩვენი უამრავი პრობლემის მოგვარებამდეც.

უკიდურესობებში გადავარდნა იწვევს საზოგადოების გახლეჩას, დაპირისპირებათა დაუსრულებელ ესკალაციას, რომელიც ხელს უშლის ყველა იმ საქმის კეთებას, რომელსაც საზოგადოების ერთიანობა, თანხმობა სჭირდება; ხელს უშლის ქვეყნის აღმშენებლობას და ზოგჯერ სისხლისღვრითაც მთავრდება, რასაც, ბუნებრივია, კიდევ სხვა მრავალი უბედურება მოსდევს და რასაც მშვენივრად იყენებს ჩვენი ყოველი ჯურის მტერი. სამწუხაროდ, ამის მჭერმეტყველი მაგალითი ჩვენი უახლოესი ისტორიაა. (აქ მხედველობაში მაქვს ისეთი პრობლემები, რომლებიც მსოფლიო პოლიტიკის წარმმართველი გარეშე ძალები არ არიან ჩარეულნი და რომელთა მოგვარება ჩვენვე შეგვიძლია, თუმცა ეროვნული ერთიანობა არც ერთ შემთხვევაში არაა ცუდი).

უკიდურესობებში გადავადნილთა შორის დაპირისპირება ხშირად მეტისმეტად მძაფრდება და, როგორც აღვნიშნეთ, ზოგჯერ სისხლისღვრამდეც კი მიდის. მაგრამ, რაც მთავარია, დაპირისპირებულთა შორის ყოველთვის იმარჯვებს ის მხარე (თუნდაც დროებით), რომელიც ძლიერია, და არა უეჭველად ის, ვინც მართალია. (სამწუხაროდ, უმეტესად ასეა).

(სხვათა შორის, უკიდურესობებში გადავარდნილთა საყვარელი ფორმულაა: „ან ყველაფერი, ან არაფერი“. ეს, ერთი შეხედვით, მიმზიდველი (უფრო სწორად - მაღალფარდოვანი) ფორმულა პრაქტიკულად მხოლოდ იმათ სასარგებლოდ მუშაობს, ვინც ძლიერია. სასაცილოა, როდესაც ამ დევიზს სუსტი მისდევს,  - მას  თითქმის ყოველთვის ხელში „არაფერი“ რჩება).

დაპირისპირებულთა შორის დემოკრატიული, კომპრომისული ურთიერთობები შედარებით უფრო სამართლიანად, მშვიდობიანად გვარდება, თუნდაც მათ არათანაბარი ძალები ჰქონდეთ. და სწორედ ესაა დემოკრატიის მთავარი ხიბლი!

სამწუხაროდ, უკიდურესობებში გადავარდნა უმეტესად სულიერ თუ ფიზიკურ ტრაგედიებს იწვევს, და, რაც მთავარია, დემოკრატიული ღირებულებებისაგან ძალიან შორს დგას.

კიდევ ბევრი რამის თქმა შეიძლებოდა ამ ჩვენი მთავარზე მთავარი პრობლემის შესახებ, მაგრამ რა გამოვა ამით?

სრულიად არაფერი!

ამაოდ დავშვრი, საწუხ არს ესე!

2015, აგვისტო

   პოლიტიკური იუმორი

                და დაუბუშტნა თუალი მარჯუენე

                     (ნაწყვეტი „უახლესი ქართლის ცხოვრებიდან“)

და შეკრიბა დარბაზი თვითმპყრობელმან ჭავჭავაძისა საზოგადოებისამან პირმზემან თამარ, გარნა ვაგლახად პირდაღრეჯილმან მარცხისა და შერცხუენისაგან არჩევნებსა შინა. და წარსდგა წინაშე წარჩინებულთა და დარბაზისერთა მისთა, და ვითარცა ჯურღმულმან აღმომდინარემან, ხმა-ყო მძვინვარე და საზარო და საშინელი, ჰნერწყვიდა და და ჰდორბლიდა თანამბრძოლთა თვისთა ოტებისათვის საარჩევნო სპათაგან ედუარდ ხანისა. და იყო ტყებაი და გოდებაი და გლოვაი დარბაზისერთა, ფხურანი თმათა და წვერთაი.

ამას ესევითარსა უნუგეშობასა შინა იყუნეს, ხოლო თამარმან, გუარად ჩხეიძემან,- გარნა ვიეთნი ბერბიჭაშვილადცა უხმობენ, რომელ იყო მომაკუდინებელი წმიდისა ილია მართლისა ჭავჭავაძისაი, - უფრორე უმატა კიცხვასა წარჩინებულთა მისთა.

და იყუნეს მუნ:

მწიგნობართუხუცესი რაულ. ესე რაულ არს, რომელმან განათლება დანაბნელა და ამისათუის კუპრობით უხმობენ;

მსტოვართუხუცესი კახაისძე კახაბერ და მეჯინიბეთუხუცესი ნიკოლაისშვილი გელა, უგუარონი და უჩინონი, გარნა მსახურებისათვის თამარისათა აღმაღლებულნი;

ამირსპასალარისა სახელოისა მაძიებელი ბორის, გარნა ამაოდ დამაშურალი და მოღორებული, რამეთუ ვერ შეკრიბნა სპაი, - ესე არს კაკუბავა, რომელსა ვიეთნი კაკუბად იხსენიებენ და ეჭუთა უცხოთა და საზართა გამოთქუამენ საქმეთა მისთა გამო;

მანდატურთუხუცესი თემურ, ლომად წოდებული, გარნა თამარისათვის ხელქმნილი და ცნობაგარდასული;

მეჭურჭლეთუხუცესი ნანა, ასული კაკაბაძისაი, გემოთმოყუარე და მკლავ-ღონიერი, ჩანთათა დიდთა, ნამცხუართაგან სავსეთა, სუბუქად მატარებელი.

და იყუნეს მუნ სხუანიცა წარჩინებულნი და უჩინონი. 

რისხვანი პირგამეხებულისა თამარისანი პირველ მიხუდა მწიგნობართუხუცესსა რაულს. ხოლო რაულ დუმნა.

მერმე შერისხნა თამარმან მსტოვართუხუცესი კახაისძე კახაბერ მძინარებისათვის ზეზეულად, გარნა შეურაცხყოფილმან კახაბერმან სიტყუანი მცირედნი ჰკადრნა, ხოლო მსმენელმან ამისმან თვითმპყრობელმან თამარ განრისხებულმან ხელ-ყო ყანყრატო კახაბერისი და დაჰკაწრნა. და იხსნა საბრალო იგი მონაი კახაბერ მუნ მდგომმან ლომმან თემურმან, გარნა გმირობასა ამას შესწირნა სათუალე თვისი და დარჩა ესრეთ.

კუალად თამარმან შეჰრისხნა ასული კაკაბაძისაი, მეჭურჭლეთუხუცესი ნანა, რამეთუ მან ცთომილებასა შინა შთააგდო საზოგადოება და დააკარგვინა ურიცხუნი დოლარნი და ლარნი, რომელნი დივიდენდებისათვის ფრიად დიდისა მიაბარებინა ბანკსა ცრუთა კაცთასა, ხოლო ისი კაცნი გაიპარნეს უცხოითა გზითა და წარიღეს დოლარნი იგი. ესე დოლარნი მოპოვებული აქუნდა ჩხეიძესა თამარს უკეთურითა გზითა, რამეთუ გაჰყიდნა სრანი საზოგადოებისანი და ოთახი სამუზეუმო მოყმისა მის უკუდავისა და სულნათელისა ზურაბისი. მიზეზისაგან ამათ ყოველთა საზოგადოება დაშთა ულაროდ და არღარა აქუნდა სხუაი ღონე, თვინიერ ძუელთა პლაკატთა გამოყენებისა, ხოლო პლაკატნი ედუარდ ხანისა და სხუათაცა ახალნი და ურიცხუნი იყუნეს. ჰკიცხვიდა და ჰნერწყვიდა პირდაღრეჯილი იგი თამარ მეჭურჭლეთუხუცესსა ნანას, ხოლო ნანა დუმნა, რამეთუ პირი სავსე აქუნდა ნამცხუართა ნაჭერთაგან დიდთა.

ეჰა ისმინეთ, ვითარ საქმენი არაწმიდანი შთააგდებენ კაცთა გეენასა და მიამთხუევენ რისხუასა ღუთისასა!

ცოფქმნილმან და უგონოქმნილმან თამარ განაყრევინა ნამცხუარნი იგი პირისაგან ნანასა, რომელმან მეტისა სიმწარისაგან წარაქცივნა და დაამხუა მიწასა ზედა თვითმპყრობელი იგი თამარ, ვითარმედ აღემატოდა მას ღონითა და სისხოითა მკლავთასა, და დაუბუშტნა თუალი მარჯუენე.

და იქმნა მუნ ბრალებაი და ცემა-ტყებაი დარბაზისერთა ურთიერთას ესევითარი, რომე არაოდეს ვის ეხილვა.

აჰა იცნობიეთ ბოლო ყოველთა უკეთურთა საქმეთანი, რამეთუ დიდ არს სამართალი ღუთისა ჩუენისა, მამისა და ძისა და სულისა წმიდისა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

1995

     „იბერია-სპექტრელი“ მანდილოსნის სტუმრობა გაზეთ

                        „დურუჯის“ რედაქციაში

 ერთ მშვენიერ დღეს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ყვარლის განყოფილების გაზეთ „დურუჯის“ რედაქციაში სრულიად შემთხვევით მოხვდა გაზეთ „იბერია-სპექტრის“ თანამშრომელი ჟურნალისტი, ქ-ნი ელეონორა (სახელი შეცვლილია).

„დურუჯის“ რედაქტორმა ბ-ნმა ალეკომ იქვე მდგომ პასუხისმგებელ მდივანს ბ-ნ ანზორს მოუხმო.

- გაიცანი, „იბერია-სპექტრის“ თანამშრომელია.

- ძალიან სასიამოვნოა, - თქვა ბ-ნმა ანზორმა და თეთრ წვერზე ჩამოისვა ხელი.

ბ-ნმა ალეკომ ქ-ნ ელეონორას ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების საქმიანობის შესახებ  დაუწყო საუბარი და თავაზიანად მიართვა გაზეთ „დურუჯის“ რამდენიმე ნომერი.

ქ-ნმა ელეონორამ თვალი მოჰკრა თუ არა ერთ-ერთ ნომერში სათაურს - „რატომ დუმხარ, ბატონო მუხრან?“, ხელის ელეგანტური მოძრაობით განიშორა გაზეთები და ზრდილობიანად განაცხადა, რომ ამ უხამსობას არ წაიკითხავდა.

- თქვენი ნებაა, - დააცანცარა წვერი ბ-ნმა ანზორმა, - მე, მაგალითად, თქვენს გაზეთს მთლიანად ვკითხულობ. იქნებ სჯობდა, თქვენც ასე მოქცეულიყავით?

ქ-ნმა ელეონორამ უდრტვინველად აიტანა ეს შეურაცხყოფა და მორჩილად შეუდგა წერილის კითხვას, თან სახეზე მწარე ღიმილი დასთამაშებდა. დაამთავრა კითხვა და გაზეთი გვერდზე გადასდო.

- პარლამენტის სხდომებს რომ ვუყურებდი, - თქვა მან და თვალებში სევდა ჩაუდგა, - მე კარგი შთაბეჭდილება მრჩებოდა თქვენს საზოგადოებაზე. თურმე ვცდებოდი. თქვენც იმ მთავრობის მხარეზე ხართ, ყაჩაღებით რომ აავსო ქვეყანა.

- როგორც ეროვნული მოძრაობა დაკნინდა, მთავრობაც ისეა დაკნინებული, - ჩაურთო ობიექტურმა ალეკომ.

„იბერია-სპექტრელმა“ მანდილოსანმა ზრდილობიანად მიუგო:

- ჩვენ არ დავკნინებულვართ, ეს - თქვენ დაკნინდით!

ბ-ნმა ალეკომ ამ შექებას უტიფრად აარიდა ყური, ხოლო ბატონმა ანზორმა ასევე უტიფრად დაიწყო წარსულის ქექვა:

- ბ-ნი ზვიადის დროს ოპოზიცია არ აფეთქებდა ხიდებს და რკინიგზებს!

- რუსთაველი აბა ვინ დაანგრია? - ხათრიანად შენიშნა ქ-ნმა ელეონორამ.

- რუსთაველი ბ-ნი ზვიადის ყოფილმა მეგობრებმა დაანგრიეს, არჩევნებში გამარჯვებული „მრგვალების“ ნახევარმა! - თავხედურად გაახსენა ბ-ნმა ანზორმა.

ამის გაგონებით მძიმედ შეურაცხყოფილ მანდილოსანს ღაწვები შეუფაკლდა.

- ისინი მოღალატეები და კრემლის აგენტები აღმოჩნდნენ, თქვენსავით, - თქვა მან მოკრძალებით.

- აი, ეგეთ იარლიყებს რომ არიგებდით, იმიტომაც აღმოჩნდით მაგ დღეში! - ნიშნი მოუგო ბოროტმა ანზორმა.

- ჩვენ მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკური მეთოდებით ვებრძვით ამ სისხლიან ხელისუფლებას, - გადმოღვარა თაფლი ქ-ნმა ელეონორამ.

- ხიდებს რომ აფეთქებთ და რკინიგზებს რომ ანგრევთ, ესაა პოლიტიკური მეთოდებით ბრძოლა? - გადმოანთხია შხამი ბ-ნმა ანზორმა.

ქ-ნმა ელეონორამ ალალად შეანათა თვალები და დაშაქრული ხმით ჰკითხა:

- თქვენ ეს გჯერათ?

ამ შეკითხვამ ბ-ნი ანზორი ისე დააბნია, რომ თვალები ააპარპალა და შეწუხებულმა აიჩეჩა წვერი. მას ნივთმტკიცების სახით არც აფეთქებული ხიდი ჰქონდა ხელთ და არც აყრილი რკინიგზა. თანაც, მასაც დაუჯერებლად და წარმოუდგენლად ეჩვენებოდა ქართველთა ერთი ნაწილის ასე დაცემა და გათახსირება.

- თქვენ ეს გჯერათ? - მთლად დადნა ქ-ნი ელეონორა.

...აი, ასეთი ურთიერთგაგების ატმოსფეროში მიმდინარეობდა საუბარი ნახევარ საათზე მეტ ხანს.

- სასიამოვნო იყო თქვენთან საუბარი, - თქვა ბოლოს „იბერია-სპექტრელმა“ გულწრფელმა მანდილოსანმა და წამოდგა.

- გაზეთები გრჩებათ, - შეახსენა რაინდმა ალეკომ.

ქ-ნი ელეონორა ცოტა შეყოყმანდა, კეკლუცად გაიღიმა, თავი ოდნავ გადახარა გვერდზე, მერე ორი თითით დასწვდა გაზეთებს და ჩანთაში ჩაუშვა...

1993

            ჭიანჭველების საპროტესტო მიტინგი

საქართველოს პარლამენტის მიმდებარე ტერიტორიაზე, ერთ-ერთი ჭადრის ძირში, გაიმართა ჭიანჭველების მრავალმილიონიანი საპროტესტო მიტინგი. იგი მიეძღვნა ერთ-ერთი პარლამენტარის გამოსვლას პარლამენტის სხდომაზე წინადღით.

ამ პარლამენტარმა სხდომაზე განაცხადა, რომ იუგოსლავიის ყოფილი პრეზიდენტის მილოშევიჩის ოჯახი იუგოსლავიაში ისევ პრეზიდენტის სასახლეში ცხოვრობს დიდის პატივით, მიუხედავად იმისა, რომ თვით მილოშევიჩს ჰააგის საერთაშორისო სასამართლო ასამართლებს კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი უამრავი დანაშაულისთვისო, ხოლო საქართველოს ექსპრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას ოჯახს არავითარი ყურადღება არ ექცევა, მაშინ, როდესაც ბატონ ზვიადს ჭიანჭველისთვისაც კი არ უწყენინებიაო.

მიტინგზე გამოსული ჭიანჭველები აღშფოთებას გამოთქვამდნენ პარლამენტარის  მიმართ, რომელმაც, მათი თქმით, მძიმე შეურაცხყოფა მიაყენა ჭიანჭველებს.

ჯერ ერთიო, - ცხარობდნენ ისინი, - რა იცის მაგან, ყველაფრის ცოდნას რომ იჩემებს, რამდენი ჩვენი საცოდავი თანამოძმე გაჭყლიტა ბატონმა ზვიადმაო.

მეორეცო, მისი სიტყვით ისე გამოდის, თითქოს ჩვენ, ჭიანჭველები, ყველაზე მეტად წყენინების ღირსნი ვართ და რაკი ზვიად გამსახურდიას თითქოსდა ჩვენთვისაც კი არ უწყენინებია, აქაოდა, სხვებს მით უფრო არ აწყენინებდაო. ვითომ რატომ ვართ ყველაზე მეტად წყენინების ღირსნი, მეხიც კი დავაყარეთ მაგასაო.

მესამეცო, მართალია, ჭიანჭველებისათვის ბატონ ზვიადს, შეიძლება, მართლაც არ უწყენინებია, მაგრამ თვალები და ყურები ჩვენცა გვაქვს და რაც ბატონი ზვიადი პრესაში, ტელევიზიაში და მიტინგებზე თავის ოპონენტებს, თვით თავის ყოფილ მეგობრებსაც კი სუკის აგენტებს, მოღალატეებსა და ერის მტრებს ეძახდა, ეგ, მაგის აზრით, წყენინება არ არისო? მაგ სიმართლით იაროს მაგანო.

ჩვენ მკაცრად ვგმობთ ბ-ნ პარლამენტარს, რომლისგანაც სხვა დროსაც გაგვიგია, თუ როგორ უდიერად იხსენიებს ჭიანჭველებს და უტაქტო შედარებებისათვის იყენებსო. აბა რასა ჰგავს მაგის ნათქვამი - იეღოველები საქართველოში ჭიანჭველებივით მრავლდებიანო. იეღოველებისა არა ვიცით რა, მაგრამ ჩვენ რას გვერჩის, ქა, ეგ დანელებულიო.

 ჭიანჭველების ბელადმა მოუწოდა პარლამენტარს, ბოდიში მოუხადოს ჭიანჭველებს და ყველას, ვისაც ბატონმა ზვიადმა აწყენინა.

ჭიანჭველების მიტინგი დაარბია და გარეკა მამა ბასილ მკალავიშვილმა და მისმა მრევლმა.

2001

                    ტყე შეუნახე შვილებსა

                    (სცენარი ანიმაციური ფილმისათვის)

შევარდნაძე (ნაჯახით ხეებს ჭრის და მღერის) -

ხეებს ნუ ჰკაფავ, ძმობილო,

ტყე დაიცლება, ბრალია,

ის ცივი წყარო დაშრება,

ყანას მოგვიჭამს კალია.

ტყეს ნუ ეპყრობი მტრულადა,

მოყვრულად მოიხმარია,

ტყე შეუნახე შვილებსა,

მამა ხარ, შენი ვალია.

პუუმ-პუუმ-პუუმ!

შოკოლად!

(შემოდის მამუკა გიორგაძე - მონადირე).

მამუკა გიორგაძე (ყვირის) - რატომ ჭრი ამ ხეებს,კაცო, შენ! ტყეს რომ ანადგურებ, სად ვინადირო მე აქ? ნადირი და ფრინველი სულ გადაიხვეწება სხვა ქვეყნებში.

შევარდნაძე - მამუკა, შენ მე ნუ მასწავლი, რას ვჭრი და რას ვკერავ! ჯერ ერთი, ამ ხეებს მაშრიყ-მაღრიბში გავყიდი და ჩვენს დამშეულ ხალხს დავაპურებ. მეორეც, ტყე რომ აღარ იქნება, ვეღარც ყაჩაღები და ციხიდან გაქცეულები დაიმალებიან შიგ. დღეს ასეა საჭირო და მომავალში ისევ გავაშენებ. გაიგე ახლა? მითხარი, სხვანაირად როგორ ვუშველო ქვეყნის გაჭირვებას და მერე მელაპარაკე.

მამუკა გიორგაძე - ქვეყნის გაჭირვება არ ვიცი მე, ჩემი გაჭირვება მეყოფა! ხან ვის მივადგები ხელგაწვდილი და ხან ვის!

შევარდნაძე - ხელგაწვდილი სიარული ჩემი მოგონილია. მაგრამ გააჩნია, ვის მიადგები. კი უნდა იცოდე აწი ამდენი.

(შემოდის ელენე თევდორაძე)

თევდორაძე - რატომ დავობთ, ბიჭებო? მაგას ჯობია, ერთად ვიმღეროთ. (მღერის) ტყე შეუნახე შვილებსა, მამა ხარ, შენი ვალია.

შევარდნაძე - ლენოჩკა, მომაცილე, გეთაყვა, ეს კაცი! მაგისგან არაფერი გამოვა! არ იმღერებს მაგი ჩვენთან! დამეხმარე, თუ ქალი ხარ.

თევდორაძე - დაგეხმარო? მერედა, შენ პატიმარი ხარ?

შევარდნაძე - ჯერ არა, მაგრამ არც ვიქნები. კი უნდათ ჩემი დაპატიმრება, მაგრამ ვერ ეღირსებიან ამას.

თევდორაძე - აბა, მაშინ ვერ დაგეხმარები. ჯერ დაგაპატიმრონ და მერე ვილაპარაკოთ. ჰა-ჰა-ჰა...

შევარდნაძე - ლენოჩკა, შენც მიღალალატე, არა?.. რას იზამ, მოგობრობის კანონი არ კანონობს ამ ტყეში.

(შემოდის ირინა სარიშვილი)

სარიშვილი - ნაჯახის კაკუნი გავიგონე. ვინ აკაკუნებდა აქ?

შევარდნაძე - რა გინდა? მორები?

სარიშვილი - მორებს რა თავში ვიხლი! მე ის მინდა გავიგო, მორები ვის უნდა.

შევარდნაძე - მაგი არაა შენი საქმე. აქ ტყის მცველი შენ კი არა ხარ, კახაა თარგამაძე.

სარიშვილი - კახა რომაა, იმიტომაც მინდა დავადგინო, ვის მიაქვს მორები. ჩემი გაუგებელი არაფერი რჩება.

შევარდნაძე - ირინა, მამაშვილურად გეუბნები, მოეშვი ამ მორებს. შენ აგერ იმას მიხედე, მამუკა რომ ნადირობს და ფაუნას ანადგურებს.

სარიშვილი - მამუკა არ მაინტერესებს. ეგ სათვალავში ჩასაგდები არაა, არც სროლა იცის და არც დამიზნება. თანაც არც იარაღი აქვს და არც მიზანი.

შევარდნაძე - ირინა, გულწრფელად მითხარი, მართლა გაინტერესებს მორების ამბავი?

სარიშვილი - მაინტერესებს, აბა, არ მაინტერესებს?

შევარდნაძე - ჰოდა, მაშინ გეტყვი. ასე შემოგითვალა მორების სოვდაგარმა, თავი დამანებოს და ყოველი სამი მორიდან ერთს მივართმევო.

სარიშვილი - არა ვარ თანახმა. სამიდან ერთი ცოტაა. არ მაკმაყოფილებს.  მე ბევრი მინდა.

(შემოდის ლანა ღოღობერიძე)

ლანა ღოღობერიძე - ღმერთო ჩემო, რა საშინელებაა! ბულონის ტყეში რაც ვისიამოვნე, სულ აქ ჩამშხამდა! ვინ ჭრის ამ მშვენიერ ხეებს?

შევარდნაძე - ჩემო ლანა, ნაჯახი მე მიჭირავს, მაგრამ ისე ყველა ვჭრით.

ლანა ღოღობერიძე - მუსიე ედუარდ, ბულონის ტყის მთავარი ტყისმცველისაგან საპატიო მეტყევის სიგელი ჩამოგიტანეთ.

შევარდნაძე - მადლობას მოვახსენებ ბულონის ტყის მთავარ ტყისმცველს. მე სიამოვნებით ვიღებ ამ ჯილდოს. შეიძლება, ბულონის ტყეც გაჩეხილიყო, მე და ჩემი თანამოაზრეები რომ არ ვყოფილიყავით.

(სააკაშვილი და შაკიაშვილი გაჩანაგებულ ტყეში დადიან).

სააკაშვილი - რა უბედურებაა! ისე გაუკაფიათ ყველაფერი, ერთი ხეც არაა, რომ ამოვეფაროთ. აქ მართლა ევროპა კი არაა, დაგვინახავენ და თავი მოგვეჭრება.

შაკიაშვილი - დაგვინახონ რა!.. დღეს არავის არ რცხვენია არაფრის და ჩვენ რისა უნდა შეგვრცხვეს. ევროპას კიდენა თვალიც დასდგომია!

შევარდნაძე - მიშიკო, ლუიზა, მოდით აქ. რას დაეხეტებით ამ ტყეში, სახლ-კარი არა გაქვთ?

შაკიაშვილი - უი, ქა! ამ კაცმა როდის უნდა დაგვანებოს თავი!

სააკაშვილი - ძია ედუარდ, ვინ გაკაფა ეს ხეები? ვის წაართვით ეგ ნაჯახი?

შევარდნაძე - შენ კაი ბიჭი ხარ, მიშიკო, კაი კითხვებს იძლევი. მაგრამ ჯერ ვერ გიპასუხებ. რაც შეეხება ნაჯახს, ხეს უთქვამს, ნაჯახი რას დამაკლებდა, ჩემი ტარი რომ არ ჰქონდესო. ჰა-ჰა-ჰა...

ასლან აბაშიძე (დურბინდიდან იყურება) - როგორც ვატყობ, ეს კაცი ჩემს ზონაში გადმოსვლას აპირებს. არაფერი გამოუვა! ჩემი ზონიდან ერთ ნაფოტსაც არ გავატან. ღმერთს მადლობა უთხრას, რომ, პირიქით, მის  ზონაში გადასვლაზე უარი განვაცხადე.

(შემოდის თემურ შაშიაშვილი).

შაშიაშვილი - ამ ქვეყანაში სულ არეულ-დარეულია ყველაფერი. ვინ ჭრის ხეებს და ვინ ნებართვას იძლევა, ეშმაკი ვერ გაიგებს!

შევარდნაძე - თემურ, რა არის აქ გაუგებარი! ხეებსაც მე ვჭრი და ნებართვასაც მე ვიძლევი.

შაშიაშვილი - მერე მე რა დავაშავე, რატომ არ მაძლევ ნებართვას? ჩემი მეზობელი რომაა, ის კაცი არავის ნებართვას არ უყურებს, ისე კაფავს ჭოროხის ტყეებს და არც არავინ არაფერს ეუბნება. მე კი ამდენი ხანია პატიოსნად ვიცდი. ჩემი შეგროვებული ფიჩხით გაცილებით მეტი შემაქვს ქვეყნის ბიუჯეტში, ვიდრე იმას მთელი თავისი მორების ქარავანით.

შევარდნაძე - თემურ, იმ კაცმა ძალიან შემაწუხა და იმიტომ მივეცი უნებართვო ჭრის ნებართვა. შენ კაი კაცი ხარ და შენ მაინც ნუ შემაწუხებ.

შაშიაშვილი - აჯამეთის ტყეში რამდენიმე გამხმარი მუხაა და მისი მოჭრის ნებართვა მაინც მომეცი.

შევარდნაძე - არ გრცხვენია, თემურ? რატომ გაახმე ის მუხები? ამას ველოდი შენგან?

შაშიაშვილი - მაშინ ერთი თხოვნა მაინც შემისრულე. აი, ის, შარშანწინ რომ გთხოვე...

შევარდნაძე - კაი ახლა, დამასვენეთ ცოტა, ნუ ამომხადეთ სული. ცოტა ხანში თათბირი მეწყება ჩვენი ტყის მთავარ ყაჩაღებთან. თემა ასეთია: „ღარიბს ართმევს, მდიდარს აძლევს, ღმერთი როგორ წაახდენსა“. თუ პირიქითაა...  ჰა-ჰა-ჰა... ერთი სიტყვით, როგორც არის. მთავარი მომხსენებელია არსენა, მეტსახელად გია. არსენა, როგორც იტყვიან, კეთილი მთავარი ყაჩაღია. კარგი ვქენი, ის რომ დავნიშნე ყაჩაღების უფროსად. ბოროტ მთავარ ყაჩაღებს ჯერჯერობით ვერაფერს ვუხერხებ, მაგრამ არსენამ, მეტსახელად გიამ, ახალი გრძელი არშინი გამოთალა და იმისი იმედი მაქვს. ასე რომ, შეინარჩუნეთ სულიერი სიმშვიდე. მე მადლობელი ვარ ყველასი, ვინც მოთმინებას იჩენს. ნათქვამია, „ვინც მოიგებს, ის მოითმენსო“. თუ პირიქითაა, არ მახსოვს... ჰა-ჰა-ჰა... ერთი სიტყვით, ახლა დამასვენეთ ცოტა.

აკაკი ასათიანი - დაისვენე, ვინ გიშლის. მაგას გეხვეწებით ამდენი ხანია. შენც დაისვენე, ჩვენც დაგვასვენე. უფრო სწორად, შენ დაისვენე, ჩვენ ვიმუშავებთ.

შევარდნაძე - ვერ იმუშავებ, კაკო. კი მუშაობდი ერთხელ, მაგრამ გულმა შეგაწუხა. ისევ მე მირჩევნია ვიმუშავო. მე მაგარი გული მაქვს, თქვენი შემყურე.

გია არსენიშვილი - მეც მაგარი გული მაქვს. ყველა მორი, აი, ამ გრძელი არშინით უნდა გაიზომოს და ვინც მისხალს დააკლებს, ვაი დედიმისის ღმერთსა!..

ლანა ღოღობერიძე - მუსიე არსენ-გია, ძალიან კარგი იქნება, თუ ბულონის ტყეს ეწვევით. მინდა იქ შეგხვდეთ. მე ძალიან მომწონს თქვენი გრძელი არშინი.

გია არსენიშვილი - ვნახოთ, სადამდე წავალ ჩემი არშინით. მე მგონი, შორს ვერ წავალ.

შევარდნაძე - ჩემო არსენ, ჩემი იმედი გქონდეს. პირადად მე შორს წავედი და უკან დახევას არ ვაპირებ. ეს კარგად იცოდეს ყველამ. მე ჩემი ტყის ინტერესებს მომავალშიც ძველებური ენერგიით დავიცავ.

(შემოდის პუტინი).

პუტინი - თქვენს ტყეში რუსეთს თავისი პოლიტიკური ინტერესები აქვს. რუსული ტყე ნადგურდება და იგი რომ გადავარჩინოთ, გვინდა თქვენგან გავიტანოთ მორები.

შევარდნაძე - ჩვენ გაგებით ვეკიდებით ჩვენი დიდი მეზობლის ინტერესებს. იმედია, რუსეთი არ დაგვრჩება ვალში და საქართველოს მოაწვდის ისეთ მნიშვნელოვან სტრატეგიულ პროდუქციას, როგორიცაა ჩაი, ღვინო და ლობიო.

პუტინი - იმედია, წარმატებით მოვილაპარაკებთ.

აკაკი ასათიანი - მე წინადადება შემომაქვს, აეკრძალოს ედუარდ ბაბუას ხეები ჭრა და ჩამოერთვას ნაჯახი.

თევდორაძე - ვის ჩავაბაროთ მერე! შენ ჩაგაბაროთ?.. შენ ნაჯახს კი არა, დანა-ჩანგალს ვერ განდობს კაცი!

შევარდნაძე - მე, მეგობრებო, თქვენზე მეტად მაწუხებს ამ ხეების ჭრა. რამდენსაც ხეს ნაჯახს შემოვკრავ, იმდენი თითქოს მე ჩამარტყეს ფერდში. ბაღნობაში მე ერთი ფოთოლიც არ მომიწყვეტია. მამათში რაც ხეებია, ჩემი დარგულია ნახევარი. მე ეს ნაჯახი იმიტომ კი არ დავიჭირე ხელში, რომ მაინც და მაინც ხეების ჭრა მიხაროდა. მაგრამ სხვა საშველი არ იყო, შიმშილი გვემუქრებოდა. ჩვენ კი ყველა ერთმანეთს ვებრძოდით და ქვეყანას ვანგრევდით. მოდით, გავერთიანდეთ, ერთმანეთს მხარში ამოვუდგეთ. მაშინ ტყეც გადაგვირჩება და ჩვენც გადავრჩებით სუყველა. არ ვამბობ მართალს?

შაკიაშვილი - უი, ქა, ამ კაცმა სიმართლის თქმისათვის ჩამაჯინა ციხეში და ვითომ ახლა გამოსწორდა?

თევდორაძე - ახლა რაღაი ყველა ერთ აზრზე მოვედით, მოდით, ერთად ვიმღეროთ.

შევარდნაძე (ნაჯახით ხეების ჭრას აგრძელებს და მღერის) -

ხეებს ნუ ჰკაფავ, ძმობილო,

ტყე დაიცლება, ბრალია,

ის ცივი წყარო დაშრება,

ყანას მოგვიჭამს კალია.

ტყეს ნუ ეპყრობი მტრულადა,

მოყვრულად მოიხმარია,

ტყე შეუნახე შვილებსა,

მამა ხარ, შენი ვალია.

ყველა (არეულ-დარეულად) -

მამა ხარ, შენი ვალია!

მამა ხარ, შენი ვალია!

შევარდნაძე - ჰო, ჰო, მართალი ხართ, მამა ვარ, ჩემი ვალია. მამა ვარ, ჩემი ვალია...

(აგრძელებს ხეების ჭრას).

2001

                       დიდი ქირურგი

              (სცენარი ანიმაციური ფილმისათვის)

სარიშვილი - ქალბატონო ელენე, კბილის ამოღება მინდა. კბილის ექიმთან გამიშვით.

თევდორაძე - მოითმინეთ ცოტა, ქალბატონო ირინა. ბატონი ედუარდი ძალიან დაკავებულია, ოპერაციებს აკეთებს.

სარიშვილი - რა შუაშია ბატონი ედუარდი, მე კბილის ამოღება მინდა.

თევდორაძე - კბილსაც ბატონი ედუარდი იღებს. საერთოდ ყოველგვარ ოპერაციას მხოლოდ ის აკეთებს: გული, ტვინი, კუჭი, ცხვირი, თვალები, საკეისრო და რა ვიცი.

სარიშვილი - რამდენ ხანში განთავისუფლდება? მკლავს კბილის ტკივილი.

თევდორაძე - არ ვიცი და არც არავინ იცის. რიგი დაიკავეთ. ძალიან ბევრი ოპერაცია აქვს გასაკეთებელი.

სარიშვილი - ასე კარგი ქირურგია?

თევდორაძე - ძალიან კარგი ქირურგია. მართალია, ყველა ოპერაცია ტრაგიკულად მთავრდება, მაგრამ ეს პაციენტების ბრალია.

სარიშვილი - იქნებ ქირურგის ბრალია?

თევდორაძე - არა, არა, რას ამბობთ! ბატონი ედუარდი თავს არ ზოგავს მათთვინ. მათზე ფიქრით დღე და ღამე არ სძინავს.

სარიშვილი - ძალიან კარგი. ვნახოთ, როგორ ამომიღებს კბილს. ვაი, ვაი, ვაი...

შევარდნაძე (შემოდის) - უჰ, მოვკვდი კაცი!

თევდორაძე - ქალბატონო ირინა, ბედი გქონიათ! აგერ ბატონი ედუარდი მობრძანდა. ბატონო ედუარდ, განთავისუფლდით?

შევარდნაძე - არა, კაცო! ცოტა ხნით შემოვირბინე, ასლანს უნდა დავურეკო სასწრაფოდ. ბათუმელი კაკო ასატრიანი იყო ჩემთან ბუასილის ოპერაციის გასაკეთებლად, მაგრამ მე არ ვუკეთებ, ასლანთან ვაგზავნი.

სარიშვილი - ბატონო ედუარდ, კბილის ამოღება მინდა, ვკვდები ქალი. ასატრიანი მოითმენს, ჩემი ძველი მეგობარია. თქვენზე მითხრეს, რომ ძალიან კარგი ქირურგი ყოფილხართ.

შევარდნაძე - დიახ, კარგი ქირურგი ვარ, ყოველგვარი თავმდაბლობის გარეშე მინდა ვთქვა. შენც ახლავე დარწმუნდები. აბა, რომელი კბილი გაქვს ამოსაღები?

სარიშვილი - როგორ! ეს მე უნდა გითხრათ? მე ვარ ექიმი, თუ თქვენ?

შევარდნაძე (მოსინჯავს ერთკბილს) - ეს კბილია?

სარიშვილი - მე ვარ ექიმი, თუ თქვენ?

შევარდნაძე (იღებს საღ კბილს. სარიშვილი შეჰკივლებს) - ეს კბილი იყო?

სარიშვილი - მე ვარ ექიმი, თუ თქვენ?

შევარდნაძე (იღებს მეორე საღ კბილს. სარიშვილი შეჰკივლებს) - ეს კბილი იყო?

სარიშვილი - მე ვარ ექიმი, თუ თქვენ?

(ასე გრძელდება 31 კბილამდე, ჩქარი ტემპით).

შევარდნაძე - უკვე 31 კბილი ამოვიღე. დარჩა 32-ე. ეს კბილია?

(სარიშვილი კვნესის).

შევარდნაძე (იღებს 32-ე კბილს. სარიშვილი შვებით ამოიგმინებს) - ეს კბილი იყო?

სარიშვილი - ეს იყო. გმადლობთ, ბატონო ედუარდ! თქვენ მე მიხსენით.

შევარდნაძე - არაფრის, ჩემო ირინა. აბა, მე რისთვის ვარ აქ. ბოლოს და ბოლოს, ხომ მივაგენით მტკივან კბილს, ანუ, შეიძლება ითქვას, ჭეშმარიტებას. რას იზამ, ჭეშმარიტების მიგნება ძნელი და მტკივნეული პროცესია... ახლა, ჩემო ირინა, ფული გადაიხადე. 32 კბილის ამოღება 320 ლარი ღირს, საბითუმო ფასით.

სარიშვილი - აჰა 400 ლარი, ხურდა არ მინდა.

შევარდნაძე - გმადლობთ, ჩემო ირინა. ამ ხურდას კულტურის დაცვის ფონდში გადავრიცხავ... კულტურაზე გამახსენდა, ასლანს უნდა დავურეკო. (ურეკავს) ასლან, როგორ გიკითხო, ჩემო ძმაო?

ასლან აბაშიძე - მე კარგად ვარ. ცუდად რატომ უნდა ვიყო?

შევარდნაძე - ასლან, კაცს გიგზავნი საოპერაციოდ. ასატრიანს უნდა გაუკეთო ბუასილის ოპერაცია. აქეთ არ ჩამოდიხარ და, რა გაეწყობა, დისტანციურად გიხელმძღვანელებ.

ასლან აბაშიძე - შენ რატომ არ უკეთებ? როდემდე უნდა ცდილობდეს ცენტრი ჩემს დაჩაგვრას?

შევარდნაძე - ასლან, მე ძალიან ბევრი პაციენტი მყავს. ეგ შენი კაცია და შენ მოუარე.

ასლან აბაშიძე - მაგის ოპერაციას ბევრი ფინანსები სჭირდება. ჯერ გადმომირიცხოს ცენტრმა და მერე ვილაპარაკოთ.

შევარდნაძე - კარგი. ოღონდ შენ ეგ ოპერაცია გააკეთე და ვეტყვი ნოღაიდელს, ეგება გაახერხოს რამე პენსიების ფონდიდან. (დებს ყურმილს) უჰ, დამღალა ამ კაცმა! მთელი მსოფლიოს ქირურგებთან მქონია საქმე და ასეთი არავინ შემხვედრია. ისედაც ძალიან დავიღალე. ყველა ოპერაციას მე არ უნდა ვაკეთებდე, მაგრამ ვინაა ჩემი შემცვლელი?

თევდორაძე - დღეს რამდენი ოპერაცია გააკეთეთ, ბატონო ედუარდ?

შევარდნაძე - დღეს სამი ბრმა ნაწლავის, შვიდი - კუჭის, ორი - ცხვირის, ერთი - ტვინის, რვა აბორტის, ექვსი - ტვინის და აბორტის ერთად, ოცდაშვიდ კაცს კბილი ამოვუღე.

თევდორაძე - შედეგები როგორია, ბატონო ედუარდ?

შევარდნაძე - კბილამოღებულებს არა უშავთ. დანარჩენები, სამწუხაროდ... პაციენტების ორგანიზმებმა ვერ გაუძლეს. თუმცა თავი არ დამიზოგავს მათ გადასარჩენად.

თევდორაძე - რას იზამ, ბატონო ედუარდ! დასუსტებულია ხალხი, ეკოლოგიურად მავნე პროდუქტებს ჭამენ.

შევარდნაძე - ეს არ მამართლებს. მე არ გავურბივარ პასუხისმგებლობას. მაგრამ, იმედია, მომავალში ჯანმრთელი პაციენტები მეყოლება საოპერაციოდ. მე ყოველგვარი თავმდაბლობის გარეშე მინდა ვთქვა, რომ მართლაც მსოფლიოში აღიარებული ქირურგი ვარ. მაგრამ მეც ადამიანი ვარ და შეცდომებსაც ვუშვებ ხოლმე. ამას წინათ გენერალურ პროკურორს გავუკეთე თვალების ოპერაცია, რომ კარგად გამოეხედა თვალებში, მაგრამ, მგონი, სულ ბრმავდება.

თევდორაძე - ბატონო ედუარდ, მამუკა გიორგაძე მოიყვანეს, კუჭი გასკდომია. სასწრაფო ოპერაციაა საჭირო.

შევარდნაძე - დღეს მუშაობა დავამთავრე. მაგრამ რა გაეწყობა. მომიმზადეთ საოპერაციოდ. მამუკას როგორ გავაწბილებ. (თავისთვის) ოჰო, ხომ ჩამივარდა ხელში! რაც მაგი წინა პარლამენტში მლანძღავდა, ახლა ვაჩვენებ სეირს! ისეთ ოპერაციას გავუკეთებ, ხვალ დილითვე სული გააცხოს!

(შემოჰყავთ მამუკა გიორგაძე საკაცით. შევარდნაძე უკეთებს ოპერაციას და გაჰყავთ).

შევარდნაძე - ჰო-ჰო, რა ეშმაკური ოპერაცია გავუკეთე! ისე გააცხებს სულს ხვალ დილას, რომ მიზეზს ვერავინ მიხვდება. ესეც ასე. ამაღამ მშვიდად დავიძინებ. (წამოწვება დასაძინებლად). ღმერთო, მაპატიე... ღმერთო, მაპატიე...

(დილაა. შემორბის თევდორაძე).

თევდორაძე - ბატონო ედუარდ, გილოცავთ, გილოცავთ! მამუკაზე მოგახსენებთ!

შევარდნაძე - ეჰ, რა მოსალოცი ეგაა... მე, რა თქმა უნდა, ძალიან ვწუხვარ...

თევდორაძე - ბატონო ედუარდ, რა დროს წუხილია! თქვენ ბრწყინვალე ოპერაცია გაგიკეთებიათ მამუკასთვინ! ამ დილით, გამთენიისას, უკვე ფეხზე გაიარა და ლუდიც მიირთვა ხინკალთან ერთად. თქვენ დიდი ქირურგი ხართ! თქვენ დიდი ქირურგი ხართ!

(შევარდნაძეს გული მისდის. თევდორაძე დაასხამს ერთ ვედრო წყალს და მოაბრუნებს).

შევარდნაძე - სადა ვარ!.. ვინა ხარ!.. ცუდად ვარ!..

თევდორაძე - მე ვარ, ბატონო ედუარდ, მე!.. აქა ხარ, აქა!.. რა დროს ცუდად ყოფნაა! პირიქით, პირიქით!..

შევარდნაძე - ჰო, შენა ხარ... აქა ვარ...უკვე გონს მოვდივარ... პირიქით, ჰო, პირიქით... მართალი ხარ, მართალი... ყველაფერი პირიქით გამომდის...

(შემოდის მამუკა გიორგაძე. ხელში ლუდით სავსე კათხა უჭირავს).

მამუკა გიორგაძე - ბატონო ედუარდ, დიდი მადლობა, რომ გადამარჩინეთ! აი, ხედავთ, ლუდის დალევაც კი შემიძლია! თქვენ გენაცვალეთ, ბატონო ედუარდ, თქვენი მარჯვენის ჭირიმე! აწი სულ თქვენს ქებაში ვიქნები! იცოცხლეთ, იდღეგრძელეთ, გაგიმარჯოთ!

(სვამს ლუდს).

                               დასასრული

2002

                  პოლიტიკური მინიატურები

                მომცრო პარტიების დასახმარებლად

          (ტიპობრივი განცხადება საარჩევნო პაემანისათვის)

ვარ პატარა, მიმზიდველი, პატიოსანი, ჭკვიანი პოლიტიკური პარტია. ვეძებ მსხვილ, გრძელი პოლიტიკური ბიოგრაფიის მქონე ენერგიულ საარჩევნო პარტნიორს, რომელიც პარლამენტში მომახვედრებს. ასეთ პარტიასთან სიამოვნებით დავამყარებ ალიანსობრივ კავშირს. დასაშვებია მსოფლმხედველობითი შეუთავსებლობაც. ჩემი პირობითი სახელია „მეც ქე მინდა“.

1999

                            ვალიას ვალი

ოციოდე წლის წინ, მახსოვს, ჟურნალ „ნიანგში“ ერთი კალამბური თუ ენის გასატეხი გამოქვეყნდა, დაახლოებით ასეთი:

„ვალიას ბევრი ვალი აქვს. ვალიამ ვალიდოლი დალია. ვალია კარგი ქალია.“

ასეთ „ვალია“ ძალიან ბევრია საქართველოში. მათ ბევრი ვალი აქვთ, ერთის მხრივ, ერთმანეთის, მეორეს მხრივ, სახელმწიფოსი (წყლის, გაზის, დენის...).

სახელმწიფოსაც აქვს ვალი, ერთის მხრივ, „ვალიების“, ანუ საკუთარი მოსახლეობის (ხელფასები, პენსიები, დახმარებები...), მეორეს მხრივ, სხვა სახელმწიფოების და საერთაშორისო ორგანიზაციების.

ვალის გადახდა რომ ძნელია, ეს კარგად იცის სახელმწიფომ, რომელსაც მსოფლიო ძალიან გრძელვადიან და მცირეპროცენტიან სესხებს აძლევს.

ვალის გადახდა რომ ძნელია, ეს კარგად იცის სახელმწიფომ, მაგრამ მაშინვე ავიწყდება, როდესაც ვალების გადახდას დაუყოვნებლივ სთხოვს „ვალიებს“, ანუ თავის მოსახლეობას, რომლის ვალი თავად აქვს და არ აძლევს, ან აძლევს დაგვიანებით.

ყველაფერი ეს, ალბათ, ძალიან კარგად დამთავრდება მომავალში.

ხოლო დღეს, ზემოთ მოყვანილი ენის გასატეხი მთავრდება გულის გასატეხად:

„ვალიას ბევრი ვალი ჰქონდა. ვალიამ ვალიდოლი ვეღარ დალია. ვალია კარგი ქალი იყო.“

1999

                                აშკარა ალიანსი

ჩვენში მთავრობის წინააღმდეგ ხშირად ტარდება შიმშილობის საპროტესტო აქციები, მასობრივებიც კი.

მისი მონაწილეებიარხეინად შიმშილობენ ათი, ოცი, ორმოცი, ოთხმოცი დღის განმავლობაში.

მათი აქციებით მტკიცდება, რომ ადამიანს შეუძლია დიდხანს იშიმშილოს ისე, რომ არაფერი დაემართოს.

აქედან გამომდინარე, მოშიმშილეთა აქციები სტიმულს აძლევს ჩვენს მთავრობას, ქვეყნის მწირ ბიუჯეტში შეამციროს ჭამისათვის განკუთვნილი ოდენობა მოსახლეობის ხელფასებში.

ერთი სიტყვით, მოშიმშილეებსა და მთავრობას შორის აშკარა ალიანსი შეიმჩნევა.

1999

                         ჰგავს?

ჰგავს თუ არა საქართველო დემოკრატიულ ქვეყანას?

პრესით ჰგავს? - ჰგავს!

მრავალპარტიულობით ჰგავს? - ჰგავს!

არჩევნებით ჰგავს? - ჰგავს!

ე. ი. ჰგავს.

1999

                                     ქება ქუჩას

ათიოდე წლის წინ ასეთი რამ ვთქვი:

ჩვენს ცხოვრებაში მძლავრად შემოიჭრა ქუჩა: მომრავლდნენ ქუჩის ბავშვები, ქუჩის ქალები, ქუჩის კაცები და ქუჩის პარტიები-მეთქი.

იმის შემდეგ გავიდა დრო.

ქუჩის ბავშვები დაიზარდნენ.

ქუჩის ქალებისა და ქუჩის კაცების შესახებ ვერაფერს გეტყვით.

ქუჩის პარტიები პარლამენტში არიან.

1999

                        კვირა დასვენების დღეა

ორშაბათის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში საქართველოს პრეზიდენტი ამბობს, რომ მდგომარეობა ძალიან ცუდია, მაგრამ მაინც ძალიან საიმედოა.

ოთხშაბათის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში საქართველოს პრეზიდენტობის კანდიდატი ამბობს, რომ მდგომარეობა ძალიან ცუდია, რაც ძალიან კარგია.

პარასკევის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში საქართველოს პრეზიდენტობის კანდიდატობის კანდიდატი  ამბობს, რომ მდგომარეობა ძალიან ცუდია, ამიტომ საქართველოში საჭიროა დაწესდეს კვირაში შვიდი პარასკევი.

კვირა დასვენების დღეა.

1999

                     დამეხმარეთ, კოლეგებო!

გართობა აუცილებელი მოთხოვნილებაა ადამიანისათვის.

ამ თვალსაზრისით საქართველოს პარლამენტი ფრიად საჭირო მისიის შემსრულებელია, რადგან მისი სხდომების უმეტესობა დიდად გასართობ სანახაობას წარმოადგენს.

ამ მართლაც განუმეორებელი სანახაობის პოპულარობა ისე დიდია, რომ, არაა გამორიცხული, მალე ჩვენს მეტროში სამათხოვროდ გამოსულმა პატარა გოგო-ბიჭებმა ტრადიციული „ბიძიებო და დეიდებოს“ ნაცვლად ასე მიმართონ მეტროს მგზავრებს:

- ბატონებო და ქალბატონებო! კოლეგებო! გთხოვთ დამეხმაროთ და შემავსებინოთ საოჯახო ბიუჯეტი!

1999

                         რას ვერჩით იაპონიას?

როგორც ცნობილია, გურიაში სოიოს ჰქვია „იაპონია“. ამის გამო ყოველ წელს ხდება გურულების მიერ „იაპონიის“ აღება.

კი, მაგრამ, რას ვერჩით იაპონიას? რა დაუშავებია ჩვენთვის, გარდა იმისა, რომ ერთხელ რუსეთი დაამარცხა?

ერთი სიტყვით, გურულების მიზეზით ამ ჩვენს მეგობარ იაპონიასთან თავი გვეჭრება.

ისიც არ გამოვა, რომ, ან სოიოს გადავარქვათ „იაპონია“, ან თავად იაპონიას.

რაღაც სხვა უნდა ვიღონოთ.

მოდით, იაპონიასთან ცოტათი მაინც რომ მოვიწმინდოთ პირი, ავდგეთ და, მაგალითად, ლობიოს დავარქვათ „რუსეთი“.

ამის შემდეგ ყოველ წელს ავიღებთ რუსეთს, მოვთხრით, დავფშვნით, გავანიავებთ, გავახმობთ, მოვხარშავთ, ამოვზელთ და შევსანსლავთ.

1999

                           აღარ მინდა მინისტრობა

        (ტიპობრივი განცხადება მინისტრების დასახმარებლად)

ვარ მინისტრი.

დავიღალე, მეტი აღარ შემიძლია.

აღარ მინდა მინისტრობა!

მინდა ოყიანი გრძელი თოხი, რათა ჩემთვის მშვიდად ვიმუშავო და მერე კაკლის ჩეროში წამოვწვე.

ნადზე ვეპატიჟები ყველა კოლეგას.

1999

              პარიკს ნამდვილი ქოჩორი სჯობია

ერთხელ ერთმა ჩვენმა პარლამენტარმა თქვა:

- ერთმანეთს პარლამენტში ვმტრობთ, გარეთ კი ნორმალური ურთიერთობა გვაქვსო.

ეს რამდენად მართალია, არ ვიცი. სიმართლეს კი ჰგავს.

ჰოდა, თუ მართალია, მაშინ ნამდვილად პირიქით სჯობდა.

ყოველ შემთხვევაში, ის პარლამენტარი ნამდვილი პოლიტიკოსი რომ ყოფილიყო, პირიქით იტყოდა, მაგალითად ასე:

- გარეთ ერთმანეთს ვმტრობთ, პარლამენტში კი ქვეყნის ინტერესებისათვის ნორმალური ურთიერთობა გვაქვსო.

ტყუილის თქმა პოლიტიკოსს ამშვენებს!

როგორც მელოტს პარიკი.

ისე კი, პარიკს ნამდვილი ქოჩორი სჯობია, თუნდაც თეთრი.

1999

                             ვამზადებ...

        (პოლიტიკური პარტიების დასახმარებლად)

ვარ დაწყებითჲ კლასების არითმეტიკის მასწავლებელი. ვამზადებ არითმეტიკაში პატარა და საშუალო სიდიდის პოლიტიკური პარტიების ხელმძღვანელებს. მომზადების შემდეგ ისინი დაეუფლებიან იმის ცოდნას, თუ როგორ შეიძლება განაწილდეს 100 პროცენტი არჩევნებში მონაწილე 40-50 პარტიაზე 7 პროცენტიანი ბარიერის პირობებში. ამ მიზნით მათ შევასწავლი შეკრებას, გამოკლებას და გაყოფას 100-ის ფარგლებში. (გამრავლებას არ ვურჩევ).

რაც შეეხება ამოფესვას, მას არჩევნების შედეგებით ისწავლიან.

1999

                 ქება თეთრ ფულს

ახლა ხშირად ლაპარაკობენ ფულის გათეთრებაზე (ე. ი. შავი გზით ნაშოვნი ფულის კანონიერი საშუალებებით გამოყენებაზე).

ყორანის გათეთრება არ შეიძლება, ფულისა - კი.

ზოგიერთი პარტია ამუშავებს პროგრამას, რომლის საშუალებითაც ყორანი გათეთრდება, ფული - ვერა.

მაგრამ ეს იმათ იდარდონ, ვისაც შავი ფული აქვთ.

ჩვენ კი მხოლოდ თეთრი ფული გვაქვს (თეთრები).

1999

                     ცხრა ხმა და ცხრა ბოთლი ღვინო

საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ზოგიერთმა დამარცხებულმა პარტიამ გაცხარებული მტკიცება დაიწყო - ხმები ბევრი მივიღეთ, მაგრამ ოქმები გააყალბესო.

ალბათ ასეცაა.

ლეიბორისტებმა სტრასბურგშიც კი იჩივლეს.

ამასთან დაკავშირებით ერთ შემთხვევას მოგითხრობთ.

არჩევნების დღეს ხმის მისაცემად ერთად წავედით ცხრა მეზობელი. საარჩევნო უბანს რომ მივუახლოვდით, იქ მდგომმა ერთმა კაცმა ჩემი მეზობელი ნაცნობი ქალი - რუსიკო დაინახა, გვერდზე გაიხმო და თხოვა, ხმები ლეიბორისტებს მიეცითო. კარგიო, უთხრა რუსიკომ, მაგაზე როგორ გაწყენინებთო.

რა თქმა უნდა, მისი თხოვნის შესრულება აზრადაც არ მოგვსვლია. ყველამ იმ პარტიას მივეცით ხმა, რომელზეც ადრე ვფიქრობდით.

როცა გამოვდიოდით, რუსიკომ იმ კაცს დაუზახა და „მიახარა“ - ცხრავემ მოგეცით ხმაო. ის კაცი ძალიან კმაყოფილი დარჩა და დიდადაც გაიხარა. რუსიკომ კი სიცილით გვითხრა - მაგას ხვალ ცხრა ბოთლ ღვინოს ვაკისრებინებო. (რუსიკო კაი მომლხენია).

აი, ასეთი „ხმები“ დააგროვა ზოგიერთმა პარტიამ.

იმ კაცმა ცხრა ბოთლი ღვინო მართლაც იკისრა, რაზედაც ბევრი ვიცინეთ.

მაგრამ ამას სტრასბურგში ვინ დაიჯერებს!

2000

                    გაუმართლებელი უყაირათობა

1996-97 წლებში თავდაცვის სამინისტროს ჟურნალ „მეომარში“ ვმუშაობდი მთავარი რედაქტორის მოადგილედ.

ჩვენი შეფი - მინისტრის მოადგილე აღმზრდელობით დარგში - ყოველ შეხვედრაზე მაფრთხილებდა, წვერი მომეპარსა.

ვიფიქრე, ჩემი წვერით ქართულ ჯარს რაღაც ზიანს ვაყენებ-მეთქი და საერთოდ წამოვედი სამსახურიდან.

არადა, საქმე, შეიძლება ითქვას, სწორედ რომ პირიქითაა.

ჩემის აზრით, ქართულ ჯარში სწორედ წვერის გაპარსვა და მასზე დროის დახარჯვა უნდა აიკრძალოს, და, აი, რატომ:

ალბათ შენიშნული გექნებათ, რომ პატარა ბავშვებს ხშირად ეშინიათ წვერიანი კაცის. ეტყობა, წვერს აქვს შემაშინებელი რაღაც.

ამას ადასტურებს 80-ანი წლების ბოლოს გაჩაღებული ეროვნული მოძრაობა, რომლის მონაწილეთა უმეტესობა წვერიანი იყო, რამაც საშინლად დააფრთხო კომუნისტები.

მახსოვს, ერთხელ ჟურნალმა „ნიანგმა“ ეროვნულ მოძრაობას „წვეროვნული მოძრაობა“ უწოდა და სრულიად სამართლიანადაც.

ერთი სიტყვით, ჩვენი ჯარის მწირი ბიუჯეტისა და იარაღის ნაკლებობის პირობებში მტრების შესაშინებლად წვერის გამოყენებაზე უარის თქმა გაუმართლებელი უყაირათობაა.

2000

          ფეხსაცმელები და პრეზიდენტობის კანდიდატები

საბჭოთა კავშირის დროს წარმოება-დაწესებულებებში ასეთი პრაქტიკა იყო დამკვიდრებული: პროფკავშირებს მუშა-მოსამსახურეებისათვის მოჰქონდათ დეფიციტური იმპორტული საქონელი, მაგრამ მის განაწილებაზე ერთი ვაი-უშველებელი იყო ხოლმე, რადგან მსურველები ყოველთვის გაცილებით მეტი იყო, ვიდრე მოტანილი საქონელი. მოიტანდნენ, ვთქვათ, 10 წყვილ ფეხსაცმელს, მსურველი კი იყო, ვთქვათ, 17. ამიტომ ასეთ გათამაშებას აწყობდნენ: 10 პატარა ქაღალდზე აწერდნენ „ფეხსაცმელს“, ხოლო დანარჩენ შვიდზე - „ხვიშტს“. ვისაც „ხვიშტი“ შეხვდებოდა, ის რჩებოდა უფეხსაცმელოდ.

ვფიქრობ, ასეთი პრაქტიკა უნდა გაითვალისწინონ ჩვენმა ოპოზიციონერმა  კანდიდატებმა საპრეზიდენტო არჩევნებში.

საქმე ისაა, რომ მათ ძალიან უნდათ შევარდნაძის დამარცხება, მაგრამ ამას ვერ აღწევენ, რადგან შევარდნაძეს ყველა ცალ-ცალკე უპირისპირდება. ყველა აღიარებს, რომ საჭიროა ოპოზიციამ ერთიანი შეთანხმებული კანდიდატი წარადგინონ არჩევნებზე, მაგრამ ეს ვერ ხერხდება, რადგან ყველა კანდიდატს მხოლოდ საკუთარი პერსონა მიაჩნია პრეზიდენტობის ღირსად.

მათ ვურჩევ, ზემოთხსენებული საბჭოური პრაქტიკა გამოიყენონ შემდეგნაირად: ვთქვათ, შევარდნაძის დამარცხების მსურველ კანდიდატთა რიცხვია 20. შეიკრიბონ ოცივე, ცხრამეტ ქაღალდზე დაწერონ „ხ“ (ხვიშტი), ხოლო ერთზე - „პრ“ (პრეზიდენტი). მერე ვისაც „პრ“ შეხვდება, ყველა „ხ“-მ იმ „პრ“-ს დაუჭიროს მხარი.

მხოლოდ ასე შეძლებს ოპოზიცია შევარდნაძის დამარცხებას.

მ ი ნ ა წ ე რ ი: ეს მინიატურა პრეზიდენტის უკანასკნელი არჩევნების წინ დავწერე, მაგრამ მაშინ არ გამომიქვეყნეს. ეჰ, ჩემთვის რომ დაეჯერებინათ, ახლა ნამდვილად სხვა პრეზიდენტი გვეყოლებოდა! (მაგალითად, ის „პრ“).

2001

                   მართალი ყოფილა ნანული!

ცნობილი მწერალი და ეროვნულიმოღვაწე, აწ განსვენებული აკაკი ბაქრაძე ერთ დროს ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების წევრი იყო. იგი ამ საზოგადოებიდან პროტესტის ნიშნად გავიდა.

პროტესტის მიზეზი ის იყო, რომ ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება ქართველობა-შენარჩუნებული მაჰმადიანი მესხების ჩამოსახლების მომხრე იყო, ბატონ აკაკი ბაქრაძეს კი ყველა მაჰმადიანი მესხი თურქად მიაჩნდა.

ბატონი აკაკის ამ ნაბიჯმა, და, საერთოდ, მისმა პოზიციამ მაჰმადიანი მესხების საკითხში, ძალიან დაწყვიტა გული ილია ჭავჭავაძის  საზოგადოების ლიდერს ზურაბ ჭავჭავაძეს.

ამ შემთხვევის შემდეგ საზოგადოების ოფისში მოვიდა ჩრდილოეთ კავკასიაში მცხოვრები მაჰმადიანი მესხი, ცნობილი პიროვნება ხალილ გოზალიშვილი და დაგვიტოვა საკუთარი ლექსების ხელნაწერი კრებული. გვითხრა, დავხმარებოდით ამ კრებულის გამოცემაში, რათა იგი აზერბაიჯანში მცხოვრებ მაჰმადიან მესხებში გაევრცელებინა მათში ქართული ცნობიერების ამაღლების მიზნით.

ეს  ხელნაწერი ზურაბ ჭავჭავაძეს ვაჩვენეთ. მან გადაშალა კრებული, დაინახა აზერბაიჯანულ ენაზე დაწერილი ლექსები, აუტყდა ხითხითი, თავში ხელი შემოიკრა და შესძახა:

- მართალი ყოფილა კაკო! მართალი ყოფილა კაკო!

ცხადია, ეს ხუმრობით თქვა, თორემ მაჰმადიანი მესხების შესახებ მას პოზიცია არასოდეს შეუცვლია.

რატომ გავიხსენე ეს შემთხვევა?

საქართველოს პირველი ლედის, ქ-ნ ნანული შევარდნაძეს ერთ-ერთ ტელეინტერვიუში უთქვამს, - პენსიები, მართალია, ძალიან მცირეა, მაგრამ პენსიონერები მაინც ახერხებენ თავის გატანასო.

არ ვიცი, მართლა ასე თქვა, თუ ნათქვამი გადაუსხვაფერეს, მაგრამ ჩემი პირადი გამოცდილება ასეთია:

ორ ადგილზევმუშაობდი. ერთგან 80 ლარს ვიღებდი, მეორეგან 30-ს.

თავი, ასე თუ ისე, გამქონდა.

შემდეგ ეს 80 ლარიანი სამსახური გაუქმდა და დავრჩი 30 ლარიანი ხელფასის ანაბარა.

თავი, ასე თუ ისე, ახლაც გამაქვს.

ერთი სიტყვით, სანამ კვლავ მეორე სამსახურს ვიშოვიდე, ისღა დამრჩენია, მეც თავში ხელი შემოვიკრა და შევძახო:

- მართალი ყოფილა ნანული! მართალი ყოფილა ნანული!

2001

                                ესეც ვცადოთ

ერთხელ ერთ ფულიან ნაცნობთან მივედი და ვუთხარი:

- ხალხის ყვლეფით და ქურდობით უამრავი ფული გაქვს ნაშოვნი. ორი წიგნი არა გაქვს წაკითხული. არამზადა და ბოროტმოქმედი ხარ. გადაგვარებული და ნაძირალა ხარ. 20 ლარი მჭირდება და მასესხე-მეთქი.

მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერი სიმართლე ვუთხარი, იგი მაინც საშინლად გაბრაზდა და გარეთ გამომაგდო.

ჩემს საქციელს, ალბათ, ყველა გაამტყუნებთ - თუ ფულის სესხება გინდოდა, რაღას ლანძღავდიო.

სწორი ხართ.

მაგრამ საქმე ისაა, რომ მართლა ასე კი არ მოვქცეულვარ, ტყუილი მოვიგონე.

სამაგიეროდ, ზუსტად ასე იქცევიან ჩვენი ოპოზიციური პარტიები და ამ მთავრობით უკმაყოფილო მოსახლეობის უმრავლესობა.

უშვერი სიტყვებით ლანძღავენ, თათხავენ ხელისუფლებას და თან იმას თხოვენ, ცხოვრება გაგვიუმჯობესეო.

მასე სადაა!

შე დალოცვილო, ხომ ხედავ, ლანძღვა-გინებით არაფერი გამოდის. შენც ადექი და ერთი-ორი ტკბილი სიტყვა უთხარი.

იქნებ ტკბილმა სიტყვამ ქე მოულბოს გული იმ ჩვენი ცოდვით სავსეებს!

2001

      „ჩემი გული, შენი გული, ჯაჭვით არის გადაბმული“

ვუძღვნი N-ს

ჩვენს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ერთ-ერთი მოუგვარებელი საკითხია ოპოზიციურ პარტიებს შორის ალიანსის მიღწევა.

რადგანაც პოლიტიკურ ალიანსს ზოგჯერ „პოლიტიკურ ქორწინებად“ მოიხსენიებენ ხოლმე, ოღონდ გადატანითი მნიშვნელობით, ამან აზრი გამიჩინა, ეს ტერმინი განმეხილა, ასე ვთქვათ, გადმოტანითი მნიშვნელობით.

ქორწინება, ცხადია, ოჯახის შექმნას ნიშნავს.

როგორ უნდა მიუდგეს ამ საკითხს პოლიტიკოსი?

თუ პოლიტიკოსი პირველ ადგილზე პოლიტიკას აყენებს, შემდეგ კი ოჯახს, სიყვარულს, მეგობრობას და ა. შ. (მაგ. ქ-ნი N.), მან, ცხადია, ოჯახის შექმნაც პოლიტიკური მიზანშეწონილობის საფუძველზე უნდა გადაწყვიტოს.

ამ თვალსაზრისით შინაპარტიული ქორწინება ნამდვილ პოლიტიკურ სიბეცეს წარმოადგენს!

ასეთი პოლიტიკოსის ფასი კაპიკია!

ცხადია, პოლიტიკურად გამართლებული ქორწინება უნდა მოხდეს იმ პარტიების გავლენიან წევრებს შორის, რომლებსაც ალიანსში ყოფნა უნდათ.

თუ რატომ, ახლავე მოგახსენებთ.

საქმე ისაა, რომ ჩვენს პოლიტიკურ სინამდვილეში ყოველი ოპოზიციური პოლიტიკური ალიანსი მეტისმეტად სუსტი ძაფით არის შეკერილი. ოჯახური ქორწინება კი ამ ნაკლს გამოასწორებს - იმ სუსტ ძაფს ჯაჭვად აქცევს. აი, ისე, როგორც ერთ სიმღერაშია: „ჩემი გული, შენი გული, ჯაჭვით არის გადაბმული“.

ის კი არადა, პოლიტიკური თვალსაზრისით ძალზედ სასურველია შინაპარტიული ოჯახების დანგრევა და მათ ნაცვლად ინტერპარტიული ოჯახების შექმნა.

მართალია, ოჯახის დანგრევა არაა კაი საქმე, მაგრამ ვარდი უეკლოდ ვის მოუკრეფია?

ეს ამ კეთილშობილური მიზნით ვთქვი, თორემ ოჯახების დანგრევის მოწოდებისაგან ღმერთმა დამიფაროს!

2001

ახალი ეროვნული ანტიკორუფციული პროგრამა - აეაპ

                                   (ჩემი ვარიანტი)

დღევანდელი სისხლის სამართლის კანონების თანახმად, ქურდი რაც უფრო დიდ ფულს მოიპარავს, მით უფრო დიდ სასჯელს ადებენ.

ეს კანონი უსამართლო, ამორალური და ქვეყნის დამაქცევარია.

თავად განსაჯეთ.

ავიღოთ, მაგალითად, ჯიბის ქურდები. ისინი, ჰა და ჰა, რამდენიმე ათეულ ლარს ჰპარავენ ხალხს, რომელთაც ეს საცოდავი ლარები დიდი ტანჯვა-წვალებით აქვთ ნაშოვნი და ხშირად მათი უკანასკნელი საარსებო წყაროა.

ასეთი ჯიბის ქურდები, ცხადია, უსასტიკესი სასჯელის ღირსნი არიან. კერძოდ, ვინც მარტოხელა პენსიონერს იმ საცოდავ პენსიას ამოაცლის ჯიბიდან, მას აუცილებლად სიკვდილით დასჯა უნდა მიესაჯოს.

ასეთი კანონის შემოღება, ცხადია, თავზარს დასცემს ჯიბის ქურდებს და ისინიც ხელს აიღებენ გაჭირვებული ხალხის გაქურდვაზე.

ახლა რაც შეეხება, ასე ვთქვათ, „ელიტარულ“ ქურდებს, რომლებიც კორუმპირებული, გაქსუებული ადამიანების გაქურდვაზე არიან დასპეციალებულნი.

კორუმპირებულებს, რა თქმა უნდა, თავიანთი დიდძალი ფული ხალხის გაყვლეფა-გაქურდვით აქვთ ნაშოვნი. და რადგანაც ჩვენს ბრძენ წინაპრებს უთქვამთ „ქურდის ქურდი ცხონებულიაო“, აქედან გამომდინარე, კორუმპირებულების გამქურდველები არათუ უნდა დავსაჯოთ, არამედ პირიქით - უნდა წავახალისოთ.

წახალისების ფორმებად შეიძლება გამოვიყენოთ სახელმწიფო ორდენებით დაჯილდოება, „საპატიო მოქალაქის“ ტიტულის მინიჭება და ა. შ., ხოლო მათი გარდაცვალების (განსაკუთრებით ქურდობის მომენტში დაღუპვის) შემთხვევაში - მათი ხსოვნის უიკვდავსაყოფად მემორიალური დაფების, ძეგლების დადგმა.

შეიძლება „საპატიო ცხონებულის“ წოდების დაწესებაც.

ასეთი კანონის შემოღება, ცხადია, თავზარს დასცემს კორუმპირებულებს და ისინიც ყოველგვარი ანტიკორუფციული კამპანიის გარეშე დასტოვებენ კორუფციის მოლიპულ გზას!

2001

სასამართლო ქრონიკა

მოქალაქე ანზორ აბჟანდაძემ სასამართლოში უჩივლა მოქალაქე ოთარ ავალიანს.

საქმე შემდეგში გახლდათ:

ისინი ერთმანეთს უნდა შეხვედროდნენ მეტროს ერთ-ერთ სადგურთან.

რადგან გარეთ ციოდა, მოქალაქე აბჟანდაძე სადგურის ვესტიბიულში იცდიდა, მაგრამ წესრიგის დამცველმა პოლიციელმა გარეთ გააძევა - აქ დგომა არ შეიძლებაო.

აბჟანდაძის შენიშვნაზე - ნეტავ ასე თავგამოდებით ქურდებს ებრძოდეთო - ახალგაზრდა პოლიციელმა ხანშესულ აბჟანდაძეს ხელჯოხი უჩვენა.

აბჟანდაძე იძულებული გახდა, გარეთ, სიცივეში დამდგარიყო.

მოქალაქე ავალიანმა 15 წუთით დააგვიანა, რის გამოც აბჟანდაძე გაცივდა.

აბჟანდაძე სასამართლოს თხოვს, მოქალაქე ავალიანს დაეკისროს აბჟანდაძისათვის გაციების საწინააღმდეგო წამლების შინ მიტანა მისივე ხარჯებით.

2001

რით ვუშველოთ ჩვენს მამაპაპურ ღვინოს?

ხალხო, განა სირცხვილი არაა, ჩვენს მამაპაპურ ღვინოზე ძვირი ღირდეს ლუდი, ბორჯომი ან კოკა-კოლა?

ამათი მწარმოებლები უმდიდრესი ადამიანები არიან. ელემენტარული ლოგიკის თანახმად, მათი გამდიდრების საფუძველი ისაა, რომ ლუდს, ბორჯომსა თუ კოკა-კოლას იმაზე გაცილებით მეტ ფასს ადებენ, ვიდრე სინამდვილეში უჯდებათ. წარმატებული ბიზნესმენებიც ჰქვიათ!

ჩვენი მამაპაპური ღვინის მწარმოებელი საცოდავი გლეხი კი ლამის მთელი წლის განმავლობაში თავს აკლავს ვენახს და მაინც ძლივს შოულობს ლუკმა-პურს.

რა არის ამ აშკარა უსამართლობის მიზეზი?

ლუდის, ბორჯომის თუ კოკა-კოლას მწარმოებლები ამბობენ, რომ ამ პროდუქციათა მაღალ ფასებს განსაზღვრავს მათ წარმოებაში ჩადებული ინვესტიციები.

ესარგუმენტი ისე ძლიერია, რომ ქვას ხეთქავს! ყველა მუნჯდება ამ არგუმენტის წინაშე!

საცოდავი გლეხი კი ყოველგვარი ინვესტიციების გარეშე, მთელი თავისი ოჯახით, დიდ-პატარიანა, მთელი წლის განმავლობაში უფასოდ მუშაობს საკუთარ ვენახში. ის კი არა და, საჭმელსაც არ ყიდულობს. რა თქმა უნდა, ღვინის თვითღირებულებაც მცირეა და, შესაბამისად, ფასიც.

ამ მდგომარეობის გამოსწორების მიზნით ჩვენს მევენახეებს ვთავაზობ შემდეგ ხერხს:

ვთქვათ, საკუთარი ვენახები აქვთ მიხოს, ვანოს, მიტოს და თედოს.

მიხომ ინვესტიცია უნდა ჩადოს ვანოს ვენახში, ვანომ - მიტოს ვენახში, მიტომ - თედოს ვენახში, თედომ კი ისევ მიხოს ვენახში (წრიული ინვესტიციები).

ამგვარად, ოთხივე ვენახში იქნება ჩადებული ინვესტიცია და ოთხივე გლეხს მორალური უფლება ექნება, გაზარდოს ღვინის ფასი ლუდის, ბორჯომისა და კოკა-კოლას ანალოგიით.

რას გამოიწვევს ეს?

რადგან ღვინო გაცილებით საჭიროა ქართული სუფრისათვის, ვიდრე ლუდი, ბორჯომი თუ კოკა-კოლა, ფასმომატებული ღვინოც, ცხადია, გასაღდება, ხოლო მოსახლეობის ხელმოკლეობის გათვალისწინებით, შემცირდება ლუდის, ბორჯომისა და კოკა-კოლას მოხმარება, რაც გამოიწვევს მათი ფასების კლებას.

ერთი სიტყვით, სამართალი პურს შესჭამს!

იყელყელაონ მერე ლუდის, ბორჯომის თუ კოკა-კოლას მწარმოებლებმა - წარმატებული ბიზნესმენები ვართო! მეხიც კი დაჰყრიათ, აჰა!

2001

საჭიროა ტაქტიკის შეცვლა

ამას წინათ ერთ-ერთი პოლიტიკური გაერთიანების წარმომადგენლებმა მოაწყვეს შიმშილობის პერმანენტული აქცია პრეზიდენტ შევარდნაძის გადადგომის მოთხოვნით.

აქციაში მონაწილეობა მიიღო 1000-მდე ადამიანმა 10-10 დღიანი შიმშილობით.

ახლა განვიხილოთ ამ აქციის ეკონომიკური და პოლიტიკური შედეგები

ნორმალური კვებისათვის ადამიანს დღეში სჭირდება საშუალოდ ნახევარი კგ პური, ნახევარი კგ კარტოფილი, 200 გრამი ხორცი, 100 გრამი ყველი, 50 გრამი კარაქი და ა. შ.

გამოდის, რომ აქციის პერიოდში ჩვენმა მოშიმშილეებმა დაზოგეს 5 ტონა პური, 5 ტონა კარტოფილი, 2 ტონა ხორცი, 1 ტონა ყველი, ნახევარი ტონა კარაქი და ა. შ., რამაც გამოიწვია ამ პროდუქტებზე მოთხოვნილების შემცირება და ფასების სტაბილურობა, შესაბამისად კი შევარდნაძის ხელისუფლების სტაბილურობაც.

საჭიროა ტაქტიკის შეცვლა.

შიმშილობის აქცია უნდა შეიცვალოს გაძლიერებული ჭამის აქციით - აქციის ყველა მონაწილემ ნორმაზე 5-6-ჯერ მეტი უნდა ჭამოს, რაც გამოიწვევს აღნიშნულ პროდუქტებზე მოთხოვნილების მკვეთრ გაზრდას, მათზე ფასების მკვეთრ გაზრდასაც, ამის გამო მოსახლეობის საპროტესტო გამოსვლებს და, შესაბამისად, შევარდნაძის ტახტის რყევას.

2001

„გააჟღერა“ ცუდად ჟღერს

ჩვენი პოლიტიკოსებისა და ჟურნალისტებისაგან ხშირად გაიგონებთ ასეთ ფრაზებს:

„ეს ინფორმაცია უმრავლესობის ლიდერმა გააჟღერა“, ან - „ეს ინფორმაცია ოპოზიციონერმა პარლამენტარმა გააჟღერა“ და ა. შ.

ეს იმას ნიშნავს, რომ მათ ისეთი რამ თქვეს, რაც სხვებისათვის მანამდე არ იყო ცნობილი.

„გააჟღერა“, რაც მართალია, მართალია, ცუდად ჟღერს, ბევრს ყურსაც სჭრის და საქმის არსსაც ვერ გამოხატავს რიგიანად. „გააჟღერაო“ - თითქოს სერიოზულ პოლიტიკოსებზე კი არა, წვერგაჩეჩილ გიტარისტებზე იყოს ლაპარაკი!

მიუხედავად ამისა, ამ სიტყვას ვერა და ვერ ველევით.

მაშ, როგორ მოვიქცეთ?

მე მგონი, აჯობებს, ხელოვნების მაღალ ნიმუშებს დავესესხოთ და ისე შევიტანოთ კორექტივი ამ სიტყვის ხმარებაში.

მაგალითად, მშვენიერ კინოფილმში „ვერის უბნის მელოდიები“ მრეცხავი ვარდო, როდესაც მოპარულ ხორცს მიჰყიდის მედუქნეს, ასე ეუბნება მას:

„აბა შენ იცი, ეს ამბავი მთელ უბანში არ გააჟღარუნო“.

ჩემის აზრით, ამ მშვენიერი ფრაზის გათვალისწინებით, რომელიც ზედმიწევნით სწორად გამოხატავს საქმის არსს, ზემოთმოყვანილი ფრაზები, სჯობია, ასე გავაჟღეროთ:

„ეს ინფორმაცია უმრავლესობის ლიდერმა გააჟღარუნა“, „ეს ინფორმაცია ოპოზიციონერმა პარლამენტარმა გააჟღარუნა“, და ა. შ.

ხო კაი იდეა გავაჟღარუნე?

2004

რას ამბობს შოთა რუსთველი ჩვენს პოლიტიკოსებსა და

პოლიტიკურ ცხოვრებაზე

ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიასა და სახალხო პარტიაზე, ოდეს გაიყარნეს:

გაიყარნეს ტირილით და პირსა ხოკით, თმათა გლეჯით,

ერთი აღმა, ერთი ჩაღმა, უგზოდ მივლენ შამბთა ეჯით.

ქართულ ჟურნალ-გაზეთებზე:

იხოკს და იგლეჯს ყველაი, ხმა ისმის თავსა ტკაცისა.

      პანტელეიმონ გიორგაძე რუსეთს:

შენი ვიყო, სადამდისცა დამიყოფდეს მიწა პირსა.

აჭარაზე:

ეს სამეფო ვისი არის, ან მორჩილებს ვისსა სპასა?

ასლან აბაშიძეზე:

ჩემია მკვიდრი მამული, არ მივცემ არცა დრამასა!

ელენე თევდორაძეზე:

გზა-გზა ყოფნა აღარა მცალს, პატიმრად-ა იგი მთვარე.

უცხოეთიდან მიღებულ სესხებზე:

მასვე წამსა დაიკარგა, არ უნახავს თვალსა ჩვენსა.

ახალ პარლამენტზე:

მისნი მჭვრეტელნი დაიწვნეს ცეცხლითა მართ ახალითა.

შევარდნაძე ტერაქტის შემდეგ:

სიზმრად მგონია, დარჩომა ჩემი ვერ დამიჯერია.

შევარდნაძე იგორ გიორგაძეზე:

იმას, გლახ, ჩემი სიკვდილი გულითა სწადდა, არ ენით.

ირაკლი წერეთელზე:

თქვეს: ასეთი ხორციელი შეუქმნია, ნეტარ, რასა?

თამარ ჩხეიძე

(როცა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებაში მარტო დარჩება):

მარტო დავრჩი, სევდა რამე შემომაწვა გულსა მურად.

თამარ ჩხეიძე და ნოდარ ნათაძე

არჩევნებში მათი ალიანსის 0,2 პროცენტის მიღების შემდეგ:

ერთმანერთსა ეხვეოდეს ყმა ქალსა და ქალი ყმასა,

იზახდიან, მოსთქმიდიან, მოსცემდიან კლდენი ხმასა.

ნოდარ ნათაძის აზრი შევარდნაძესა და ასლან აბაშიძეზე:

შენ მას ჰგავ და იგი შენ გგავს, თქვენ ანათობთ მთად და ბარად.

თემურ მღებრიშვილი ზვიადისტების მიტინგზე:

ერთმანერთსა შემოსტყორცნის, რვა ცხრასა და ცხრა ჰკრის რვასა.

ანზორ აბჟანდაძე თამარ ჩხეიძეზე:

მიღრინვიდა და მაწყენდა ბრჭყალითა სისხლთა მღვრელითა.

ანზორ აბჟანდაძე თამარ ჩხეიძეს:

მომიგონებდე, გახსოვდე მე შენთვის დაკარგული სად.

შევარდნაძე:

სიბერე მახლავს, დავლიენ სიყმაწვილისა დღენია,

კაცი არ არის, სითგანცა საბრძანებელი ჩვენია,

რომე მას ჩემგან ესწავლნეს სამამაცონი ზნენია.

2001

ლეიბორისტული ლექსიკონი

(შალვა ნათელაშვილისა და სხვა ლეიბორისტების გამონათქვამების მიხედვით)*


როგორია პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი?

ა - არანორმალური, აღვირახსნილი, არასერიოზული, არაადეკვატური, ამაოხრებელი, არამზადა, ავაზაკი, არაკაცი, აფერისტი, ავანტიურისტი, ავადმყოფი, ავყია, აღამაჰმადხანი...

ბ - ბოროტმოქმედი, ბანდიტი, ბარბაროსი, ბედოვლათი, ბოთე, ბოდიალა, ბნედიანი, ბრიყვი, ბაქია, ბრექია, ბჟუტურა...

გ - გათახსირებული, გაოხრებული, გახრწნილი, გარყვნილი, გაქნილი, გაუტანელი, გაქსუებული, გონებაჩლუნგი, გიჟი, გადარეული, გაუზრდელი...

დ - დამაქცევარი, დებილი, დეგენერატი, დაბდურა, დუნდუკი, დემაგოგი, დამნაშავე, დარტყმული, დაყრუებული, დაჩლუნგებული, დორბლიანი, დაფშტვენილი...

ე - ენაგატლეკილი, ეშმაკეული, ეგოისტი, ერთუჯრედიანი...

ვ - ვანდალი, ვერაგი, ვიგინდარა, ვირეშმაკა, ვამპირი...

ზ - ზნედაცემული, ზნეწამხდარი, ზერელე…

თ - თავგასული, თავაწყვეტილი, თავზეხელაღებული, თავხედი, თაღლითი, თავმომჭრელი, თავლაფდასხმული, თვალთმაქცი, თავქუდმოგლეჯილი (ცხინვალიდან), თავქარიანი, თემურლენგი...

ი - იუდა, იდიოტი, იმბეცილი, იეზუიტი…

კ - კაცთმოძულე, კაცისმკვლელი, კადნიერი, კანონდამრღვევი, კინტო...

ლ - ლაზღანდარა, ლაქლაქა, ლაჩარი, ლაწირაკი, ლენჩი...

მ - მაიმუნი, მამაძაღლი, მავნებელი, მათხოვარი, მასხარა, მატრაბაზი, მატყუარა, მანქურთი, მოღალატე, მოყიალე, მეკობრე, მკვლელი, მრუში, მტარვალი, მტერი, მუქთახორა, მუხანათი, მყვლეფელი, მძარცველი, მხდალი, მხეცი...

ნ- ნამუსგარეცხილი, ნამუსდაკარგული, ნავსი, ნაძირალა, ნაცარქექია...

ო - ობროდი, ორგული, ორპირი, ოსმალო, ოტროველა...

პ - პამპულა, პარანოიკი, პარაზიტი, პირგამტეხი, პირშავი, პირუტყვი...

ჟ- ჟინმორეული, ჟანდარმი, ჟულიკი...

რ - რეტიანი, რატრატა, რეციდივისტი, რეპტილია...

ს - სულელი, საცოდავი, სადისტი, საზიზღარი, სატანა, სამარცხვინო, სამასხარაო, სარკინოზი, სინდისგარეცხილი, სისხლიანი, სისხლისმსმელი, სისხლისმწოველი, სულმდაბალი, სქელშუბლიანი, საქონელი...

ტ - ტუტუცი, ტინგიცა, ტარტაროზი, ტრაბახა, ტაკიმასხარა...

უ - უნამუსო, ურცხვი, უჭკუო, უპირო, უსაქციელო, უბადრუკი, უმაქნისი, უვარგისი, უვიცი, უგულო, უგუნური, უდარდელი, უთავბოლო, უკეთური, უკუღმართი, უმადური, უმეცარი, უჟმური, ურჩხული, უსულგულო, უტიფარი, უღმერთო, ურჯულო, უჯიშო, უზრდელი...

ფ - ფარისეველი, ფლიდი, ფაფხურა, ფინაჩი, ფუქსავატი, ფორთხია...

ქ- ქარაფშუტა, ქვებუდანი, ქვემძრომი, ქოსატყუილა, ქოფაკი, ქურდი...

ღ - ღვარძლიანი, ღლაბუცა, ღორმუცელა...

ყ - ყალთაბანდი, ყალბი, ყაჩაღი, ყიამყრალი, ყრუ, ყეყეჩი...

შ- შაჰაბასი, შერეკილი, შარიანი, შურიანი, შეუგნებელი, შეშლილი, შიზოიდი,, შტერი...

ჩ - ჩლუნგი, ჩანჩურა, ჩარჩი, ჩერჩეტი...

ც - ცინგლიანი, ცილისმწამებელი, ცნობადაკარგული, ცოფიანი, ცრუპენტელა, ცუღლუტი, ცხოველი, ცანცარა...

ძ - ძუნწი, ძირმომპალი, ძაღლთაპირი...

წ - წუნკალი, წუწურაქი, წუწკი, წამხდარი, წინდაუხედავი, წანწალა, წურბელა...

ჭ - ჭკუასუსტი, ჭკუანაკლული, ჭკუათხელი...

ხ - ხარბი, ხელმოცარული, ხელმრუდი, ხეპრე, ხონთქარი, ხუშტურა, ხორცმეტი...

ჯ - ჯამბაზი, ჯაბანი, ჯიბგირი...

ჰ - ჰალსტუხიჭამია...

------
* ასე ამკობდა ნათელაშვილი და მისი თანაპარტიელები მიხეილ სააკაშვილს 2012 წლის არჩევნებამდე. შემდეგ თანდათან აზრი შეიცვალეს.